İçeriğe atla

Hakikat sonrası

Üzerinde yanlış bir iddianın yer aldığı, Hakikat sonrası politikasına örnek olarak gösterilen Brexit yanlısı afiş: "AB'ye her gün 50 milyon sterlin gönderiyoruz - bunu ulusal sağlık sistemimize harcasak daha iyi olur"

Hakikat sonrası (İngilizce:Post-truth), kamuoyunun bir konuda karar verirken ya da bir konu hakkında kanaat getirirken doğruları belirlemesinde, ortak nesnel deliller yerine bir takım kişisel duygular ve inançların etkili olduğu ortamı ifade eder.

Hakikat sonrası kavramı, bireyin ya da toplumun hakikati öğrenmek ya da sorgulamaktansa, inanmak istediği gerçeğe inanma eğilimine vurgu yapar. Bilimsel yaklaşımla zıtlık gösteren bir yaklaşımdır.[1] Hakikati anlamaya yarayan nesnel standartların yok olması[2] ya da olgular, bilgiler, görüşler ve inançların birbirine girmesi şeklinde ortaya çıkabilir.[1]

Bu terim, ilk ortaya çıktığında ağırlıklı olarak siyaset ve siyasi propaganda ile ilişkili olarak kullanılmıştır ancak günümüzde birçok davranış pratiğini açıklamakta kullanılmaktadır.[3] İngilizce "post-truth" ifadesi 2016 yılında çok sık dillendirilmiş ve Oxford Ansiklopedi tarafından yılın sözü seçilmiştir.

Terimin Türkçe çevirileri

İlk olarak İngilizce post-truth şeklinde ortaya çıkan terimin Türkçe karşılığı üzerinde fikir birliği sağlanamamıştır.[4] Kelimenin Türkçe çevirisi için "gerçeklik sonrası", "hakikat sonrası", "hakikat ötesi", "gerçek ötesi", "gerçek aşırı", "post gerçeklik", "post olgusal" gibi kelimeler önerilmiştir.

Kelime, "sonra" anlamına gelen "post" ön-ekini içerir ancak bu terimde "post" ön-eki, zamansal bir gelişmeyi değil, önüne geldiği kavramın -hakikatin- ‘artık’ önemsiz veya gereksiz olduğunu gösterir. "Hakikatin önemsizleşmesi", "inanılan gerçek" şeklinde çevirilmiştir.

Terimin ortaya çıkışı ve yayılması

Post-truth kelimesi ilk olarak 1992'de yazar Steve Tesich'in "Watergate Sendromu: Yalanlar Hükûmeti" isimli makalesinde kullanılmıştır. Yazar makalede Amerikan toplumunun Körfez Savaşı ile ilgili olarak hakikatten ziyade hükûmetin hakikat olarak sunduklarını kabul ettiğini belirtmişti.[3]

Siyaset uzmanı Ralph Keyes’in yazdığı ve Türkçeye "Hakikat Sonrası Çağ:Günümüz Dünyasında Yalancılık ve Aldatma" olarak çevrilen “The Post-Truth Era: Dishonesty and Deception in Comtemporary Life” (2004) isimli kitap, kavramın bilinir hale gelmesinde etkili oldu.

2016'da, iki olay nedeniyle hakikat sonrası kavramı yoğun kullanıldı: Birincisi seçim ve adaylar hakkında çok fazla yalan haberin internette dolaşıma girdiği 2016 ABD başkanlık seçimi; ikincisi, Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği'nden çıkması yönünde oy kullanılması için yalan içerikli haber ve sosyal medya mesajlarının yayıldığı Brexit referandumu. Kelimenin kullanımının bir önceki seneye nazaran %2000 artması üzerine "Post-Truth", Oxford Sözlükleri tarafından yılın kelimesi ilan edildi.[5][6] Benzer şekilde "yalan haber" anlamında "fake news", Collins Dictionary tarafından 2017'de; “misinformation" kelimesi Dictionary.com tarafından 2018'de yılın kelimesi ilan edildi.

Hakikat sonrası kelime olarak daha sonra başka ülkelerde kullanıldı ve çok tartışıldı. Almanya'da "postfaktisch" (olgu sonrası, hakikat sonrası) kelimesi Alman Dili Topluluğu tarafından yılın kelimesi ilan edildi;[7] ABD merkezli Time dergisi, 2017 başlarında "Hakikat öldü mü?" kapağıyla çıktı. Hakikat sonrası kavramı pek çok akademik ve güncel çalışmanın konusu oldu.

