İçeriğe atla

Halef Sultan Zaviyesi

Halef Sultan Zaviyesi (Halef Sultan Hankahı), Anadolu Selçukluları devrinde Halef İbn Süleyman adına Tokat'ta inşa edilmiş bir yapıdır.

Tokat'ın 13. yüzyılda fethinden sonra yolcuları, mutasavvıfları, öğrencileri, fakirleri ağırlamak için inşa edilmiş, varlığını Osmanlı Devleti'nin yıkılışına kadar sürdürmüştür. Günümüzde Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne bağlı Kütüphane olarak hizmet vermeyi sürdürür.[1][2]

Geçmişi

Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan 18 Şubat 1295 tarihinde yazılmış vakfiyeden tekkeye gelir getirmek üzere köy, değirmen ve bahçeler vakfedildiği anlaşılır. Vakfiyede zaviyedeki sofilere yemek verilmesi şartı vardır.[1]

Halef bin Süleyman'ın kimliği zaviyenin dış duvarında bulunan inşa kitabesinde yazmaktadır. Kitabeden ve Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan 18 Şubat 1295 tarihinde yazılmış vakfiyesinden Halef bin Süleyman'ın Anadolu Selçuklu Devleti zamanında II. Mesut döneminde Tokat'ta yaşayan yerel bir bey olduğu anlaşılır ve hanedan soyundan olduğu düşünülür.[1] Son dönemlerdeki belgelerden onun bir tarikat şeyhi olarak algılandığı anlaşılır.[1]

Kurulduğunda şehrin dışında bulunan Halef Sultan Tekkesi, zamanla şehrin içerisinde kalınca zaviye özelliği ortadan kalkmış; gelip giden insanların uğrak yeri olmuş ve vakfiyede olmamasına rağmen uğrayan kişilere tütün ve kahve ikram edilmeye başlanmıştır.[1]

Kuruluş aşamasında herhangi bir tarikata bağlı olarak kurulmayan zaviye,19. yüzyılın ortalarından itibaren tarikatların dikkatini çekmiş Nakşibendiler ve Rufailer zaviyede şeyhlik görevini alabilmek için dilekçe yazmışlardır.[1]

Mimari özellikleri

Yapısal olarak dikdörtgen yapılıdır. Giriş kapısından içeriye adım atıldığında iki tane kubbesi bulunan oda karşımıza çıkmaktadır. Bir araştırmacıya göre geniş olan odanın toplantı odası olarak kullanıldığı bilinmektedir. []Dervişlere tahsis edildiği varsayılmaktadır.[3]

Giriş kısımları güney ve doğu yönlerinden gerçekleştirilmektedir. Orijinalliğini korumayı başarmış yapılardan bir tanesidir.

Zaviyenin farklı tonlara sahip taşlardan oluştuğu da bilinen kapısı vardır. Ana kapısında farklı renklere sahip blok taşlardan oluşmaktadır. Kemerli bir yapıya sahip olduğu bilinen bir kapısı vardır. Pencerelerinin bazıları büyük bazıları ise küçüktür.

Semahanesi zaviyenin en geniş bölümünü kapsar. Büyük çaplı bir doğal afet sonrası zarar görmüştür. Üst kısmında bulunan kubbesinde bazı yapısal bozukluklar oluşmuştur. Restorasyonu yapıldıktan sonra halka açılmış ve günümüzde kütüphane olarak kullanılmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f Okudan, Muhammet (31 Mayıs 2019). "Tokat Halef Sultan Hankahı Vakfı (H.691/1321)". Dergiabant. 7 (13): 133-148. doi:10.33931/abuifd.537679. 11 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  2. ^ "Tokat'ta Halef Sultan Zaviyesi, 'Kültür Evi' oldu". Milli Gazete. 14 Ekim 2017. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İshak Paşa Sarayı</span> Tarihî saray

İshak Paşa Sarayı; Ağrı'nın Doğubayazıt ilçesinde bulunan bir saraydır. Yapımına 1685 yılında başlanan ve 1784'te tamamlanan saray; içinde barındırdığı cami, türbe, kütüphane, mahzenler, koğuşlar, harem ve selamlık bölümleri ile büyük bir yapı kompleksidir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde inşa edilmesine karşın genel olarak Selçuklu mimarisinden izler taşıyan İshak Paşa Sarayı'nda; Batı kökenli barok, gotik, rokoko ve ampir gibi sanat akımlarının etkileri de gözlemlenir. 2000 yılından beri UNESCO'nun Dünya Mirası Geçici Listesi'nde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sultan</span> İslam devletlerinde hükümdarlara verilen bir lakap

