İçeriğe atla

Halçayan

Halçayan
Yüeçi prensi büstü (Halçayan Sarayı, Özbekistan). M.Ö. 1. yüzyıl[1][2]
Halçayanlı Yüeçi'ye mağlup olmuş bir Saka savaşçısı. M.Ö. 1. yüzyıl[3][4][5]
Özbekistan üzerinde Khalchayan
Khalchayan
Khalchayan
Halçayan'ın Özbekistan'daki konumu.

Halçayan (ayrıca Khaltchaïan), güney Özbekistan'ın Surhanderya ilindeki modern Denau şehri yakınında bulunan küçük bir saray veya kabul salonu olduğu düşünülen bir arkeolojik sit alanıdır. Ceyhun'un kuzey kolu (modern Amu Derya) olan Surhanderya vadisinde bulunur.

Kabartmalar

Site genellikle erken Kuşanlara veya ataları olan Yüeçi / Toharlara atfedilir. 1959-1963 yılları arasında Galina Pugachenkova tarafından kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. İç duvarlar, MÖ 1. yüzyılın ortalarına tarihlenen kil heykeller ve resimlerle dekore edilmiştir, ancak bu heykel ve resimlerin MÖ 2. yüzyıl gibi daha eski tarihlerde gerçekleşen olayları temsil ettikleri düşünülmektedir.[6] Çeşitli paneller Kuşan yaşamının sahnelerini tasvir etmektedir: savaşlar, bayramlar, yöneticilerin portreleri.

Halçayan heykel sahnelerinin bazılarının, Kuşanların bir Saka kabilesine karşı gerçekleştirdiği bir savaşı tasvir ettiği düşünülmektedir. Yüeçiler görkemli bir şekilde gösterilirken, Sakalar tipik olarak az ya da çok grotesk yan bıyık ya da sakallarla tasvir edilmiştir.[7]

Etkiler

Khalchayalı prenslerden birinin portresine benzeyen bir Bodhisattava büstü.Philadelphia Müzesi.[8]

Benjamin Rowland'a göre, MÖ 2. yüzyılın sonundaki Kalchayan sanatında Helenistik sanattan ve muhtemelen Ai-Khanoum ve Nysa şehirlerinin sanatından esinlenilmiştir, ancak aynı zamanda daha sonraki Gandhara Sanatı ile benzerliklere sahiptir ve hatta gelişiminin kökenini ondan almış olabilir.[8]

Rowland özellikle Halçayan'da ve Gandhara sanatında temsil edilen etnik türlerin benzerliğine ve ayrıca portre tarzına dikkat çekmektedir.[8] Örneğin Rowland, Halçayanlı bir Yüeçi prensinin ünlü büstü ile Philadelphia Müzesi'nde yer alan bir Gandharan Bodhisattvasının büstü arasında büyük bir yakınlık gözlemlediğini belirtmektedir. Gandhara Bodhisattvasının Kuşan hükümdarı Heraios'un portresiyle benzerliği de dikkat çekicidir. Rowland göre Rowland'a göre Halçayan Baktriya sanatı, Kuşanların himayesi ve Gandhara sanatındaki etkisi sayesinde birkaç yüzyıl boyunca hayatta kaldı.

Halçayan'dan bir başka pişmiş toprak heykel, M.Ö.1. yüzyıl - MS 1. yüzyıl.

Kaynakça

  1. ^ KHALCHAYAN – Encyclopaedia Iranica. s. Figure 1. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  2. ^ "View in real colors". 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  3. ^ Abdullaev, Kazim (2007). "Nomad Migration in Central Asia (in After Alexander: Central Asia before Islam)". Proceedings of the British Academy (İngilizce). 133: 87-98. 9 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  4. ^ Greek Art in Central Asia, Afghan – Encyclopaedia Iranica. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  5. ^ "Ayrıca bu kaynağa göre". 24 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  6. ^ "It is possible to attribute the Khalchayan reliefs to the first century BC archaeologically, but the historical events reflected in them belong to an earlier period, i.e. to around the middle of the second century BC. " Abdullaev (2007). "Nomad Migration in Central Asia (in After Alexander: Central Asia before Islam)". Proceedings of the British Academy (İngilizce). 133: 91. 9 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  7. ^ "The knights in chain-mail armour have analogies in the Khalchayan reliefs depicting a battle of the Yuezhi against a Saka tribe (probably the Sakaraules). Apart from the chain-mail armour worn by the heavy cavalry of the enemies of the Yuezhi, the other characteristic sign of these warriors is long side-whiskers (...) We think it is possible to identify all these grotesque personages with long side-whiskers as enemies of the Yuezhi and relate them to the Sakaraules (...) Indeed these expressive figures with side-whiskers differ greatly from the tranquil and majestic faces and poses of the Yuezhi depictions." Abdullaev (2007). "Nomad Migration in Central Asia (in After Alexander: Central Asia before Islam)". Proceedings of the British Academy (İngilizce). 133: 89. 9 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  8. ^ a b c Rowland (1971). "Graeco-Bactrian Art and Gandhāra: Khalchayan and the Gandhāra Bodhisattvas". Archives of Asian Art. 25: 29-35. 
  • "Les Saces", Iaroslav Lebedynsky

