İçeriğe atla

Halkın Mücahitleri Örgütü

Halkın Mücahitleri Örgütü
KısaltmaHMÖ
Genel başkanMeryem Recavi
Genel sekreterSıddıka Hüseyni
Kuruluş tarihi1965
İdeolojiİslami sosyalizm, sol milliyetçilik, sol popülizm
Siyasi pozisyonSol
İnternet sitesi
İran

Halkın Mücahitleri Örgütü (HMÖ) (Farsça: سازمان مجاهدين خلق ايران sāzmān-e mojāhedin-e khalq-e irān), İran İslam Cumhuriyeti'ni yıkmayı amaçlayan İslamcı sosyalist örgüt.

1965 kurulmuş olan örgüt esas olarak İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi, kapitalizm ve Batı emperyalizmine karşı silahlı mücadeleyi amaçlamıştır.[1] Örgüt 2001 yılından beri şiddet eylemlerini terk ettiğini iddia etmekte[2] ve bugün İran'da demokratik, seküler bir koalisyon hükûmeti için çabalayan, sürgün parlamentosu rolünü üstlenmiş "şemsiye örgüt" İran Ulusal Direniş Konseyi'deki (İUDK) temel yapıdır. Örgütün binlerce üyesi yıllarca Irak'taki kamplardadır fakat BBC'ye göre ABD işgalinden sonra silahsızlanmış ve ateşkese bağlı oldukları söylenmiştir.[3]

İUDK'nın sadece HMÖ'nün bir paravan örgütü olup olmadığı.[4][5] İUDK'nın da teröre bulaşıp bulaşmadığı ya da İran'da demokrasi için mücadele veren meşru bir muhalif örgüt[6] olup olmadığı konusundaki önemli tartışmalar, batılı karşıtları tarafından İran'la yapılan pazarlıklarda koz olarak kullanılmaya çalışılmaktadır.

HMÖ'nün silahlı kanadı İran Ulusal Kurtuluş Ordusu (İUKO) adlandırılmaktadır/adlandırılmaktaydı. İran hükûmeti silahlı kanadı resmi olarak, HMÖ'nün gerçekten İslami olmadığını öne sürerek, Münafıklar olarak isimlendirmektedir.[7]

Kanada, Irak ve İran HMÖ'yü terörist örgüt olarak kabul etmektedir.[8] 26 Ocak 2009 tarihinde Avrupa Birliği Konseyi HMÖ'nü AB terörist örgütler listesinden çıkartmıştır. Örgüt bu durumun "yedi yıllık hukuki ve siyasi savaş"ın bir sonucu olduğunu açıklamıştır. ABD HMÖ'nü 28 Eylül 2012 tarihinde terör örgütleri listesinden çıkarmıştır.[9][10][11][12][13]

HMÖ ve İUDK, 2002 ve 2008 senelerinde ABD'ye İran'ın nükleer programıyla ilgili istihbarat sağladıklarını iddia etmişlerdir.[14][15]

Diğer İsimleri

İran Halkın Mücahitleri, çeşitli isimlerle anılmaktadır:

  • Halkın Mücahitleri Örgütü (HMÖ)
  • İran Ulusal Kurtuluş Ordusu (örgütün silahlı kanadı)
  • (İhtilaflı) İran Ulusal Direniş Konseyi (İUDK) - HMÖ, bir örgütler şemsiyesi olan İUDK'nın kurucu üyesidir. FBI tarafından paravan bir örgüt olduğu iddia edilmektedir. İki örgütlenmede aynı lider kadrosunu ve aynı idari binaları paylaşmaktadır. FBI'ın 2001'de eldeettiği belgelere göre HMÖ, İUDK'yı kendi politik kanadı olarak tanımlamaktadır.[4][5]
  • Halkın Münafıkları (HM) - İran hükûmeti örgütü mütemadiyen bu isimle tanımlamaktadır.[7]

Üyelik

2003 savaşından önce Irak'ta konuşlanmış 5000 ila 7000 arasında ağır silahlı HMÖ militanı olduğuna inanılmakla birlikte, 3000 ile 5000 arasındaki bir sayı daha mantıklı görülebilir.[16] 2005'te ABD think-tank kuruluşu Council on Foreign Relations, üçte biri ila yarısı savaşçı olan 10000 üyesi olduğuna inanmaktadır. Aynı kuruluş, HMÖ'nün üye sayısında düşüş olduğunu ve yeni üye bulmakta başarısız olduğunu iddia etmektedir.[17] New York Times'da 2003'te yayımlanan bir makaleye göre HMÖ, Irak'ta konuşlanmış çoğu kadınlardan oluşan 5000 savaşçıya sahiptir.[18] Ashraf kampındaki son nüfus sayımı, 900 kadarı kadın olmak üzere toplamda 3500 civarında üye olduğununu göstermiştir. []

