İçeriğe atla

Halka sorumlu hükûmet

Halka sorumlu hükûmet (İngilizceResponsible government),[1] özellikle Britanya üzerine modellenmiş parlamenter sistemlerde hükûmetin, yani yürütme kuvvetinin, sorumluluğunun hükümdardan ziyade halkça seçilmiş bir meclise yönelik olduğu durumu anlatan terimdir. Bu anlamda kullanıldığında parlamenter sistemde kurulan bir hükûmet anlamına gelir.[2]

Halka sorumlu hükûmet kavramı Kanada ve Avustralya gibi koloniler özelinde Britanya İmparatorluğu tarihinde yer sahibidir. Halka sorumlu hükûmet uygulaması çerçevesinde bu kolonilerdeki vali seçilmiş meclisin görüşü doğrultusunda karar almak zorunda kaldı. Bu uygulamaya geçilmeden önce halkın seçtiği meclis tavsiyede bulunabilse de merkezî hükûmete karşı sorumlu olan vali bu tavsiyeyi dinlemek zorunda değildi.[2]

Kanada'da halka sorumlu hükûmet kavramı, kolonilerin kontrolünün güçlü, yerel elitlerde bulunması sorununu çözmek için Britanya'daki yönetim biçimini beğenenler tarafından 1830'larda savunulmaya başlandı. Bu dönemde Yukarı Kanada'da William Lyon Mackenzie ve Aşağı Kanada'da Louis-Joseph Papineau'nun savunduğu Amerikan stili yönetim "halka sorumlu hükûmet" kavramından daha radikal bir akımı temsil etti. Durham Kontu John Lambton, Nova Scotia'da Joseph Howe, Yukarı Kanada'da Robert Baldwin ise Britanya üzerine modellenmiş halka sorumlu hükûmet kavramını savundu. Nova Scotia'da Howe, Kanada Eyaleti'nde Baldwin ve Louis LaFontaine halka sorumlu hükûmet yetkisini edinme amacıyla ılımlı reform partileri kurdular. Bu yetki ilk olarak Ocak 1848'de Nova Scotia'ya, 1848'in ilerleyen aylarında Kanada Eyaleti'ne verildi.[3]

Kaynakça

  1. ^ "Kanada". Büyük Larousse. 12. Milliyet Gazetesi Yayınları. s. 6280-1. 
  2. ^ a b "Responsible Government" (İngilizce). Batı Avustralya Üniversitesi. 15 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2017. 
  3. ^ "Responsible Government" (İngilizce). The Canadian Encyclopedia. 5 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kanada</span> Kuzey Amerikada yer alan bir ülke

Kanada, Kuzey Amerika'da bir ülkedir. On eyalet ve üç bölgeden oluşan ülke, Büyük Okyanus'tan Atlas Okyanusu'na ve kuzeyde Arktik Okyanusu'na kadar 9,98 milyon km²'lik bir alanı kaplar. Bu özelliğiyle yüzölçümü bakımından dünyanın Rusya'dan sonra en büyük 2. ülkesidir. Kanada, sınırları içinde en çok göl bulunduran ülkedir, bir milyondan fazla göl bulunmaktadır. Kanada'nın güney ve batıda Birleşik Devletler ile olan sınırı 8.891 km ile dünyanın en uzun kara sınırıdır. Ayrıca Kanada, 200.000 km den fazla bir mesafe ile dünyanın en uzun sahil şeridine sahiptir. Kanada'nın topraklarında çoğunlukla ormanlar ve bunun yanı sıra Rocky Dağları'ndaki tundra hakimdir. Nüfusun beşte dördü güney sınırına yakın yaşamaktadır. Kanada'nın başkenti Ottawa; en büyük üç şehri Toronto, Montreal ve Vancouver'dır.

<span class="mw-page-title-main">Avustralya</span> Güney Yarımkürede yer alan kıta ülkesi

Avustralya, resmî adıyla Avustralya Milletler Topluluğu, Güney Yarımkürede yer alan bir kıta ülkesidir. Hint Okyanusu ve Büyük Okyanus arasında uzanır. Okyanusya kıtasında bulunur ve kıtanın çok büyük bir bölümünü kaplar. Komşuları Endonezya, Doğu Timor, Papua Yeni Gine, Solomon Adaları, Vanuatu, Yeni Kaledonya ve Yeni Zelanda'dır. Başkenti Canberra, en büyük şehri ise Sidney'dir.