Konu hakkında eserler

  • GA Pugachenkova . . "Halçayan Heykeli" . Moskova, 1970.
  • GA Pugachenkova . "Halçayan" . Taşkent, 1966.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İskitler</span> Avrasya bozkırlarında yaşamış tarihî Halk

İskitler veya yayıldıkları doğu bölgelerindeki isimleri ile Sakalar, MÖ 8. yüzyıl ile MS 3. yüzyıl arasında Avrupa'nın doğusu ile Orta Asya'da, Tanrı Dağları ve Fergana Vadisi'ni de içine alan bölgelerde yaşamış, Tuva ve (Altay-Sayan) kökenli, Doğu Avrasya-Batı Avrasya kültür ve genetik bileşenlerini içerdiği varsayılan heterojen göçebe halktır. İskitler için tarih boyunca Grek kaynaklarında Skuthēs (Σκύθης), Asur kaynaklarında Aşguzai, Fars kaynaklarında Sakā ve Çin kaynaklarında Sai tabirleri kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Timur İmparatorluğu</span> Asyada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk

Timur İmparatorluğu, Timurlu Devleti, Timurlular veya Turan İmparatorluğu, Fars ve İslam medeniyeti unsurları ile Türk-Moğol devlet ve askeri teşkilat unsurlarını bünyesinde barındıran Emir Timur tarafından kurulmuş bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Gurlular</span> Afganistan, Pakistan ve Kuzey Hindistanda kurulmuş devlet

Gurlular, Horasan'da, diğer birçok doğu İran Tacikler'i gibi Sünni Müslüman bir hanedandı. Gurlular'ın kurduğu imparatorluğun merkezi bugün Afganistan sınırları içinde kalan Gur kenti olup toprakları günümüz İran, Afganistan, Pakistan topraklarını, Hindistan'ın kuzey bölgelerini, Türkistan'ın ve günümüz Arap ülkelerinin ise bazı bölümlerinden oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Kuşan İmparatorluğu</span>

Kuşanlar, Hindistan’ın kuzeyinde M.Ö. 2. yüzyılın ikinci yarısında hüküm sürmüş bir hanedan. Batılı kaynaklarda Sogdiana ve Bactria, Çin kaynaklarında ise Tai Hsia diye adlandırılan, bugün Afganistan'ın kuzey kesiminde Ceyhun Irmağı ile Hindukuş Dağları arasında kalan bölgenin Orta Asya kavimleri istilası sonucunda, M.Ö. 3. yüzyılda kurulmuş olan Grek Baktriya Krallığı çökmüş ve yerine M.S. 1. yüzyılda yerli kayıtlara göre Kuşan, Çin kaynaklarına göre ise Ta-Yüeh-chih adında kurulan devlettir. Kuşanlar, Yüeçi Konfederasyonun beş bölümünden biriydi, ve yüksek ihtimalle İrani veya Tohar, Ön Hint-Avrupalı Kansu'dan göç eden ve eski Baktriya'ya yerleşen göçebe insanlardır. Kuşanlar ilk dönemler muhtemelen idari işlerde Yunancayı kullanıyorlardı, ancak kısa sürede Bactrian dilini kullanmaya başladılar. Kurucu hanedanın Türk kökenli olduğuna dair çeşitli iddialar da vardır. Öyle ki bir Keşmir tarihçisi olan Kalhana’nın Rajatarangini’sinde zikredilen “Turushkanvaya” ismidir. Grandhara bölgesinde Türk asıllı krallar olduğundan bahseder.