Tarihi

İslam Devriminden Önce

Kuruluş

İran HMÖ 1965 senesinde, orta sınıf, Tahran Üniversitesi Üniversitesi öğrencisi olan ve içlerinde Mohammad Hanifnejad, Saied Mohsen ve Ali-Asghar Badizadegan'inde bulunduğu, İran Özgürlük Hareketi'nin altı eski üyesi tarafından kurulmuştur. HMÖ yozlaşmış ve baskıcı buldukları Şah Muhammed Rıza Pehlevi yönetimine karşıydılar ve Özgürlük Hareketini de ılımlı ve etkisiz olarak görmekteydiler.[19] İlk beş yılda örgüt öncelikle İslam yorumuyla Marksist felsefe pratiklerini birleştirmek amacıyla ideolojik çalışmalara yoğunlaştı. Örgüt ilk eylemleri, Pehlevi'nin savurgan "İran monarşisinin 2500 yılı kutlamaları" nedeniyle 1971 yılının Ağustos ayında Tahran elektrik idaresinin bombalanması ve başarısız bir uçak kaçırma olayıdır. Dokuz mücahit tutuklanmış ve işkence altında tutuklulardan birisinin bilgi vermesi üzerine 66 örgüt üyesi daha tutuklanmıştır. Birkaç ay içerisinde örgütün tüm yönetici kadrosu idamlar ve sokak savaşları aracılığıyla SAVAK tarafından ortadan kaldırılmıştır. Diğer üyeler yıllarca tutuklu kalmış ve Massoud Rajavi'yi de içine alan son grup Ocak 1979'da, Ayetullah Humeyni'nin Tahran'a dönmesinden hemen önce serbest bırakılmıştır. Bununla birlikte örgüt varlığını sürdürmüş ve rejime karşı şiddet olaylarına devam etmiştir.[20]

Bölünme/Hizipleşme

Ekim 1975'te örgüt ideolojik bir bölünmeye maruz kalmıştır. HMÖ'nün tutuklanmamış liderlerinin büyük çoğunluğu Marksizmi kabul ve örgütü Marksist-Leninist olarak ilan etmeye evet demiştir. Bu durum "İdeolojik Meseleler Manifestosu" isimli kitapta merkez yönetici kadronun "on yıllık yeraltı varlığı, dört yıllık silahlı mücadele ve iki yıllık yoğun bir ideolojik yeniden değerlendirme sonucunda esas devrimci yolun İslam değil Marksizm olduğu sonucuna ulaşmışlardı." şeklinde beyanıyla açıklanmaktadır. Ayatallah Taleqani'nin oğlu Mujtaba Taleqani de Marksizmi kabul edenlerden biriydi. Böylece. Böylece Mayıs 1975'le birlikte, her birinin kendine ait yayın organı, kendi örgütlenmesi ve eylemleri olan iki rakip Mücahit örgütü vardır.[21] İran devriminde birkaç ay önce Marksist Mücahitlerin büyük kısmı kendilerini "Peykar" olarak isimlendirmiştir. 7 Aralık 1978 tarihindeki tam ismi ise "İşçi Sınıfının Kurtuluşu için Mücadele Örgütü"dür. Bu isim Rusya, St. Petersburg'da sosyalist grup kanat bir grup olan İşçi Sınıfının Kurtuluşu İçin Mücadele Birliği'nden gelmektedir. Bu birlik, Lenin tarafından 1895 sonbaharında kurulmuştur.[22]

Anti-Amerikan Kampanya

1970'lerde İran'daki Amerikalılar örgütün birincil hedefleriydi.

  • HMÖ, 30 Kasım 1971'de Amerikan büyükelçisi Douglas MacArthur II'yi kaçırma teşebbüsü başarısızlıkla sonuçlanmıştır.[23]
  • Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetlerinden Tuğgeneral Harold Price, 1972 Mayısındaki suikast girişiminde yaralanmıştır.[24][25]
  • Suikast girişimlerindeki ilk başarı Amerikan ordusunda sayman olan Yarbay Louis Lee Hawkins'in öldürülmesidir. 2 Haziran 1973 tarihinde Tahran'daki evinin önünde motorsikletli iki militan tarafından vurularak öldürülmüştür.[24][26][27][28][29][30]
  • Albay Paul Shaffer ve Yarbay Jack Turner isimli Amerikan Hava Kuvvetleri subaylarını taşıyan araba militanları taşıyan iki araç arasında tuzağa düşürüldü. İranlı şoföre yere yatmasını söylediler ve Amerikalıları vurarak öldürdüler. Altı saat sonra bir kadın gazetecileri arayarak eylemin HMÖ tarafından, son dönemde tutukluların İranlı otoritelerin ellerinde ölümlerine misilleme olarak gerçekleştirildiğini iddia etti.[24][26][28][29][31]
  • 1976 Mayısında Rockwell International çalışanı üç Amerikalı saldırıya uğradı. William Cottrell, Donald Smith ve Robert Krongard öldürüldü. Öldürülen Amerikalılar, komşu SSCB'den istihbarat toplamak üzere, Ibex adlı sistem üzerinde çalışmaktaydılar.[26][29][32]

İslam Devrimi gerçekleşene kadar HMÖ'nün Marksist kanadı hem İran hem de Batılı hedeflere saldırılar düzenlemiştir. Amerikan Dışişleri ve Avustralya Meclisi Dışişleri komisyonunun HMÖ sunumuna göre örgüt 1970'ler boyunca birçok Amerikan askerî personeline ve İran'da çalışan sivile suikastlar düzenlemiştir. Devrimde sonra örgüt 1979'da Tahran'da ABD Büyükelçiliği işgalini aktif bir şekilde desteklemiştir.[16]

İdeoloji

1979 İran Devriminden Önce

HMÖ'nün devrimci Şiilik ideolojisi, birçoklarına göre ilham aldıkları Ali Shariati'nin yaptığına çok benzer bir İslam yorumuna dayanmaktadır. Tarihçi Ervand Abrahamian'e göre ilerleyen yıllarda Shariati'nin hem kendisinin hem de verimli çalışmalarının dolaylı olarak Mücahitlere yardım ettiği açıktır.[33] Amerikan Dışişlerine göre HMÖ'nün felsefesi Marksizm, nasyonalizm ve İslam'ın bir sentezidir.