<span class="mw-page-title-main">.ca</span> Kanadanın internet ülke üst düzey alan adı

Kanada'nın internet kod harfleri.

<span class="mw-page-title-main">Amerikan Bağımsızlık Savaşı</span>

Amerikan Bağımsızlık Savaşı, 1775–1783 yılları arasında Büyük Britanya ve Kuzey Amerika'daki On Üç Koloni arasında geçen ve Amerika Birleşik Devletleri'nin kurulmasıyla sonuçlanan savaştır. Amerikan Devrimi olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Kanada'nın eyaletleri ve bölgeleri</span>

Kanada'nın eyaletleri ve bölgeleri, Kanada'nın birinci düzey idari bölümleridir. Kanada resmî olarak province denen 10 eyalet ile resmî olarak territory denen 3 bölgeye ayrılmıştır. Eyaletlerin federal yönetimden geniş oranda özerkliği varsa da bölgelerin bağımsızlığı daha azdır.

<span class="mw-page-title-main">Britanya İmparatorluğu</span> Birleşik Krallık tarafından yönetilmiş devletler ve dominyonlardan oluşan imparatorluk

Britanya İmparatorluğu, Birleşik Krallık veya öncül devletleri tarafından yönetilen dominyonlar, sömürgeler, himayeler ve mandalar ile diğer bağımlı bölgelerden oluşmuş olan imparatorluktur. 16. ve 17. yüzyıllarda İngiltere Krallığı tarafından kurulan denizaşırı sömürgeler ve ticaret karakolları olarak başlamıştı. En güçlü döneminde tarihteki en geniş topraklara sahip devlet olmasının yanı sıra bir yüzyıldan fazla bir süre boyunca dünyanın en önde gelen küresel gücüydü. 1922'de 458 milyon kişi, yani dünya nüfusunun neredeyse dörtte biri, Britanya İmparatorluğu'nun egemenliği altındaydı ve toprakları 33.000.000 km2'lik alanı kapsıyordu. Bu derece geniş bir coğrafyaya hükmettiği için siyasi, dilsel ve kültürel kalıtı hâlen yaygın olarak devam etmektedir. Gücünün doruklarındayken, dünya geneline yayılmış toprakları nedeniyle her zaman en az bir bölgesinde gün ışığı olmasından ötürü "üzerinde güneş batmayan imparatorluk" olarak da tanımlanmaktaydı.

Kuvvetler ayrılığı veya güçler ayrılığı, devlet organları olan yasama, yürütme ve yargı güçlerinin birbirinden ayrılmış oldukları bir devlet yönetim modelidir. Devletin her biri birbirinden ayrı ve bağımsız güçlerdeki kol ve sorumluluk alanlarına ayrıldığı ve böylece her bir güç ve kolun bir diğeri ile güç ve sorumluluk alanları bakımından bir çatışma yaşamadıkları bu model ilk olarak antik Yunan ve Roma'da geliştirildi. Kuvvetler ayrılığında güçler normal olarak yasama, yürütme ve yargı olmak üzere üç kola ayrılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Britanya Batı Afrikası</span>

Britanya Batı Afrikası, Afrika kıtasının batı kesimlerinde Britanya İmparatorluğu'nun sömürge döneminde sahip olduğu bölgeler. Bu bölgelerde günümüzde Sierra Leone, Gambiya, Nijerya ve Gana (o dönem Altın Sahili yer almaktadır.

Hükûmet başkanı veya hükûmetin başı, egemen bir devletin, federasyonel bir devletin veya özerk bir bölgenin yürütme organında en yüksek veya ikinci en yüksek yetkili kişidir. Genellikle bir kabineyi, bakanları veya sekreterleri yöneten ve yönetim departmanlarını yönlendiren bir grup olarak da kabine toplantılarına başkanlık eder. Diplomasi alanında, "hükümet başkanı" terimi, "devlet başkanı"ndan ayrılır, ancak bazı ülkelerde, örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde veya Türkiye'de aynı kişi olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Çift meclislilik</span>

Çift meclislilik, iki yasama organı ya da parlamento'nun bulunduğu yönetim şeklidir. Türkiye'de bu yönetim şekli iki askeri darbe arasındaki dönemde (1961-1980) Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olarak uygulanmıştır. Günümüzde ABD ve Birleşik Krallık çift meclisli ülkelere örnektir.