<span class="mw-page-title-main">İran halkları</span> çeşitli Hint-Avrupa etno-linguistik grubu

İran halkları, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin, bir alt grubu olan İran dillerini konuşan dilsel ve etnik toplulukların bir toplamıdır. İran platosu boyunca Hindukuş Dağları'ndan Anadolu'ya kadar ve Orta Asya'dan Basra Körfezi'ne dek yayılmışlardır. İran halkları veya İrani halklar ifadeleri, bugünkü İran devletinin sınırları içinde yaşayan İran vatandaşları ile karıştırılmaması için "İranlı" yerine kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Massagetler</span> antik göçebe devlet

Massagetler, MÖ 6. yüzyıllarda Orta Asya'nın güney bölgelerinde Persler'in komşusu olan bir göçebe devlettir. Sakalar'ın batıya doğru göçüp bu bölgede devlet kurmalarının nedeni Eski Yunan'da yaşamış ünlü tarihçi Herodot'a göre Massagetlerin baskısıdır. Kimi kaynaklara göre Pers hükümdarı Büyük Kiros'un da öldüğü Siriderya kıyısında yapılan savaş Sakalar'la değil Massagetler'le yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yüeçiler</span> antik bir Ortaasya halkı

Yüeçiler, antik bir Orta Asya halkıdır.

Cedidcilik, 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında Rus İmparatorluğu'da özellikle Türk kökenli Müslüman halklar arasında ortaya çıkan sosyal-siyasi ve entelektüel bir harekettir. Önceleri eski eğitim sistemini değiştirmek ve Müslümanlar için Avrupalı eğitiminin gerekliliği savunan bir hareket iken daha sonra feodal kalıntıların lağvedilmesi, İslam'ın ve dini okulların reformu, İslam'ın milli burjuvazinin taleplerine uyarlanması amaçlanmıştır. Hareketin en önde gelen isimlerinden biri İsmail Gaspıralı idi.

<span class="mw-page-title-main">Türk Şahiler</span> 7.-9. yüzyıllar arasında var olmuş bir Türk hanedanı

Türk Şahileri, MS 7. ila 9. yüzyıllarda Kabil ve Kapisa'dan Gandara'ya kadar hüküm süren Batı Türk veya Türk-Eftalit kökenli bir hanedandı. Halaç etnik kökenine de sahip olabilirler. Gandara bölgesi, doğuda Keşmir krallığı ve Kanauj krallığı ile sınırında olabilir. 560'lardan itibaren Batı Türkleri, Transoksonya'dan yavaş yavaş güneydoğuya doğru genişlediler ve Baktriya ve Hindukuş bölgesini işgal ederek büyük ölçüde bağımsız yönetimler oluşturdular. Türk Şahileri, Tokaristan Yabgularının siyasi bir uzantısı olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kidarit Krallığı</span> 4.-6. yüzyıllar arasında var olmuş bir Türk devleti

Kidaritler veya Kidara Hunları, 4. ve 5. yüzyıllarda Baktriya'yı ve Orta Asya ile Güney Asya'nın bitişik bölgelerini yöneten bir hanedandır. Kidaritler, Hindistan'da Huna ve Avrupa'da Hiyonlar olarak topluca bilinen bir halk kompleksine aittir. 5. yüzyıl Bizans tarihçisi Priscus onlara Kidarit Hunları ya da "Kidarit olan Hunlar" adını vermiştir. Huna / Xionite kabileleri, tartışmalı da olsa, benzer bir dönemde Doğu Avrupa'yı fetheden Hunlarla sıklıkla bağlantılıdır. Yaklaşık bir yüzyıl sonra yerini alan Akhunlardan farklılardır.

<span class="mw-page-title-main">Kangju</span>

Kangju Orta Asya'da eski bir krallığın Çince adıydı ve bu krallık birkaç yüzyıl boyunca Yüeçiler'den sonra Mâverâünnehir'deki ikinci en büyük güç olmuştur. Kangju halkı olan Kāng'lar Hint-Avrupalı yarı göçebe bir halktı, İranlı Soğdlar veya kendileriyle yakından ilişkili olan diğer Asii halkları ile özdeşleştirilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kara Tepe</span>