Örgütün kurucularından Ahmad Reza'i'nin yazdığı ve grubun "ilk büyük ideolojik çalışması" olan Nahzat-i Husseini' (ya da Hüseyin'in davası) adlı eserde, Muhammed'in tesis etmeye çalıştığı toplumsal düzenin "Nizam-ı Tevhid" (birlik nizamı-düzeni) kavramıyla tanımlanabileceği ifade edilmektedir. Bu kavram ile sadece, aynı din etrafında ve aynı tanrıya ibadet etmek için bir araya gelmiş bir topluluğun tanımlanmadığı, bunun yanı sıra, tüm topluluğun ortak refahını yükseltmeyi amaçlayan insanların oluşturduğu, sınıfsız bir toplum yapısının tarif edildiği savunulmaktadır. "Kültürümüzde özel bir yere sahip olan ve devrimci bir içerik taşıyan Şiilik aslında, Hüseyin'in şehadeti ve onun mücadelesidir."[20]

Devrimden Sonra

Özellikle son yıllarda Maryam Rajavi'nin yönetiminde örgüt kadınların lehine çok güçlü ilkeler kabul etmiştir. Artık kadınlar HMÖ örgütü içinde bazı üst düzey görevleri üstlenmektedir ve savaşçıların sadece üçte biri kadın olmasına rağmen komutanların üçte ikisi kadınlardan oluşmaktadır. Rajavi, kadınların da erkeklerle eşit haklara sahip olması gerektiğine tam olarak inanmaktadır.[14]

HMÖ 1981 yılında İran hükûmetine muhalifleri tek bir şemsiye örgüt altında birleştirme amacıyla İran Ulusal Direniş Konseyi'ni (İUDK) kurmuştur. HMÖ, geçtiğimiz 25 yıl içinde İUDK'nın 540 üyeli, serbest seçimleri, cinsiyet eşitliğini ve etnik ve dini azınlıklara eşit haklar verilmesini savunan bir sürgün meclisine dönüştüğünü iddia etmektedir. HMÖ aynı zamanda serbest pazar ekonomisini savunduğunu ve Orta Doğu'da barışı desteklediğini iddia etmektedir. Buna rağmen FBI İUDK'nın ayrı bir örgütlenme değil bunun yerine her dönemde HMÖ'nün bir parçası olduğunu ve tersi olması gerektiği halde İUDK'nın HMÖ'nün politik kolu olduğunu iddia etmektedir. Bugün UİDK'daki temel örgüt HMÖ olmasına rağmen, geçmişte İran Kürdistan Demokrat Partisi gibi diğer örgütlere de ev sahipliği yapmıştır.[4]

Örgütün resmi ideolojisine göre, serbest seçimler ve bu seçimlerde halkın seçme ve seçilme hakkının bulunması siyasi meşruiyetin olmazsa olmaz ön koşulu ve yegane göstergesidir. Örgüt yayınlarında, toplumu oluşturan bireylerin şahsi irade ve seçimleri göz ardı edilerek, İslam dininin kavranamayacağı öne sürülmektedir. Onlara göre, Kuran'da da belirtildiği gibi, insanlarla hayvanlar arasındaki en büyük fark, insanoğlunun özgür iradeye sahip olmasıdır. Bu düşünce temelinde asıl olan insanoğludur.Özgürlük olmadan toplumsal gelişme ve özgürlükten bahsedilemez. Örgüt liderleri kendilerini Müslüman olarak tanımlasa da, HMÖ kendisini laik bir örgüt olarak tanımlamaktadır: "Ulusal Direniş Konseyi, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrı olması gerektiğini savunur."[34]

İslami Hükümetle Silahlı Mücadele

İran devriminin ardından Ayetullah Humeyni'nin yeni kurulmuş olan teokratik hükûmeti HMÖ'nü yok etmek için şiddetli bir kampanyaya başladı. Humeyni HMÖ'ne eklektik oldukları, Batı tutkusu/taklitçiliği ("the Western plague" - bir yozlaşma terimi olarak kullanılıyor) ile kirlenmiş, münafık ve kafir oldukları gerekçesiyle saldırmaktaydı.[35] 1980 yılının Şubat ayında Hizbullah yanlılarının HMÖ ve diğer solcu[36] gruplara ve bu gruplara ait mekanlara yoğun saldırılarının sonucunda, HMÖ yanlıları diğer solcu gruplarla birlikte yeraltına çekilmek zorunda kaldı. 1979 yılından 1981'e kadar yüzlerce HMÖ üyesi katledildi. 3000 kadar örgüt üyesi de tutuklandı.[37] Bu gelişmeler sonunda örgüt,2o Temmuz 1981 tarihinde kitleleri İslam bayrağı altında toplayarak, İran'ın yeni yönetimini ve lider kadrosunu protesto etmeyi hedefleyen geniş katılımlı bir miting tertip etti. HMÖ bu olayı İran tarihinde bir dönüm noktası olarak tanımlamıştır. 1980 yılının Şubat ayında, HMÖ üyelerine ve diğer sol gruplara ait kitap dükkanlarına, stantlarına ve toplanma mekanlarına yönelik, "hizbullahçı" saldırılar yoğunlaştı[36] ve sol grupları yer altına çekilmeye zorladı. 1979-1981 arası dönemde, yüzlerce HMÖ üyesi öldürüldü ve 3,000 kadarı da tutuklandı.[37] Bu baskılar karşısında örgüt, İran'ın yeni yönetimini protesto etmek amacıyla, 20 Haziran 1980 tarihinde İslam bayrağı altında geniş katılımlı bir protesto mitingi düzenledi. HMÖ bu gösteriyi, çağdaş İran tarihinde bir dönüm noktası olarak tanımlamıştır.