<span class="mw-page-title-main">Parlamenter sistem</span> ülke yönetim sistemi

Parlamenter sistem veya parlamenterizm, yürütme organının, yasama organının denetiminde olduğu demokratik bir yönetim sistemidir. Parlamenter sistemlerde devlet başkanı veya cumhurbaşkanı, ülke yönetiminde etkin olmayan sembolik mevkilerdir ve devleti temsil ederler. Ülke yönetiminde etkin makam başbakandır, yürütme gücü parlamentodan çıkan başbakan ve kabinesi tarafından yürütülür. Parlamenter sistemde, parlamento belirleyici üst organdır ve başbakan yasama organı tarafından denetlenmekle birlikte yönetimde yüksek güce sahiptir. Genel olarak başbakan olarak bilinen hükûmetin başı, ülkelere göre şansölye gibi isimler alabilir.

Başkomutan veya başkumandan; silahlı kuvvetler veya askerî birim üzerinde kara, deniz ve hava kuvvetlerini komuta eden en üst rütbeli komutandır. Terim teknik olarak, bir ülkenin yürütme liderliğinde, devlet veya hükûmet başkanında bulunan askerî yeterliliklerini ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Westminster modeli</span> Birleşik Krallıkın parlamenter sistemi

Westminster modeli, Birleşik Krallık'ın demokratik parlamenter sistemine verilen isimdir. Bu sistem ismini İngiltere Parlamentosu'nun merkezi olan Westminster Sarayı'ndan almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kanada (eyalet)</span> Kuzey Amerikada 1841-1867 yılları arasında hüküm sürmüş Britanya Kolonisidir

Kanada Eyaleti, Kuzey Amerika'da 1841-1867 yılları arasında hüküm sürmüş Britanya Kolonisidir. Teşekkülü Durham Kontu John Lambton'un 1837 İsyanından sonra hazırladığı Britanya Kuzey Amerikası Sorunu Raporundaki tavsiyelerini yansıtır.

Sol milliyetçilik, eşitliğe, halk egemenliğine ve self determinasyona dayalı bir milliyetçilik akımıdır. Kökleri Fransız Devrimi'ndeki jakobenizme dayanır. Sol milliyetçilik anti emperyalizmi benimser. Sol milliyetçilik, etnik milliyetçiliği ve faşizmi reddeder; buna rağmen sol milliyetçiliğin bazı minör formları tahammülsüzlük ve ırksal önyargıyı içerisinde barındırır.

<i>Report on the Affairs of British North America</i> 1839 Kanadadaki isyanlara ilişkin rapor

Report on the Affairs of British North America, yaygın kullanılan adıyla Durham Report Québec, Ontario, Kanada ve Britanya İmparatorluğu tarihlerinde rol oynayan 1839 tarihli bir belgedir.

Cumhuriyetçilik, cumhuriyetle yönetilen bir devletin vatandaşlığı etrafında şekillenen bir siyasi ideolojidir. Tarihte, temsili bir azınlığın ya da bir oligarşinin hükûmetinden, halk egemenliğine çeşitli biçimlerde uygulanmıştır. Tarihsel bağlama ve yöntemsel yaklaşıma göre farklı biçimlerde tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Avustralya Anayasası</span>

Avustralya Anayasası, Avustralya'nın en yüksek yasası olan yazılı bir anayasadır. Avustralya'yı anayasal bir monarşi altında bir federasyon olarak kurar ve federal yürütme hükûmeti, yasama organı ve yargının yapısını ve yetkilerini ana hatlarıyla belirtir.

Yeni Zelanda'da siyaset, çok partili bir anayasal monarşi çerçevesinde yürütülmektedir. Yeni Zelanda, demokratik ve üniter bir parlamenter monarşidir.

Kendi kendini yöneten koloni, Britanya İmparatorluğu'nda seçilmiş yöneticilerin koloninin temsili kontrolüne sahip olup, kolonyal güce başvurmadan çoğu kararı alabildiği seçilmiş bir hükûmete sahip bir idari bölünüş biçimidir. Birleşik Krallık hükûmetinin atanmış bir Vali aracılığıyla, atanmış bir Konsey'in yardımıyla veya yardımı olmaksızın yönettiği bir Kraliyet kolonisinin aksine bu koloniler kendi yönetim organlarını oluşturmaktaydı. Kendi kendini yöneten kolonilerin çoğunda "halka sorumlu hükûmet" vardı.