İçeriğe atla

Halikarnas Balıkçısı

Cevat Şakir Kabaağaçlı
("Halikarnas Balıkçısı")
"Halikarnas Balıkçısı" Cevat Şakir Kabaağaçlı
DoğumMusa Cevat Şakir
17 Nisan 1890[1]
Girit, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm13 Ekim 1973 (83 yaşında)
İzmir, Türkiye
Takma adlarHalikarnas Balıkçısı
Hüseyin Kenan (Sürgün cezası aldığında kullandığı takma isim)
Musa Cevat
M. C.
MeslekYazar, gazeteci, ressam, şair, rehber, araştırmacı
İkametİstanbul-Bodrum-İzmir
MilliyetTürkiye Cumhuriyeti
VatandaşlıkTürkiye
Dönem20. yy
Edebî akımAnadoluculuk
Etkiledikleri

Cevat Şakir Kabaağaçlı veya tanınan adıyla Halikarnas Balıkçısı (17 Nisan 1890, Girit[1] - 13 Ekim 1973, İzmir), Bodrum'a olan aşkı ile tanınan ünlü roman ve hikâye yazarıdır.

Hayatı

17 Nisan 1890 tarihinde, Osmanlı'nın son köklü ailelerinden Şakir Paşa Ailesine mensup babasının yüksek komiser olarak görev yaptığı Girit'te doğdu. Babası Girit ve Atina'da sefirlik ve valilik yapan Mehmed Şakir Paşa, annesi Giritli Sare İsmet Hanım; amcası II. Abdülhamid devri Sadrazamı Ahmed Cevad Paşa, dedesi Şurayı Askeri Dairesi Reisi Miralay Mustafa Asım Bey'dir. Kendisine, iki evliliğinden de çocuğu olmayan ve onu kendi çocuğu gibi seven amcasının ismi verildi.

Cevat Şakir, altı çocuklu ailenin en büyük evladıydı. Ailesinin tüm fertleri sanatta yetenekliydi. Sırasıyla dünyaya gelen Hakkiye, Ayşe, Suat, Fahrelnisa ve Aliye adlı kardeşlerinden Fahrelnisa resim alanında, Aliye gravür alanında üne kavuştu; Hakkiye'nin kızı Füreya Koral, ilk Türk kadın seramikçi oldu; Fahrelnisa'nın çocukları Nejad Melih Devrim ressam; Şirin Devrim ise tiyatrocu oldu.

Cevat Şakir, çocukluk hayatının ilk yıllarını babası Şakir Paşa'nın elçi olarak bulunduğu Atina’da geçirdi. İlköğrenimini Büyükada'da, orta ve liseyi 1907'de Robert Kolej'de tamamladı. İlk yazısı aynı yıl İkdam gazetesinde yayımlandı. Bu, İngilizceden tercüme bir yazıydı. Lise öğreniminden sonra İngiltere’de denizcilik öğrenimi yapmak istediyse de ailesinin ısrarı ile Oxford Üniversitesi’nde tarih öğrenimi gördü. 1913’te İtalyan bir hanımla evlenerek İtalya’da kaldı ve resim öğrenimi gördü.

İstanbul'a döndüğünde gazete ve dergilerde yazılar yayınlamaya başladı. Aile, 1914 yılında maddi sıkıntı içine girmiş ve babası Mehmed Şakir Paşa Afyon’daki Kabaağaçlı çiftliğine yerleşmişti. Babasının çiftlikte bir tartışma anında Cevat Şakir’in silahından çıkan kurşunla vurularak ölmesi üzerine cinayet iddiasıyla yargılandı ve 15 yıl kürek cezasına çarptırıldı.[2] Cezasının yedi yılını çektikten sonra baş gösteren verem hastalığından ötürü tahliye edildi.[3]

1925 yılına kadar geçimini haftalık dergilerde tercümeler, yazılar yayınlayarak, resim ve yeni tarz tezhipler yaparak, karikatür yaparak, karikatür çizerek ve renkli dergi kapakları hazırlayarak temin etti. Türk basınında kapakçılığın gelişmesinde katkısı vardır.