Bombalı eylemler

Ana madde: Haft-i Tir bombalama olayı

28 Haziran 1981 tarihinde, İran İslami Cumhuriyet Partisi'nin (İCP) liderleri, partinin Tahran'daki genel merkezinde toplantı halindeyken çok güçlü bir patlama meydana geldi. Aralarında Yargıtay Başkanı Ayetullah Muhammed Beheşti'nin de bulunduğu (o dönem Ayetullah Humeyni'den sonra İran İslam Devrimi'nin en güçlü kişisi olarak gösterilen kişi), parti yöneticisi ve parlamenter 73 kişi bombalama olayında öldü. Mücahitler, bombalamayla alakaları olduğuna dair iddiaları ne yalanladılar, ne de eylemi üstlendiler. Ancak eylemi, rejimin artan saldırganlığına karşı gerekli bir cevap olarak tanımladılar. Fakat HMÖ bu eylemi, rejimin artan saldırganlığına karşı kaçınılmaz bir reaksiyon olarak tanımlamaktaydı. Bombacının Muhammed Reza Kolahi isimli, HMÖ militanı genç bir öğrenci olduğu belirlendi. Kendisini ses mühendisi olarak tanıtıp binada çalışmaya başladığı, bu sayede eylemi gerçekleştirebildiği anlaşılmıştı.[38] Humeyni, saldırıyla ilgili olarak HMÖ'yü suçluyordu. BBC muhabiri Baqer Moin'e göre, İran kamuoyunda da eylemin HMÖ tarafından gerçekleştirildiğine dair yaygın bir inanış vardı.[39]

Saddam Hüseyin Döneminde Irak'la İlişkiler

PMOI 1986'da İran-Irak savaşı esnasında genel merkezini Irak'a taşımıştır. US State Department'e göre PMOI tüm askeri ve finansal desteği 2003 Irak işgaline kadar Saddam hükûmetinden sağlamaktaydı.

İran Ulusal Kurtuluş Ordusu

1988 Senesi İran Siyasi Suçlu İdamları

Ana madde: 1988 İran siyasi suçlu idamları

HMÖ'den çok sayıda ve diğer muhalif sol örgütlerden de bir miktar mahkûm (çeşitli kaynaklara göre 1400 ila 30000 arasında)[40] Sonsuz Işık Operasyonu ardından 1988 yılında idam edilmiştir.[41][42][43][44][45] Muhalif Ayetullah Montazeri günlüklerine bu katliamın, insanlığa karşı işlenmiş sayılabilecek bu suçun emrinin Ayetullah Humeyni tarafından verildiğini ve mevcut İran hükûmetinin yüksek dereceli üyeleri tarafından uygulandığını yazmıştır.

1980 Ortalarında Fransa ile İlişkiler

1986'da Fransa başbakanı Jacques Chirac'ın Tahran ile Lübnan'da Hizbullah tarafından esir tutulan Fransız rehinelerin serbest bırakılması için anlaşmaya varınca HMÖ Fransa'yı terk etmek yeniden Irak'a yerleşmek zorunda kaldı. Araştırmacı gazeteci Dominique Lorentz, 1986'da Fransızların rehin alınmasını, Fransa'nın İran tarafından nükleer programla ilgili olarak tehdit edilmesi olarak görmektedir.[46]

Savaş Sonrası

ABD Dışişleri ve Avustralya Meclisi Dışişleri komisyonu istihbaratına göre HMÖ ayrıca Irak Cumhuriyet Muhafızları'nın 1991 Körfez Savaşı sonrasındaki Kürt ve Şii ayaklanmalarını bastırmasına destek olmakla suçlanmaktadır.[16] Eski HMÖ üyelerine göre kocası Massoud Rajavi yanında yıllarca eşbaşkanlık/yardımcı başkanlık yaptıktan sonra liderliği üzerine alan Maryam Rajavi'nin "Kürtleri tanklarınızın altına alınve mermilerinizi İran Devrim Muhafızları için saklayın." dediğini bildirmişlerdir. "[18]

Takip eden yıllarda HMÖ İslam Cumhuriyeti'nin 1998'de "Evin Kasabı" olarak da bilinen İran Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay asbaşkanı Asadollah Lajevardi ve 10 Nisan 1999'da evinin kapısında öldürülen Tuğgeneral Ali Sayyad Shirazi'yi de içeren bazı politik ve askeri figürlere suikastlar düzenledi.

