İçeriğe atla

Halil Menteşe

Halil Menteşe
Halil Menteşe
Türkiye Büyük Millet Meclisi
4., 5., 6. ve 7. Dönem Milletvekili
Görev süresi
4 Mayıs 1931 - 14 Haziran 1946
Seçim bölgesi1931 – İzmir
1935 – İzmir
1939 – İzmir
1943 – İzmir
Meclis-i Mebûsan Başkanı
Görev süresi
15 Mayıs 1912 - 24 Ekim 1915
Hükümdar V. Mehmed
Yerine geldiğiAhmed Rıza Bey
Yerine gelenHacı Adil Bey
Meclis-i Mebûsan
3., 4. ve 5. Dönem Mebusu
Görev süresi
17 Aralık 1908 - 21 Aralık 1918
Seçim bölgesi1908 – Menteşe (Muğla)
1912 – Menteşe (Muğla)
1914 – Menteşe (Muğla)
Kişisel bilgiler
Doğum 1874
Milas, Muğla, Osmanlı Devleti
Ölüm 2 Nisan 1948

Halil Menteşe (1874, Milas - 2 Nisan 1948), Osmanlı Devleti'nin son yıllarında Hariciye Nazırı ve Meclis-i Mebusan başkanı olarak, Cumhuriyet döneminde IV. ve V. dönem bağımsız İzmir milletvekili olarak görev yapmış bir siyasetçidir.

İttihat ve Terakki Partisi'nin önde gelenleri arasında yer almıştır. Öyle ki Talat, Enver, Cemal Paşa üçlü yönetiminin "dördüncü" veya "yarı zamanlı üyesi" olarak adı anılır.[1]

Paris Hukuk Fakültesi mezunudur. Osmanlı Hürriyet Cemiyeti Kurucu Üyeliği, Çiftçilik, Osmanlı Meclis-i Mebûsan I. II. ve III. Dönem Menteşe Mebusluğu, 1. Dönem İttihad ve Terakki Fırkası Meclis Grup Başkanlığı, Dâhiliye, Hariciye ve Adliye Nazırlıkları, 1. Dönem Meclis Anayasa Encümeni Reisliği, Meclis-i Mebusan II. ve III. Dönem Meclis Başkanlıkları, Şura-yı Devlet Başkanlığı, Osmanlı-Bulgar Barış görüşmeleri Türk tarafı temsilciliği, Batum Konferansı Türkiye temsilciliği, TBMM IV., V., VI. ve VII. Dönem İzmir Milletvekilliği, IV. Dönem Parlamentolar Türk Grubu Kurucu Üyeliği yapmıştır. Evli ve bir çocuk babasıdır.[2]

Yaşamı

1874 yılında Milas'ta doğdu. Babası, Kadızadelerden Salih Efendi,[3] annesi Şefika Hanım[4] idi. Küçük yaşta yetim kaldı. Öğrenimine İzmir'de devam etti. Öğretmenlerinden biri de Halit Ziya Uşaklıgil'di.[1]

Ortaöğrenimini İzmir'de tamamladıktan sonra İstanbul'da Hukuk Mektebi'ne devam etti. 1894 yılında İstanbul'daki istibdat ortamından kaçmak için öğrenimini yarıda bırakıp önce memleketi Milas'a, ardından o devirde hürriyetseverlerin sığınağı olarak görülen Paris'e gitti. Hukuk öğrenimini Paris'te tamamladı. İttihat ve Terakki Partisi'nin Paris şubesine katıldı; Ahmet Rıza Bey'in kâtipliğini yaptı.[5]

II. Meşrutiyetin ilanından sonra yurda döndü; 1912 Nisan-Ağustos Osmanlı Meclis-i Mebusanı ve 1914-1918 Osmanlı Meclis-i Mebusanı'nda Muğla mebusu ve meclis başkanı olarak görev yaptı.

Balkan Savaşı sırasında İttihat ve Terakki'nin önde gelenlerinin tutuklanmaya başlaması üzerine Paris'e kaçtı. Bâb-ı Âli Baskını'ndan sonra ülkeye döndü.

20 Aralık 1910 tarihli Servet-i Fünun gazetesinde İzmir'de Halil Bey

18 Haziran 1913 - 27 Mayıs 1914 tarihleri arasında Şura-yı Devlet reisliği, 24 Ekim 1915 - Şubat 1917 arasında Hariciye Nazırlığı, Şubat 1917 - Ekim 1918 ayları arasında Adalet Nazırlığı yaptı.[6] Osmanlı Devleti'nin Almanya'nın yanında I. Dünya Savaşı'na katılmasına etkili oldu.

İstanbul'un işgali'den sonra 10 Mart 1919 tarihinde tutuklandı ve 28 Mayıs 1919 tarihinde Malta'ya sürüldü (Kayıt Numarası: 2760). 30 Nisan 1921 tarihinde serbest bırakıldıktan sonra İtalya ve Almanya'da bir süre kaldı.[7]

Türk Kurtuluş Savaşı bittikten sonra yurda döndü; 1924 yılında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kurulması çalışmalarına katıldı. 1926 yılında İzmir Suikastı nedeniyle sorgulandı ama gözaltına alınmadı.

Cumhuriyet Halk Partisi'nin bağımsız adaylar için ayırdığı kontenjandan yararlanarak İzmir milletvekili seçildi; IV., V., VI. ve VII. dönemde mecliste İzmir milletvekili olarak görev yaptıktan sonra 1946 yılında siyasi hayattan çekildi.