Halikarnas Balıkçısı'nın Bodrum'daki büstü

Dört asker kaçağının kadersizliğiyle ilgili olarak "Hüseyin Kenan" takma adıyla kaleme aldığı 13 Nisan 1925 tarihli "Hapishanede İdama Mahkûm Olanlar Bile Bile Asılmağa Nasıl Giderler" başlıklı öyküsünden ötürü İstanbul İstiklal Mahkemesi'nde yargılandı. ‘Memlekette isyan bulunduğu sırada, askeri isyana teşvik edici yazı yazmak’ tan suçlu bulundu. Mahkeme Başkanı Ali Çetinkaya tarafından idama mahkûm edilmek istendiyse de, Kılıç Ali Bey'in önerisiyle kalebentlikle Bodrum'a sürüldü.

3 yıllık sürgünlüğünün yarısını Bodrum'da tamamladı. Cezasının son yarısını İstanbul'da tamamladıktan sonra, çok sevdiği insanları ve doğal güzellikleriyle kaynaştığı Bodrum'dan uzak kalamadı ve Bodrum'a yeniden dönüp yaklaşık 25 yıl kaldı.

Bodrum'un Antik Çağ'daki adı olan Halikarnas'ı mahlas olarak benimseyen Cevat Şakir, Bodrum'da balıkçılık dahil çeşitli işlerde çalıştı. Edebiyat sahasına giren eserlerinin büyük kısmını da Bodrum'da yazdı. İkinci evliliğini dayısının kızı Hamdiye, üçüncü evliliğini Hatice Hanım'la yapan Cevat Şakir'in üç evliliğinden beş çocuğu oldu. Çocuklarının orta öğrenim çağına gelince, o yıllarda bu kasabada ortaokul bulunmaması sebebiyle ailesini İzmir'e nakletti. Yaşamını yazarlık ve turist rehberliği ile sürdürdü, rehberlik kurslarında da ders verdi. 13 Ekim 1973'te İzmir'de kemik kanserinden öldü. Vasiyeti üzerine Bodrum'a gömüldü. Kabri Bodrum-Gümbet'teki Türbe Tepesinde manevi oğlu Şadan Gökovalı ile seçtiği yerde küçük bir müzesi ile birlikte "Halikarnas Balıkçısı Müzesi" adı altında bulunmaktadır.

Bodrum'daki mezarı

Edebi hayatı

1926'dan sonra deniz hikâyeleriyle tanındı. Konularını Ege Bölgesi ve Akdeniz Bölgesi kıyı ve açıklarında gelişen, denize bağlı olaylardan çıkardı. İçinde yaşadığı, en küçük ayrıntılarına kadar bildiği hür ve asi denizi, kaderleri denizin elinde olan balıkçıları, dalgıçları, sünger avcılarını ve gemileri zengin bir terim ve mitologya hazinesinden güçlenerek, denize karşı sonsuz bir hayranlıktan gelen şiirli, yer yer aksayan, ama sürükleyip götüren bir anlatımla hikâye ve romana geçirdi.

Yazı ve düşünceleriyle Azra Erhat gibi döneminin önemli aydınlarını etkilemiş bir kişi olarak, çeşitli dillerden yüz kadar da kitap çevirmiş olan ve kendi eserlerinin sonraki baskıları yapılagelen Halikarnas Balıkçısı'na Kültür Bakanlığınca 1971 Devlet Kültür Armağanı verilmiştir.

Bodrum'da yaşadığı dönemde arkadaşları ile ilk Mavi Yolculuk fikrini ve uygulamasını gerçekleştirmişlerdir. Bu Mavi Yolculuklarda yanlarına aldıkları şeyler: Peynir, su, İstanköy peksimeti, tütün ve rakı idi. Mavi Yolculukta gazete okumaz radyo dinlemezlerdi. Amaç dünyadan kaçmak ve medeniyetten uzak olarak kafayı dinlemektir. Haftalarca denizde kalınır sadece acil ihtiyaçları temin etmek için karaya çıkılırdı. Oysaki bugün yapılan mavi yolculuklarda her türlü lüks mevcuttur. Bu yolculuklar yazarın edebî eserlerini de büyük oranda etkilemiştir.

Geniş bibliyografyası Yeni Yayınlar dergisinin Ekim 1974 sayısındadır.

Kızı İsmet Kabaağaçlı Noonan (1930-2020), oğulları Dr. Sina Kabaağaç(1924-1997) ve Suat Kabaağaçlı(1934-2009) 'dır.