2003 İşgalinin Ardından Irak'ta

2003'teki Irak işgalinin ardından HMÖ kampları Saddam Hüseyin'le işbirliği yaptığı gerekçesiyle koalisyon güçleri tarafından bombalanmıştır. 15 Nisanda ABD Özel Kuvvetleri HMÖ'nün liderleri ile bir ateşkes anlaşması sağlamış ve böylece saldırı sonrası koalisyon güçleriylede ateşkese girmişlerdir. Tüm yerleşkeler herhangi bir muhalefet olmaksızın teslim olmuştur.[47][48][49] In the operation, the US reportedly captured 6,000 PMOI fighters and over 2,000 pieces of military equipment.[50][51] This was a controversial agreement both in the public sphere and privately among the Bush administration due to the MEK's designation as a terrorist organization by the U.S. State Department.[52]

Operasyon esnasında Amerikalı kaynaklara göre 6000 HMÖ militanı ve 19 İngiliz yapımı Chieftain tankta dahil olmak üzere 2000 parçanın üzerinde askeri mühimmatta ele geçirilmiştir.[51][53]

Baskı

Irak Ulusal Güvenlik Danışmanı Mowaffak al-Rubaie, 23 Ocak 2009 Tahran ziyaretinde Irak Başbakanının HMÖ'nün Irak topraklarında kendisine daha fazla yer bulamayacağı ve örgüt üyelerinin İran'a dönmek ya da üçüncü bir ülkeye gitmek arasında bir seçim yapmak zorunda oldukları şeklindeki daha önceki açıklamalarını yinelemiş ve bu söylemlerin iki ay içerisinde gerçekleştirileceğini eklemiştir.[54]

Irak'ın Diyala ilindeki Ashraf HMÖ kampına Irak güvenlik güçleri tarafından 29 Temmuz 2009'da gerçekleştirilen baskında sekiz İranlı ölürken 400'ü de yaralanmıştır. Amerikalı yetkililerin uzun süredir Bağdat'ın kuzeydoğusundaki kampın şiddetle ele geçirilmesine muhalif olmasına rağmen gerçekleştirilen baskın Irak'taki Amerikan etkisinin azalmasının bir sembolü olarak yorumlanmaktadır.[55]

Irak hükûmeti başlarda 20 yıldır HMÖ'nün evi olmuş kampın kontrolünün ele geçirilmesi esnasında ölümler olduğunu reddetmiştir. Diğer söylentilere göre bir düzine insan öldürülmüştür. Simaye Azadi'ye göre çok sayıda saldırı filme alınmış ve YouTube gibi İnternet sitelerine yüklenmiştir.[56]

Nükleer Mesele

HMÖ ve İUDK, bugün ABD ve müttefiklerinin temel meselesi olan İran'ın nükleer programını 2002 yılında ortaya çıkaran ilk yapı olduğunu ileri sürmektedir. 20 Şubat 2008 tarihinde İUDK İslam Cumhuriyeti'nin başka bir nükleer tesisi daha ortaya çıkarttığı iddia etmiştir. Bu iddia bağımsız kaynaklarca hiçbir zaman doğrulanmamıştır.[15]