1948 yılında öldü. Cenazesi Milas'ta defnedildi.[1]

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Halil Menteşe ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  1. ^ a b c Syed Tanvir Wasti, Halil Menteşe, the Quadrumvir, Middle Eastern Studies, Cilt 32, No:3 Temmuz 1996, sayfa: 92-105, Londra
  2. ^ "TBMM Albümü". tbmm.gov.tr. 31 Ekim 2012. 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012. 
  3. ^ "Milasbilgi.com sitesi, Milaslı Ünlüler, Erişim tarihi: 26.03.2012". 20 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2012. 
  4. ^ TBMM Milletvekilleri Albümü, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, 2010
  5. ^ "Boyutpedia.com, Halil Menteşe, Erişim tarihi:26.03.2012". 19 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2016. 
  6. ^ "Halil (Menteşe)". 7 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2010. 
  7. ^ İsmail Arar, Osmanlı Mebusan Meclisi Reisi Halil Menteşe'nin anıları / giriş, İstanbul : Hürriyet Vakfı Yayınları, 1986

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Emin Yurdakul</span> Türk şair ve milletvekili

Mehmet Emin Yurdakul, Türk şair ve milletvekili. "Türk Şairi", “Millî Şair” olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Said Paşa</span> 201. Osmanlı sadrazamı

Mehmed Said Paşa, Osmanlı devlet ve siyaset adamı. II. Abdülhamid saltanatında yedi kez ve İkinci Meşrutiyet döneminde iki kez olmak üzere, toplam dokuz dönemde dokuz yıla yakın sadrazamlık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Fevzi Sarhan</span>

Mustafa Fevzi Sarhan, Türk hukuk, din ve siyaset adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bâb-ı Âli Baskını</span> 1913te hükûmet binası olan Bâb-ı Âlinin basılmasıyla yapılan askerî darbe

Bâb-ı Âli Baskını, Osmanlı İmparatorluğu'nda 23 Ocak 1913 günü Enver Bey ve Talat Bey'in önderlik ettiği bir grup İttihat ve Terakki üyesi tarafından hükûmet binası Bâb-ı Âli'nin basılmasıyla yapılan askerî darbedir. Bu baskın sırasında Harbiye Nazırı Nâzım Paşa öldürülmüş, Sadrazam Kâmil Paşa'ya zorla istifası imzalattırılmıştır. Darbe sonrasında Mahmud Şevket Paşa Hükûmeti kurulmuş ve İttihat ve Terakki Partisi yönetime hakim hale gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mazhar Müfit Kansu</span> Türk siyasetçi

Ahmet Mazhar Kansu, Türk devlet adamı, vali, milletvekili ve yönetici.

<span class="mw-page-title-main">İlyas Sami Muş</span>

İlyas Sami Muş,. Kürt asıllı Türk siyasetçi, Meclis-i Mebûsan ve TBMM üyesi.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Sabri Toprak</span> Türk siyasetçi ve diplomat

Mehmet Sabri Toprak, Türk Bürokrat, eski Tarım Bakanı ve Fenerbahçe Spor Kulübü'nün 10. başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Server Paşa</span>

Mahmud Server Paşa, Adliye, Dahiliye, Hariciye Nazırı, Şura-yı Devlet Reisliği ve Ayan Meclisi Reisliği görevlerinde bulunmuş Osmanlı bürokrat.

<span class="mw-page-title-main">İsmail Canbulat</span>

İsmail Hakkı Canbulat, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Münir Çağıl</span> Osmanlı ve Türk siyasetçi

Mehmet Münir Çağıl, Türk devlet adamı, milletvekili, hukukçu ve vakıflar uzmanı.

<span class="mw-page-title-main">Necmettin Molla Kocataş</span>

Necmeddin Molla Kocataş -, Osmanlı Devleti Adliye Nazırı, TBMM Kastamonu Milletvekili. Halkla İlişkiler uzmanı Betûl Mardin'in dedesidir.

<span class="mw-page-title-main">Süleyman Sudi Acarbay</span> Türk siyasetçi

Süleyman Sudi Acarbay, Türk siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf Bahri Tatlıoğlu</span>

Yusuf Bahri Tatlıoğlu, Türk siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Fehmi Tümerkan</span> Osmanlı ve Türk siyasetçi

Hasan Fehmi Tümerkan, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Pirizade İbrahim Hayrullah Bey</span>

Pirizade İbrahim Hayrullah Bey (1859-1934) Osmanlı Devleti'nin son döneminde yüksek derecede çeşitli görevlerde bulunmuş bir devlet adamıydı.

Mehmed Rifat Paşa, Osmanlı Devleti'nin son yıllarında hizmet vermiş bir devlet adamıdır.

Halâskâr Zâbitân ya da Halâskâran, 1912 yılının mayıs ayında örgütlenen Hürriyet ve İtilaf Fırkası yanlısı silahlı örgüt. İttihat ve Terakki muhalifi olan örgüt kurulduğu günden Bâb-ı Âli Baskını'nın gerçekleştiği tarihe kadar birçok eylem gerçekleştirmiştir.

Hacı Bekir Sümer -, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Halil İbrahim Nakıpoğlu</span> Türk siyaetçi

Kâzım Hüsnü Bey ya da Halil İbrahim Nakıpoğlu, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Tahir Hayreddin Bey</span> Osmanlı ve Tunuslu siyasetçi

Tahir Hayreddin Bey,, Osmanlı ve Tunuslu gazeteci ve siyasetçi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.