Eserleri

Öykü
  • 1939: Ege Kıyılarından
  • 1947: Merhaba Akdeniz
  • 1952: Ege'nin Dibi
  • 1954: Yaşasın Deniz
  • 1957: Gülen Ada
  • 1972: Ege'den
  • 1973: Gençlik Denizlerinde
  • 1986: Parmak Damgası
  • 1991: Çiçeklerin Düğünü
  • 1991: Dalgıçlar
  • xxxx: Ege'den Denize Bırakılmış Bir Çiçek
  • xxxx: Gülen Ada
Roman
Otobiyografi
Deneme
  • 1954: Anadolu Efsaneleri
  • 1955: Anadolu Tanrıları
  • 1971: Anadolu'nun Sesi
  • 1972: Hey Koca Yurt
  • 1980: Merhaba Anadolu
  • 1981: Düşün Yazıları
  • 1982: Altıncı Kıta Akdeniz
  • 1983: Sonsuzluk Sessiz Büyür
  • 1993: Arşipel
Çocuk kitabı
  • Yol Ver Deniz
  • Denizin Çağırışı
  • İmbat Serinliği
  • Nasrettin Hoca
  • Gündüzünü Kaybeden Kuş
  • Define Adası
  • Tünek Ahmet
İngilizce yazdığı kitaplar
  • An Outline of the History of Turkey (Türkiye Tarihinin Bir Özeti) Turizm ve Tanıtma Bakanlığı'na vermiş, yayımlanmamış.
  • The Meditteranean Civilization (Akdeniz Uygarlığı) Dışişleri Bakanlığı'na vermiş, yayımlanmamış.
  • Ephesus (turistik kılavuz; Türkiye'de ilk)
  • Halicarnassus (turistik kılavuz)
  • Asia Minor[4]
Çeviri
Hakkında yazılanlar

(Ölümünden sonra yazılmışlardır)

  • 1976: Mektuplarıyla Halikarnas Balıkçısı - Hazırlayan: Azra Erhat
  • 1981: Düşün Yazıları - Hazırlayan: Azra Erhat[5]

Anısına

17 Nisan 2015 tarihinde 125. yaşgünü nedeniyle Google tarafından özel bir doodle hazırlandı.

Karikatürleri

  • "Ali Kemal Bey Hücre-i Mesaisinde." Güleryüz dergisi (sayı 35, sayfa 1, 29 Aralık 1921). Milli Mücadele aleyhtarı olan Ali Kemal Bey, bir oturak içinde gösterilmektedir.
    "Ali Kemal Bey Hücre-i Mesaisinde." Güleryüz dergisi (sayı 35, sayfa 1, 29 Aralık 1921). Milli Mücadele aleyhtarı olan Ali Kemal Bey, bir oturak içinde gösterilmektedir.
  • "Anadolu’daki nisbetsiz (boks) müsabakalarının son safhası: Kulaktan tutup oyundan dışarı fırlatmak ameliyesi." (Güleryüz dergisi, sayı 23, sayfa 1, 6 Ekim 1921) Sakarya Muharebesi'nden üç hafta sonra yayımlanmıştır.
    "Anadolu’daki nisbetsiz (boks) müsabakalarının son safhası: Kulaktan tutup oyundan dışarı fırlatmak ameliyesi." (Güleryüz dergisi, sayı 23, sayfa 1, 6 Ekim 1921) Sakarya Muharebesi'nden üç hafta sonra yayımlanmıştır.
  • "Senebaşı münasebetiyle Anadolu’nun Yunanistan’a senebaşı hediyesi." (Güleryüz dergisi, sayı 34, sayfa 8, 22 Ekim 1921) Sakarya Muharebesi'nden bir ay sonra yayımlanmıştır.
    "Senebaşı münasebetiyle Anadolu’nun Yunanistan’a senebaşı hediyesi." (Güleryüz dergisi, sayı 34, sayfa 8, 22 Ekim 1921) Sakarya Muharebesi'nden bir ay sonra yayımlanmıştır.