Sultan, tarihte pek çok farklı anlamda kullanılmış olan İslamî bir sıfattır. Sözcük olarak "güç", "otorite", "yönetici" anlamlarına gelir. Genelde bağımsızlığını ilan eden İslam hükümdarları tarafından kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Buruciye Medresesi</span>

Buruciye Medresesi veya diğer adıyla Hacı Mes'ud Medresesi, Türkiye'nin Sivas şehrinde yer alan medrese. 1271 yılında, Anadolu Selçuklu Sultanlarından III. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında Hamedan yakınlarındaki Burucird'den gelme Muzafferüddin Burucirdi tarafından yaptırılmıştır. İlmiye çalışmaları için medrese olarak yaptırılmış ve devrin pozitif ilimlerinin okutulduğu bina olarak uzun yıllar kullanılmıştır.

Kalenderîlik ya da Kalender'îyye 10. yüzyılda İran'da, Horasan Melametiliği'nden kaynaklanan bir sufilik akımı olarak ortaya çıkan 12. yüzyılın sonunda Cemaleddin-i Savi adlı Safevi Devletinden bir sufinin gayretiyle teşkilatlanarak Orta Doğu'da ve Orta Asya'da geniş taraftarlar toplayan bir tasavvuf akımıdır. Kalenderîler, mala, mülke ve şöhrete önem vermeyen, toplumdan önemli ölçüde kendilerini tecrid etmiş, kanaat anlayışına sahip bir topluluktu. Kalenderilik, yaşadığı toplumun nizamına karşı çıkararak dünyayı kaale almaya değer görmeyen ve bu düşünce tarzının günlük hayat ve davranışlarıyla da açığa vuran tasavvuf akımıdır. Kalenderîlik söz konusu mistik temelini ve sosyal niteliğini tarihî akış içinde İslâm dünyasının çeşitli yerlerinde ve değişik zamanlarda yeni unsurlarla zenginleştirerek geliştirmiş ve hep muhalif bir çevre olarak süregelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Eyüp Sultan Camii</span> Tarihî cami

Eyüp Sultan Camii, İstanbul'un Konstantinopolis Surları dışındaki, Haliç kıyısında yer alan ilçesi Eyüpsultan'daki bir camidir. Külliyede, İslam peygamberi Muhammed'in sancaktarı ve sahabesi Ebu Eyyûb el-Ensarî'nin gömüldüğü türbe de yer almaktadır. Çok daha eski bir alanda bulunan mevcut yapı 19. yüzyılın başlarından kalmadır.

<span class="mw-page-title-main">Merkez Efendi Camii</span>

Merkez Efendi Camii, İstanbul'un Zeytinburnu ilinde Merkez Efendi Türbesi'nde bulunan cami.

<span class="mw-page-title-main">Hacım, Sivaslı</span>

Hacım, Uşak ilinin Sivaslı ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Keskin, Tepebaşı</span>

Keskin, Eskişehir ilinin Tepebaşı ilçesine bağlı, Haydariyye ve Vefâîyye'ye ulaşan ve genellikle yukarıda işaret edildiği gibi Baba İlyas'ın halife ve müritlerinden oluşan bir grup olup, önceleri “Babâîler”'daha sonra da “Baba”, “Abdal” ve “Horasan Erenleri” adıyla meşhur olmuş Orta Asya'dan Türkistan'dan, Taptuk Emre ile birlikte, Şeyh Edebali ile gelen talebeleri tarafından kurulmuş bir mahalledir. 523 tarihli vakıf defteri parçasından anlaşıldığına göre zaviye Halil Veledi Beştaş tarafından babası adına kurulmuştur. Beştaş Baba'nın da Baba İlyas müritlerinden biri olduğu ihtimali güçlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Şeyh Edebali Türbesi</span>