Kara Tepe, Orta Asya'daki Bactria bölgesinde, Güney Özbekistan'daki Tirmiz şehrine yakın Termez vahasında bulunan bir Budist arkeolojik sit alanıdır. Sit alanının temelleri 1. yüzyıla dayanır. Bölgede bulunan sikkelerden ulaşılan sonuçlara göre 5. yüzyılda Kuşan-Sasani istilası ile karşılaşmadan önce, 3. ve 4. yüzyıllarda Kuşan İmparatorluğu döneminde altın çağını yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dalverzin Tepe</span>

Dalverzin Tepe, Tirmiz'in 120 km kuzey doğusunda, modern güney Özbekistan'daki, Baktriya bölgesinin kuzey kesiminde yer alan eski bir arkeolojik sit alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Mağaraları</span> Çinin Sincan Uygur Özerk Bölgesindeki bir dizi Budist kaya mağarası

Kızıl Mağaraları, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki Bay İlçesindeki Kızıl kasabası yakınlarında bulunan bir dizi Budist kaya mağarasıdır. Site, Muzat Nehri'nin kuzey yakasında, Kuça'nın 65 kilometre batısında yer almaktadır. Bu alan İpek Yolu üzerinde yer alan bir ticaret merkeziydi. Mağaraların Çin'deki en eski büyük Budist mağara kompleksi olduğu ve 3. ve 8. yüzyıllar arasında gelişim gördüğü ifade edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İran Hunları</span> Orta Asyadan gelerek Pers İmparatorluğuna saldıran ve oralara yerleşen göçebe kabileler.

İran Hunları terimi bazen dördüncü ve yedinci yüzyıllar arasında Afganistan'da ve komşu bölgelerde yaşayan ve kuzeybatı Hindistan'a kadar genişleyen bir grup farklı kabile için kullanılır. Kabaca Hunalara karşılık gelirler. Ayrıca Sasani İmparatorluğunun kuzeydoğu sınırlarını tehdit ettiler ve Şahların onlara karşı eksik belgelenmiş birçok kampanya yürütmesine neden oldular.

<span class="mw-page-title-main">Kaya kabartması</span>

Bir kaya kabartması veya kayaya oyulmuş bir rölyef, müstakil bir taş parçası yerine bir uçurum gibi sağlam veya "canlı kayaya" oyulmuş bir kabartma heykeldir. Bunlar bir kaya sanatı kategorisidir ve bazen kayaya oyulmuş mimarinin bir parçası olarak veya onunla birlikte bulunur. Bununla birlikte, tarih öncesi halkların gravürlerine ve resimlerine yoğunlaşan kaya sanatı üzerine yapılan çoğu çalışmada göz ardı edilme eğilimindedirler. Bu tür birkaç çalışma, kayanın doğal hatlarını kullanır ve bunları bir görüntüyü tanımlamak için kullanır, ancak bunlar insan yapımı rölyefler anlamına gelmez. İnsanlık tarihi boyunca birçok kültürde kaya kabartmaları yapılmıştır ve bunlar özellikle eski Yakın Doğu sanatında önemliydi. Kaya kabartmaları, açık havada bir etkiye sahip olmak için olması gerektiğinden, genellikle oldukça büyüktür.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan-Türkiye ilişkileri</span>

Türkiye-Özbekistan ilişkileri, Türkiye ile Özbekistan arasındaki dış ilişkilerdir. Özbekistan'ın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını takiben Türkiye, özellikle Özbekistan'da ekonomik projeler ve sosyal, kültürel ve diplomatik girişimler yürütme konusunda aktif olmuştur. 16 Aralık 1991'de Türkiye Özbekistan'ı tanıyan ilk ülke oldu ve Taşkent'te büyükelçilik açan ilk ülke oldu.

<span class="mw-page-title-main">Kirada</span>

Kirada modern bilim insanları tarafından kuzeybatı Hindistan'daki Gandhara bölgesinde Kidarite Hunlarının bilinen ilk hükümdarı olarak kabul edilir.

Hint-Yunan sanatı, MÖ 200 yıllarından itibaren Baktriya ve Hindistan yarımadası'nı kontrol eden Hint-Yunanların sanatıdır MÖ 200-145 arasında Baktriya'nın yönetimini ellerinde tuttular ve Hint Yarımadasına seferler düzenlediler.MÖ 145'ten sonra, Hint-Yunan kralları yalnızca eski Hindistan'ın bazı bölgelerinde, özellikle de günümüzün kuzeybatı Pakistan'ına denk gelen Gandhara'da hüküm sürdüler.