Ayrıca bakınız

  • MEB 100 Türk Edebiyatçısı

Kaynakça

  1. ^ a b "Google Halikarnas Balıkçısı için doodle hazırladı". Hürriyet. 17 Nisan 2015. 17 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2015. 
  2. ^ "Kimkimdir.gen.tr Cevat Şakir Kabağaçlı maddesi". 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2011. 
  3. ^ Yalıkavak Belediyesi Halikarnas Balıkçısı 115 Yaşında, 20 Kasım 2005[]
  4. ^ Halikarnas, Balıkçısı (1980). Merhaba Anadolu. Bilgi Yayınevi. ss. sayfa 7. 
  5. ^ www.kultur.gov.tr[]

Dış bağlantılar

Vikisöz'de Halikarnas Balıkçısı ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ege Denizi</span> Akdenizin parçası olan deniz

Ege Denizi veya Türkçe diğer adı ile Adalar Denizi, Balkan ve Anadolu Yarımadaları arasında, Akdeniz'e bağlı bir denizdir. Marmara Denizi ve Karadeniz'den Çanakkale ve İstanbul Boğazları ile ayrılan bu denizin kuzey sınırları karalarla çizilmiş olmakla birlikte, güney sınırlarını Yunanistan'a bağlı adalar olan Rodos ve Girit çizer. Ege Denizi'nin tüm kıyıları Türkiye ve Yunanistan ile çevrilidir. Karadeniz üzerinden taşınan petrol ürünlerinin dünya pazarına ulaşmasında başlıca yoldur.

<span class="mw-page-title-main">Fahrünnisa Zeyd</span> Türk ressam

Fahrünnisa Zeyd Türk ressam.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Cevad Paşa</span> 205. Osmanlı sadrazamı

Kabaağaçlızade Ahmed Cevad Paşa Osmanlı Devleti'nin 19. yüzyıl kumandan ve sadrazamlarındandır. II. Abdülhamit saltanatında 4 Eylül 1891 - 9 Haziran 1895 tarihleri arasında sadrazamlık yaptı; devrin en önemli konusu olan Ermeni sorunu ile ilgilendi. Askerlik ve devlet adamlığının yanı sıra devrinin bir aydını olarak tarih yazarlığı yapan ve çeşitli bilimsel konularda eserler veren Ahmet Cevat Paşa'nın en önemli eseri "Tarih-i Askeri Osmani" ’dir.

<span class="mw-page-title-main">Güllük, Milas</span>

Güllük, Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde, Muğla ilinin büyükşehir yapılmasını takiben Milas ilçesi ve belediyesine bağlı olarak mahalle statüsüne geçmiş bir sahil yerleşim bölgesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kitâb-ı Bahriye</span> Piri Reisin hazırladığı Akdeniz kıyılarına ait ayrıntılı bir harita-kılavuz

Kitâb-ı Bahriye, Osmanlı Kaptan-ı Deryası (amirali) Piri Reis'in hazırladığı Akdeniz kıyılarına ait ayrıntılı bir harita-kılavuzdur. Kitap, denizcilere Akdeniz kıyıları, adaları, geçitleri, boğazları, körfezleri, fırtına halinde nereye sığınılacağı, limanlara nasıl yaklaşılacağı hakkında bilgiler, ayrıca limanlar arasında gitmek için kesin rotalar verir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Rivierası</span>

Türk Rivierası, Türkiye'de Ege ve Akdeniz kıyısındaki iki ayrı coğrafi bölge arasında kalan bir kısmı belirtmek için kullanılan terimdir. Türk Rivierası doğuda Antalya ilinden başlayan ve batıda Muğla ilini de içine alarak İzmir ilinin orta kesimine uzanan bir bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Sabahattin Eyüboğlu</span> Türk yazar, akademisyen ve çevirmen

Sabahattin Eyüboğlu, Türk yazar, çevirmen ve akademisyendir.

<span class="mw-page-title-main">Azra Erhat</span> Türk yazar, akademisyen ve çevirmen

Azra Erhat, Türk deneme ve inceleme yazarı, Eski Yunan ve Roma dilleri uzmanı, filolog, arkeolog, çevirmen ve düşünce insanı. Özellikle Eski Yunan klasiklerinden yaptığı çevirilerle tanınmıştır. A. Kadir ile birlikte gerçekleştirdiği İlyada ve Odissea çevirileri referans kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Mavi Yolculuk</span>

Mavi Yolculuk; Halikarnas Balıkçısı, Azra Erhat ve Sabahattin Eyüboğlu tarafından literatüre kazandırıldığı kabul edilen ve günümüzde özellikle turizmde kullanılan bir terimdir. İsmin kaynağı, Azra Erhat'ın ilk olarak 1957'de, daha sonra daha kapsamlı tarzda 1962 ve 1979'da yayınlanan aynı adlı kitaplarıdır. Erhat'ın deyimiyle "Cevat Şakir Kabaağaçlı mavi yolculuğun kurucusu ise, Sabahattin Eyüboğlu onun isim babasıdır."