Açlık Grevi

Ashraf kampı 28 Temmuz 2009 günü Irak güçleri tarafından saldırıya uğramıştır. Bu saldırıdan önce korunma açısından Amerikan güçlerine bağımlıydılar. Amerikalıların kamptan çekilmeleriyle birlikte Irak hükûmeti eski anlaşmaların kendilerini bağlamayacağını açıkladı. En az 11 kişinin öldüğü olay HMÖ takipçilerinin açlık grevlerini doğurdu.[57]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Keddie, Nikkie, Roots of Revolution, (1981), p.238
  2. ^ "BBC News, 12 Dec 2006, EU unfreezes Iran group's funds". 14 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  3. ^ "BBC News, "Iranian group in UK terror win", 24 June 2008". 30 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  4. ^ a b c DC Court of Appeals Rules Against NCRI Petition for Review of "Foreign Terrorist Organization" Designation 27 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., July 9, 2004, United States Court of Appeals for the District of Columbia
  5. ^ a b Kliger, Rachelle (11 Ocak 2006). "Resistance group claims evidence of Iranian bomb ambitions". The Media Line. 19 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2006. 
  6. ^ "NRO, "A Very, Very Bad Bunch" by sam Dealey". 4 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  7. ^ a b "Secret memo says Iran's new president "fired coups de grace"". Iran Focus. 2006. 20 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2006. 
  8. ^ "Council Common Position 2005/847/Cfsp" (PDF). Official Journal of the European Union. Cilt L 314. 2005. s. 44. 15 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  9. ^ "Foreign Terrorist Organizations". US Department of State. 2012. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2012. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  14. ^ a b ]
  15. ^ a b north korea education 20 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. no link to original story
  16. ^ a b c Nigel Brew (2003). "Behind the Mujahideen-e-Khalq (MeK)". Foreign Affairs, Defense and Trade Group, Parliament of Australia. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2007. 
  17. ^ "Mujahadeen-e-Khalq (Iranian rebels)". Council on Foreign relations. 2005. 6 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2006. 
  18. ^ a b Rubin, Elizabeth, New York Times. "The Cult of Rajavi". 29 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2006.  (İngilizce)
  19. ^ Iran Between Two Revolutions by Ervand Abrahamian, Princeton University Press, 1982, p.489
  20. ^ a b Iran Between Two Revolutions by Ervand Abrahamian, Princeton University Press, 1982, p.491
  21. ^ Iran Between Two Revolutions by Ervand Abrahamian, Princeton University Press, 1982, p.493-4
  22. ^ Abrahamian, Ervand, Tortured Confessions, University of California Press, (1999), p.151
  23. ^ Bill, James A. (1989). The Eagle and the Lion. Yale University Press. s. 181. 
  24. ^ a b c Afkhami, Gholam Reza (2009). The Life and Times of the Shah. University of California Press. s. 398. 
  25. ^ Borowiec, Andrew (21 Mayıs 1975). "Iran leftists Gun Down Two A.F. Officers.". Washington Post. 
  26. ^ a b c Bill, James A. (1989). The Eagle and the Lion. Yale University Press. s. 181. 
  27. ^ Abrahamian, Ervand (1992). The Iranian Mojahedin. Yale University Press. s. 141. 
  28. ^ a b Ganji, Manouchehr (2002). Defying the Iranian Revolution. Greenwood Publishing Group. s. 3. 
  29. ^ a b c Milaninia, Nema (1 Ağustos 2005). "MadeUpStories.com". Iranian.com. 3 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  30. ^ "Louis Lee Hawkins". 11 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  31. ^ Abrahamian, Ervand (1992). The Iranian Mojahedin. Yale University Press. s. 142. 
  32. ^ "Iran Kills Man Accused of Slaying of 3 Americans". Washington Post. 18 Kasım 1976. 
  33. ^ Iran Between Two Revolutions by Ervand Abrahamian, Princeton University Press, 1982, p.490
  34. ^ "National Council of Resistance of Iran". 4 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  35. ^ Moin Khomeini, 2001, p.234, 239
  36. ^ a b Bakhash, The Reign of the Ayatollahs, (1984) p. 123.
  37. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  38. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  39. ^ Moin, Baqer, Khomeini, Thomas Dunne Books, (2001), p.241
  40. ^ "Iranian party demands end to repression". 24 Eylül 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  41. ^ "1988 massacre". 18 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  42. ^ In this operation PMOI penetrated as deep as 170 km into Iranian soil and very close to Kermanshah, the most important city in western Iran.1988 massacre 31 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  43. ^ "Memories of a slaughter in Iran". 20 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  44. ^ Nasrin Alavi (2005), We Are Iran.
  45. ^ Khomeini fatwa 'led to killing of 30,000 in Iran' 29 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Telegraph, February 2, 2001
  46. ^ Lorentz, Dominique and Carr-Brown, David, La République atomique ("The Atomic Republic"), broadcast on November 14, 2001 on Arte TV
  47. ^ Labeled terrorist group turns over weapons to U.S. ; Members of MEK -- backed by Saddam Hussein -- also agree to be interviewed by intelligence officials.; Eric Slater / The Los Angeles Times. The Grand Rapids Press. Grand Rapids, Mich.: May 12, 2003. pg. A.3
  48. ^ U.S. gets Iranian rebels in Iraq to disarm; [Chicago Final Edition] EA Torriero, Tribune staff reporter Tribune news services contributed to this report. Chicago Tribune. Chicago, Ill.: May 11, 2003. pg. 8
  49. ^ Agreement disbands Iranian exile force; [Final Edition] Milwaukee Journal Sentinel. Milwaukee, Wis.: May 11, 2003. pg. 14.A
  50. ^ Armed Iranian exiles surrender ; 6,000-member unit accepts U.S. terms; JOHN SULLIVAN, Knight Ridder Newspapers. The Record. Bergen County, N.J.: May 11, 2003. pg. A.17
  51. ^ a b US DOD: DoD News Briefing M2 Presswire. Coventry: Jun 19, 2003. pg. 1
  52. ^ Nicole Cafarella (15 Mart 2005). "Mujahideen-e Khalq (MEK) Dossier". 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. 
  53. ^ "Armed Iranian exiles surrender; 6,000-member unit accepts U.S. terms" John Sullivan, Knight Ridder Newspapers. The Record. Bergen County, N.J.: May 11, 2003. pg. A.17
  54. ^ Al-Jazeera Arabic http://www.aljazeera.net/NR/exeres/09F45E44-4EA9-41F5-9190-BE6B6CE7B7C5.htm 9 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  55. ^ Iraq Raids Camp of Exiles From Iran 6 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. July 29, 2009
  56. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
  57. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 

Dış bağlantılar

Resmi

Diğer

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ali Hamenei</span> 2. İran dinî lideri

Seyyid Ali Hüseyni Hamenei, İranlı din ve siyaset adamı, Şii merci-i taklid ve 1989'dan beri İran'ın ikinci yüce lideri. 1981-1989 yılları arasında İran'ın üçüncü cumhurbaşkanı olarak görev yapmıştır. Hamenei, Orta Doğu'da en uzun süre görev yapan devlet başkanı ve Şah Muhammed Rıza Pehlevi'den sonra geçen yüzyılın en uzun süre görev yapan ikinci İran lideri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ruhullah Humeyni</span> İran İslam Cumhuriyetinin ilk dinî lideri

Ruhullah Humeyni, İranlı siyasetçi ve Şii din adamı. Ayetullah Humeyni olarak da anılır. İran İslam Devrimi'nin siyasi ve ruhani lideriydi. Muhammed Rıza Pehlevi rejimine son verip İslam Cumhuriyeti'ni kurdu ve devrimden sonraki tüm dinî ve siyasi yetkileri elinde tuttu.

