Halil Rifat Paşa

Halil Rifat Paşa
277. Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi 7 Kasım 1895 - 9 Kasım 1901
Hükümdar	II. Abdülhamid
Yerine geldiği	Kâmil Paşa
Yerine gelen	Mehmed Said Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	1827 Selanik, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	1901 (73-74 yaşlarında) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Bitirdiği okul	Mülkiye Mektebi
Dini	Sünni İslam

Halil Rifat Paşa (1827, Selanik - 1901, İstanbul) II. Abdülhamid saltanatında, 7 Kasım 1895-9 Kasım 1901 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış, bunun öncesinde de Sivas ve İzmir valilikleri hizmetlerinde bulunmuş bir Osmanlı devlet adamıdır.

Osmanlı Devleti'nin 1827 yılında Selanik vilayetinin Siroz sancağına bağlı Lika köyünde "Bölükbaşı ailesi" olarak tanınan bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur.

Osmanlı bürokrasi kademesinin en altı olan tahrirat kaleminden, en üst makam olan Sadrazamlığa kadar yükselmiş önemli bir devlet adamıdır. Sıbyan mektebinde yeteneği fark edilip bölge eşrafından bir zatın himayesinde İstanbul'da Mülkiye Mektebi'nde eğitimini tamamlamıştır. Kâtip olarak memuriyete başlayarak bürokrasi içinde yetişti. Çeşitli vilayetlerde divan kâtipliği, mektupçuluk, mutasarrıflık, valilik ve sonra Dahiliye Nazırlığı ve Sadrazamlık vazifelerinde bulundu.

Memuriyet hayatındaki en parlak icraatlarını Sivas, Aydın (İzmir) ve Manastır valilikleri dönemlerinde gerçekleştirdi. Balkanlarda eşkıyaya karşı orijinal mücadele taktikleri ve Anadolu'da bayındırlık alanında vatandaş-devlet iş birliği ile gerçekleştirdiği çalışmalarla şöhrete ulaştı.

1882'de o devirde eyalet merkezi olan Sivas'a vali olarak gönderilmiştir. Yol, içme suyu, tarım, orman alanlarında bölgeye çok hizmet vermiştir.

• Trabzon-Canik (Samsun) Elazığ-Malatya-Hasançelebi sınırına kadar 410 kilometrelik Bağdat yolunu yaptırmış;
• Bu yol üzerinde 314 köprü ve 829 menfez inşa edilmiş;
• Çamlıbel'e kendi parası ile bir çeşme yaptırmış;
• Tokat-Niksar-Ünye'ye kadar olan 76 kilometrelik şoseyi yaptırmış;
• Kelkit Çayı üzerinde 630 metre uzunluğunda 41 gözlü Hamidiye Köprüsü'nü yaptırmıştır.
• Bunlar dışında 55 köprü ile 32 menfez inşasını gerçekleştirmiştir.
• Yozgat-Çorum sınırına kadar 63 kilometre yol açtırmış ve köprüler yaptırmıştır.
• Merzifon-Osmancık ilçesi arası yolu 59 kilometrelik bir şose ile bağlattırmıştır;
• Şebinkarahisar'dan Trabzon ve Giresun illerine kadar, 64 kilometrelik bir yol ile Sivas-Hafik-Zara-Koyulhisar-Mesudiye ve Ordu illerine kadar 212 kilometrelik şose, 92 köprü, 300'den fazla menfez yaptırmıştır.
• Ayrıca Sivas'ın kasabalarının ve birçok köyün yollarını inşa ettirmiştir.

Yol davasındaki şu sözü tarihe geçmiştir: Gidemediğin yer senin değildir. Bütün bu hizmetleri sonunda Sivas'tan görev icabı ayrılarak İzmir’e tayin olmuştur. 1885-86 ve 1889-1891 yılları arasında iki dönem İzmir valiliği yapmıştır.

19. yüzyıldaki yüzlerce vali arasında özellikle yol yapımı konusunda isim bırakan tek şahsiyettir.

Dahiliye Nazırlığı ve Sadrazamlığının ilk yıllarında en fazla meşgul olduğu mesele Ermeni isyanlarıydı. Dahiliye Nazırlığı görevindeyken başlattığı Darülaceze projesinin sadrazamlığının altıncı ayında tamamlanmasıyla resmi açılışını bizzat yapabilmiştir. Bir idare binası, sekiz aceze dairesi, çocuk yuvası, revir ve hastane, cami, kilise, sinagog, iş ocakları, aş ocağı, fırın, hamam, çamaşırhane, gasilhane, berberhane, hemşire ve bakıcılar için personel lojmanları, rehabilitasyon merkezi, hayvan kesimhanesi, demirbaş eşya deposu, kuru gıda ambarı, yaş sebze ve meyve muhafaza deposu, buzhane gibi üniteleri içine alan 20 binadan oluşan Darülaceze din, mezhep, dil, ırk, sınıf ve cinsiyet farkı gözetmeksizin bakıma muhtaç kimsesiz, yaşlı ve sakat insanlarla, sokağa terk edilmiş 0-6 yaş arası çocuklar ücretsiz olarak, her türlü ihtiyaçları karşılanarak barındırılmak amacı ile kurulmuştu.

II. Abdülhamid döneminde bütün işlerin saraydan yürütüldüğü ve Sadrazamların nispeten az rolünün bulunduğu bir zamanda, yumuşak huyluluğu ve Padişaha sadakati sayesinde 9 Kasım 1901'de vefat edene kadar makamını muhafaza edebilmiştir. 6 yıllık bu sadrazamlık görevi esnasında da başarılı hizmetlere imza atmıştır.

1901 yılında vefat etmiş, Eyüpsultan'da kendisini yetiştiren Hüsrev Paşa'nın yanına defnedilmiştir. Türbesi Bostan İskelesi Sokağı ile Boyacı Sokağının birleştiği yerdedir.^[]

Sivas Merkezde adını taşıyan bir lise kurulmuştur. Sivas Merkezde adını taşıyan bir mahalle bir ortaokul ve lise vardır. Ayrıca Sivasın önemli caddelerinden birinede adı verilmiştir.

Sadrazam Halil Rıfat Paşa bir karakter olarak Elveda Rumeli dizisinde de canlandırılmıştır.^[]

Wikimedia Commons'ta Halil Rifat Paşa ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Birinci, Ali, "Halil Rifat Paşa", (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.520-521 ISBN 975-08-0072-9
• Birol, Nurettin (2009), "Halil Rıfat Paşa Dönemi ve İcraatı" Ankara: Cedit Neşriyat.
• Halil Rifat Paşa (biyografi.pdf)^[] Nurettin Birol - Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2003.
• Mercan, Mehmet, 'Sivas Valisi Halil Rıfat Paşa'nın Eğitim ve İmar Faaliyetleri^[]', Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Cilt 11, Sayı 23, 2004.