<span class="mw-page-title-main">Hanna Schygulla</span>

Hanna Schygulla Alman oyuncu ve şarkıcı. O zaman Almanya sınırları içinde olan şu anda Polonya'ya bağlı Kattowitz, Königshütte, Upper Silesia'da alman Antonie ve Joseph Schygulla'nın çocuğu olarak dünyaya gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Köksal Engür</span> Türk oyuncu ve seslendirme sanatçısı (1946–2023)

İsmail Köksal Engür, Türk tiyatro, sinema, dizi oyuncusu ve seslendirme sanatçısı. Engür, Leyla ile Mecnun dizisinde oynadığı "Ak Sakallı Dede" ve Zerda dizisindeki "Sıddık" rolleri ile tanındı. Ayrıca, aralarında Hollywood yıldızları Robert de Niro, Al Pacino, Dustin Hoffman ve Robin Williams'ın yanı sıra Susam Sokağı'ndaki "Büdü" karakteri ve Red Kit çizgi filminde kovboy Red Kit'i seslendirdi.

<i>Aganta Burina Burinata</i> Halikarnas Balıkçısının ilk romanı

Aganta Burina Burinata, Cevat Şakir Kabaağaçlı'nın 1946 yılında yazdığı bir romandır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı-Venedik Savaşı (1570-1573)</span> 1570den 1573e kadar Osmanlı İmparatorluğu ile Kutsal Birlik arasında yaşanan çatışma

Osmanlı-Venedik Savaşı veya Kıbrıs Seferi, Osmanlı-Venedik savaşlarının dördüncüsüdür. 1570-73 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu ile Venedik Cumhuriyeti arasında yapılmıştır. Savaşın ilerleyen döneminde Venedik saflarına dâhil olan devletler olmuştur. Papa V. Pius'un girişimleriyle oluşturulan Kutsal İttifaka Venedik Cumhuriyeti, İspanyol İmparatorluğu, Papalık Devleti, Ceneviz Cumhuriyeti, Savoya Dükalığı ve Hospitalier Şövalyeleri katılmıştır.

<i>Mavi Sürgün</i>

"Mavi Sürgün", Türk yazar Halikarnas Balıkçısı'nın 1961 yılında yayımlanan anı türündeki eseridir. Kitap, yazarın "Hapishanede idama mahkum olanlar bile bile asılmaya nasıl giderler" başlıklı yazısı yüzünden İstiklâl Mahkemesi'nce Bodrum'a sürgün edilişini ve orada geçirdiği yılları anlatır.

<span class="mw-page-title-main">Şirin Devrim</span> Türk oyuncu

Şirin Devrim Trainer, Türk tiyatro oyuncusu.

<i>Mavi Sürgün</i> (film) film

Mavi Sürgün, 1993 tarihli Erden Kıral filmi. Film, Halikarnas Balıkçısı'nın, Mavi Sürgün adlı otobiyografik eserinden esinlenerek yapılmıştır. Filmin senaryosu bu kitabın yanı sıra yazarın Unuttuğu Türkü ve Gündüzü Kaybeden Kuş adlı öykülerine göndermeler barındırır. 66. Akademi Ödülleri'ne, Yabancı Dilde En İyi Film dalında, Türkiye'nin Oscar aday adayı olarak seçilmiştir.

Parmak Damgası, 1985 yılında TRT 1 ekranlarında yayımlanmaya başlayan, Halikarnas Balıkçısı'nın eserinden televizyona uyarlanmış Tarihî Türk dizisidir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Şakir Paşa (1855-1914)</span> Osmanlı devlet adamı

Kabaağaçlızade Mehmed Şakir Paşa Osmanlı tarihçisi ve devlet adamı. 1891-1895 yılları arasında Sadrazamlık görevi yapan Ahmed Cevad Paşa'nın kardeşi, Halikarnas Balıkçısı olarak tanınan roman ve hikâye yazarı Cevat Şakir Kabaağaçlı'nın babasıdır.

Cilix ya da Kiliks, Yunan mitolojisine göre Agenor ve Telephassa veya Argiope'nin oğludur ve Kadmos, Phoenix ve Europa'nın erkek kardeşiydi.

Mavi Anadolu, Azra Erhat'ın 1960 yılında yayımlanan gezi yazısı türündeki eseridir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.