<span class="mw-page-title-main">İran İslam Devrimi</span> 1979 yılında İrandaki monarşinin yıkılıp İslam Cumhuriyetinin kurulmasıyla sonuçlanan devrim

İran Devrimi veya İslam Devrimi, 1979 yılında İran'ın Muhammed Rıza Pehlevi liderliğindeki bir monarşiden, Ayetullah Ruhullah Humeyni yönetiminde İslam hukuku ve Şiî mezhebi görüşlerini esas alan İslam Cumhuriyeti kurulmasına dönüşen popüler hareketin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">İslam Devrimi Muhafızları Ordusu</span> 1979 İslam Devriminden sonra kurulan İran Silahlı Kuvvetlerinin paramiliter şubesi

İslam Devrimi Muhafızları Ordusu, İran Silahlı Kuvvetlerine bağlı kara, hava, deniz ve füze kuvvetleri bulunan büyük bir ordudur. Halk ağzında ve özellikle İran diasporasında ordu mensubu kişilere organizasyona duydukları hayranlığı belirtmek için Farsçada "muhafızlar" anlamına gelen Pasdaran denilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Pehlevî Hanedanı</span> 1925-1979 yılları arasında İranı yöneten hanedan

Pehlevî Hanedanı, İran Şahanşah Devleti'ne 54 yıl boyunca hükmetmiş Mazenderan kökenli hanedan.

<span class="mw-page-title-main">1988 İran siyasi suçlu idamları</span>

1988 İran siyasi suçlu idamları: 19 Temmuz 1988 tarihinde başlayıp 5 ay süren ve binlerce siyasi suçlunun İran hükûmetince sosyalist örgütlere ve İran'da faaliyet gösteren çeşitli komünist parti mensuplarına sistematik bir şekilde antikomünizm kaynaklı infaz edilmelerini anlatan terim. Ana hedef İran'daki Halkın Mücahitleri Örgütü üyeleri idi ancak buna rağmen daha az sayıda da olsa diğer sosyalist ve komünist grupları kapsayacak şekilde üyeleri de idamlara dâhil edildi.

<i>Velâyet-i Fakih yâ Hükûmet-i İslamî</i>

Velâyet-i Fakih veya Hükûmet-i İslamî, İranlı şii dini lider Ruhullah Humeyni tarafından teokratik islam devleti fikri üzerine yazılan ve 1970 yılında ilk baskısı yapılan bir kitaptır. Kitap Türkçeye "İslam Fıkhında Devlet" olarak çevrilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Rastahiz Partisi</span> İranda bir siyasi parti (1975–1978)

İran Milletinin Diriliş Partisi veya kısaca Rastahiz Partisi, İran'da kurulan bir siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Meryem Recavi</span>

Meryem Recavi, İranlı muhalif politikacı. 4 Aralık 1953 tarihinde Tahran'da dünyaya geldi. Halkın Mücahitleri Örgütü'nün (HMÖ) kurucularından Mesud Recavi'nin eşi. 1993 yılından bu yana İran Ulusal Direniş Konseyi'nin (İUDK) seçilmiş başkanı. İUDK, üyeleri ve destekçileri tarafından, İran İslam Cumhuriyeti'ne muhalif organizasyon ve derneklerin bir arada olduğu "geniş bir çatı örgüt/İran'ın sürgündeki parlamentosu" olarak tanımlanmaktadır. Başkanlığını yaptığı bu platform, kendi destekçileri, çeşitli ülkelerden bir kısım batılı parlamenter ve New York eski valisi Rudy Giuliani, Barack Obama'nın eski Ulusal Güvenlik danışmanlarından General James L. Jones gibi ABD'nin önde gelen bazı politikacıları tarafından, İran'ın gelecekteki meşru yönetimi olarak tanımlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mesud Recavi</span>

Mesud Recavi İran'da gerek ülke içinde, gerekse de ülke dışında, mevcut rejime muhalefet eden İran Ulusal Direniş Konseyi'nin (İUDK) başkanı. Aynı zamanda Halkın Mücahitleri Örgütü'nün (HMÖ) Genel Sekreteri. 1981 yılında İran'ı terk ettikten sonra, Fransa ve Irak'ta yaşadı. ABD'nin 2003 Irak İşgali'nden bu yana, toplum içinde herhangi bir yerde görüntü vermemiştir. Hayatta olup olmadığı konusunda çeşitli spekülasyonlar mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Heft-i Tir Bombalama Olayı</span>

28 Haziran 1981 tarihinde, İran İslami Cumhuriyet Partisi'nin (İCP) liderleri, partinin Tahran'daki genel merkezinde toplantı halindeyken çok güçlü bir patlama meydana geldi. Aralarında İran yargı sisteminin başında bulunan ve o dönem Ayetullah Humeyni'den sonra İran İslam Devrimi'nin en güçlü kişisi olarak gösterilen Ayetullah Muhammed Beheşti'nin de aralarında bulunduğu, parti ileri gelenlerinden 73 kişi öldü. Saldırının sorumlusunun Halkın Mücahitleri Örgütü olduğu düşünülmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Ebulhasan Benisadr</span> İran İslam Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı

Seyyid Ebulhasan Benisadr, İranlı siyasetçi, iktisatçı ve İran İslam Devrimi'nden sonra İran'ın ilk cumhurbaşkanı.