Şeyh Edebali Türbesi, Osmanlı Devleti'nin kurucusu Osman Gazi'nin kayınpederi ve hocası Şeyh Edebali'nin cenazesinin bulunduğu türbedir. Bilecik, Cumhuriyet Mahallesi'nde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kurşunlu Külliyesi</span>

Kurşunlu Külliyesi, Eskişehir'de Odunpazarı semtinde bulunan külliye. Çoban, Gazi, Melek lakapları ile bilinen Çoban Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır. Cami kapısındaki kitabesine göre 1525 yılında yaptırılmıştır. Cami, 20 odalık zaviye, öğretim yeri, misafir yeri, misafir odaları olan imaret, halk arasında ve çeşitli yayınlarda zaviye ve medrese olarak bilinmektedir. Zaviyenin ilk açıldığı zaman hangi tarikat için olduğunu bilinmemektedir. Ancak daha sonra mevlevi dergahına çevrilmiş, tekke ve zaviyelerin kapatılmasına kadar devam etmiştir. Külliyeye ait olan kervansaray da Vakfiyede geçmemektedir. Tuhfetül Mimarin'de Mimar Sinan'ın Eskişehir'de bir kervansaray yaptığı kayıtlıdır. Cami Mimar Sinan'a mal edilmekle birlikte Mimar Sinan'ın eserlerine ait listelerde bu külliyeden sadece kervansarayın ismi geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Arslanhane Camii</span> Ankaranın Altındağ ilçesinde bulunan bir cami

Ahî Şerafeddin Camii veya halk arasında bilinen adıyla Arslanhane Camii; Ankara'nın Altındağ ilçesinde, Ankara Kalesi'nin güney ucunda bulunan 13. yüzyıla tarihlenen bir camidir.

<span class="mw-page-title-main">Karacabey Camii</span> Ankaranın Altındağ ilçesinde 1427de inşa ediildiği tahmin edilen cami

Karacabey Camii Ankara'nın Hamamönü semtinde bulunan, 1427'de inşa edildiği sanılan bir camidir.

<span class="mw-page-title-main">Samsun Kalesi</span>

Samsun Kalesi, bugünkü Samsun kentinin kökenini oluşturan ve 1092 yılında Danişmendliler tarafından yaptırılan kermen. Kalenin sınırları günümüzde Saathane Meydanı'ndan bedestene, deniz kıyısında ise Ziraat Bankası Özel İşlem Merkezi'nin bulunduğu alandan Büyük Camii'nin bulunduğu alana kadar uzanmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Şam Kapısı (Kudüs)</span>

Şam Kapısı, Kudüs'ün doğu bölümünde; Eski Kudüs denen tarihi kısmında yer alan önemli bir sur kapısıdır. Kudüs'ü çevreleyen 4 km. uzunluğundaki surlarda bulunan 7 kapıdan en büyüğüdür. Kapı, Süleyman Surları üzerinde bulunmaktadır. Kapının hemen önünde ise Sultan Süleyman Caddesi geçmektedir. Yine cadde üzerindeki bugün mesken olarak kullanılan Osmanlı yapısı Kudüs Mevlevihanesi'ne yakındır.

<span class="mw-page-title-main">Hoca Ahmed Fakih Camii</span>

Hoca Ahmed Fakih Camii, Konya'nın Meram ilçesinde 13. yüzyıl Selçuklu dönemi cami ve külliyesi.

Fatih Camii, adını bânîsi olan Fatih Sultan Mehmed'den alan, İzmir'in Foça ilçesinde bulunan camidir.

<span class="mw-page-title-main">Afyonkarahisar Ulu Camii</span>

Afyonkarahisar Ulu Camii, Türkiye'de Afyonkarahisar'ın merkezinde yer alan ahşap direkli anıtsal cami.

<span class="mw-page-title-main">Merdivenköy, Aşkale</span>

Merdivenköy, Erzurum ilinin Aşkale ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Sahib Ata Külliyesi</span>

Sahip Ata Külliyesi, Konya Karatay ilçesinde bulunan bir külliyedir.

Abdulmuttalip Zaviyesi ya da diğer adıyla Âhî Muhyiddîn Zâviyesi Tokat il merkezi Mahmutpaşa Mahallesi, Soğukpınar yolu üzerinde bulunan eski yapı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.