<span class="mw-page-title-main">Mehdi Bazergan</span> 75. İran Başbakanı

Mehdi Bazergan, İranlı akademisyen, uzun zamandan beri demokrasi yanlısı bir eylemci ve İran'ın geçici hükûmetinin başındaydı ve 1979 İran Devrimi'nden sonra İran'ın ilk başbakanı oldu. Kasım 1979'da İran rehine krizi olayını protesto etmek ve hükûmetinin bunu önleme konusundaki başarısızlığının ardından başbakanlık görevinden istifa etti.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Ali Recai</span> 2. İran cumhurbaşkanı

Muhammed Ali Recai, İran'ın eski cumhurbaşkanı ve başbakanı. 30 Ağustos 1981'de başbakan Muhammed Cevad Bahonar ile birlikte düzenlenen bir bombalı saldırıda öldü.

<span class="mw-page-title-main">2017 Tahran saldırıları</span>

Tahran saldırıları, 7 Haziran 2017'de İran Meclisi ile Humeyni Türbesi'nde düzenlenen iki saldırı. Meclise ve türbeye giren silahlı saldırganların çevreye ateş açtığı iki ayrı saldırıda ilk verilere göre en az 12 kişi öldü, 38 kişi yaralandı. İran Milli Güvenlik Yüksek Konseyi Başkan yardımcısı Rıza Seyfullahi, İran Meclisi ve Humeyni'nin türbesine düzenlenen saldırıların faillerinin İran asıllı olduğunu söyledi. Saldırganların, İran'ın farklı kesimlerinden Irak Şam İslam Devleti'ne (IŞİD) örgütüne katılan kişiler olduğunu kaydeden Seyfullahi, İran'ın, IŞİD ile mücadelede verdiği destekten dolayı hedef alındığını ifade etti. İran İstihbarat Bakanlığı üçüncü bir saldırının önlendiğini açıkladı.

<span class="mw-page-title-main">1980 İran cumhurbaşkanlığı seçimleri</span>

İran'ın ilk cumhurbaşkanlığı seçimleri, İran Devrimi'nden bir yıl sonra, İslam Devrimi Konseyi'nin iktidarda olduğu 15 Ocak 1980 tarihinde yapıldı. Abolhassan Banisadr oyların% 76'sı ile cumhurbaşkanı seçildi.

<span class="mw-page-title-main">Ervand Abrahamian</span>

Ervand Abrahamian (d.1940) İranlı-Amerikalı ortadoğu tarihçisidir. Baruch Koleji'nde ve New York Şehir Üniversitesi Yüksek Lisans Merkezi'nde (CUNY'de) tarih profesörüdür ve modern İran'ın önde gelen tarihçilerinden biri olarak kabul edilmektedir.

İran Şehinşah Devleti'nde (1925-1979), İran İslam Cumhuriyeti döneminde, hükûmetin İran vatandaşlarının haklarına yönelik muamelesi İranlılar, uluslararası insan hakları aktivistleri, yazarlar, STK'lar ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından eleştirilmişti. Şahların yönetimi altındaki monarşi, çoğu Batılı örgüt tarafından berbat bir insan hakları siciline sahip olduğu için geniş çapta saldırıya uğrasa da, ondan sonra gelen İslam Cumhuriyeti hükûmeti birçokları tarafından daha da kötü kabul ediliyor.

Müslüman Halk Cumhuriyeti Partisi veya İslam Halkın Cumhuriyetçi Partisi, Şii din adamı ve Azerbaycan Türkü olan Ayetullah Şeriatmadari ile bağlantılı kısa ömürlü bir partidir. Parti, İslam devrimi sırasında, yani 1979'da, İslamcı ve teokratik İslami Cumhuriyetçi Parti'ye karşı daha ılımlı ve liberal özellikler üzerine inşa edildi.

<span class="mw-page-title-main">Humeynizm</span> Ruhullah Humeyninin fikir ve görüşlerini esas alan ideoloji

Humeynizm veya Humeynicilik, 1979 İran İslam Devrimi'nin lideri Ruhullah Humeyni'nin dini ve siyasi fikirlerini ifade eder. Ayrıca Humeynicilik, Humeyni'nin kurduğu İran İslam Cumhuriyeti'ni yöneten din adamı sınıfının ideolojisini de ifade ediyor olabilir. Bu aynı zamanda İran, Irak ve Lübnan'daki On İki İmamcı Şii nüfusun bazı kesimlerinin "radikalleşmesine" ve İran hükûmetinin Afganistan, Pakistan, Suudi Arabistan ve Afrika'daki Şii azınlıkları "silah altına almasına" atıfta bulunmak için de kullanılabilir. Humeynicilikten türetilen Humeynici ve Humeyniciler kelimeleri aynı zamanda İran'ın dini yöneticilerinin üyelerini tanımlamak ve onları "normal" Şii Müslüman din adamlarından ayırmaya çalışmak için de kullanılabilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.