Hakikat sonrası terimi görece yeni olsa da, bu kavram daha önce görecilik, postmodernite ve siyasi yalancılık üzerine yapılan ahlaksal, epistemolojik ve siyasi tartışmalarda kendini göstermiştir.[8]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Biesecker (2018). "Guest Editor's Introduction: Toward an Archaeogenealogy of Post-truth". Philosophy & Rhetoric. 51 (4). s. 329. doi:10.5325/philrhet.51.4.0329. ISSN 0031-8213. 
  2. ^ Illing, Sean (14 Ağustos 2018). "A philosopher explains America's "post-truth" problem". Vox. 14 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2019. 
  3. ^ a b Orak, Büşra Gizem (2020). "Sosyal medyada hakikat ötesi (post-truth) kavramının eleştirel kuramlar çerçevesinde incelenmesi". Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 
  4. ^ Arkan, Zehra Nilgün (15 Eylül 2022). ""Post-Truth" Kavramı Üzerine Türkçe Karşılık Denemesi". İstanbul Kent Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi. 3 (2): 1-15. ISSN 2717-9737. 
  5. ^ "Word of the Year 2016 is..." Oxford Dictionaries. 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020. 
  6. ^ Flood, Alison (15 Kasım 2016). "'Post-truth' named word of the year by Oxford Dictionaries". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2023. 
  7. ^ Özçelik, Bülent (2022). "Hakikat sonrası'nın oluşumu, unsurları ve sonuçları". Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora tezi. 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Arendt, Hannah (1972). Crises of the Republic; lying in politics, civil disobedience on violence, thoughts on politics, and revolution. Harcourt Brace Jovanovich. ss. 4. ISBN 0151230951. OCLC 1081530613. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Antropoloji ya da insan bilimi, geçmiş ve günümüz topluluklarında yaşayan insanların çeşitli yönlerini inceleyen bilim dalı. İnsanın kültürel ve fiziki yapısını araştıran antropoloji, insanlık tarihinin en eski dönemlerinin aydınlatılmasına yardımcı olur. Bu bilim, insanı kültürel, toplumsal ve biyolojik çeşitliliği içinde anlamaya; insanlığın başlangıcından beri toplulukların çeşitli koşullara nasıl uyarlandığını, bu uyarlanma biçimlerinin nasıl gelişip değiştiğini, çeşitli küresel olayların nasıl dönüştüğünü görmeye ve göstermeye çalışır.

<span class="mw-page-title-main">Pozitivizm</span> Augus Comte tarafından 19. yüzyılda ortaya atılan düşünce

Pozitivizm veya olguculuk; Auguste Comte'un başını çektiği, doğru bilginin yalnızca bilimsel bilgi olduğu, doğru bilgiye ise yalnızca ampirizm (deneycilik) ile ulaşılabileceğini ve bu bilginin kendisinin deneysel olmadığını savunan düşünce akımıdır. Pozitivizm, sosyal bilimlerin fen bilimleri gibi kesin gerçeklikler içeren kurallara dayanması ve felsefi tartışmalardan uzaklaşmak hedefiyle, 19. yüzyıl içindeki toplumsal ilişkiler çerçevesinde şekillenmiştir.

Bilişim, bilişim bilimi ya da bilgisayar bilimi, bilgi ve hesaplamanın kuramsal temellerini ve bunların bilgisayar sistemlerinde uygulanabilmeleri sağlayan pratik teknikleri araştıran bir yapısal bilim dalıdır. Bilişimciler ya da bilgisayar bilimcileri bilgi oluşturan, tanımlayan ve dönüştüren algoritmik süreçler icat edip, kompleks sistemleri tasarlamak ve modellemek için uygun soyutlamalar formüle ederler. Bilişim Dünya'da hızla gelişmeye devam eden önemli bir teknolojidir.

Mitoloji, mit veya söylen bilimi belirli bir din veya kültürdeki insanlık ile evrenin yaratılış ve doğasını, geleneklere özgü inanç ve uygulamaların sebebini açıklamaya yönelik söylencelerin tümü. Mit (söylen) sözcüğü gerçekte doğru olmayan bir hikâye veya anlatı için tercih edilir ve çoğunlukla bir yanlışlık, doğru olmayan unsur vurgusu barındırır.

Gey, eşcinsel anlamında bir sıfat, terim ve isim. Genellikle eşcinsel erkekleri belirtmek üzere kullanılan terim, aynı zamanda eşcinsel kadınları tanımlamak için de kullanılmaktadır. Türkçeye İngilizcedeki "gay" kelimesinden; İngilizceye ise Eski Fransızcadaki "gai" kökeninden geçmiştir. Aslen "neşeli, umursamaz" ve "canlı renkli, gösterişli" anlamlarına gelen gey terimi ilk olarak 1960'lı yıllardan itibaren erkek eşcinseller tarafından kendilerini tanımlamak amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. İngilizcedeki "gay" kelimesinin diğer anlamlarında kullanımı da zamanla yok olmaya yüz tutmuştur. Kadın eşcinsel anlamına gelen lezbiyen kelimesi ise 1800'lü yıllardan beri kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Masal</span> kurgusal bir hikaye içeren folklorik fantezi karakterler

Masal ya da erteği esas itibarıyla sözlü anonim halk edebiyatı ürünü, kahramanları arasında olağanüstü kişi veya yaratıkların bulunabildiği, anlatılan olayların tamamen gerçek dışı olduğu, yer ve zaman ögesinin ise daima belirsiz olduğu bir anlatı türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Sekülerizm</span> Akıl ve mantığı esas alan örgütlü bir toplum yaratmayı amaçlayan düşünce akımı

Sekülarizm veya sekülerizm; toplumda ahiretten ve diğer dinî, ruhani meselelerden ziyade dünya hayatına odaklanılması yönündeki hareket. TDK, sekülerizm kavramına karşılık olarak dünyacılık sözcüğünü önermiştir. Sekülerizm, din merkezli veyahut dinî öğeleri sosyal, hukuki ve siyasi anlamda tayin edici kılan bir yaklaşımın tersine, bunları sosyal, hukuki ve siyasi kümeden ayıran bir yaklaşımı tanımlar. Çok geniş bir terim olan sekülerizm, içinde birçok farklı akım, tür ve teori barındırır. Seküler kelimesi, dünyevi veya çağa uygun olanı belirtir ve dünyanın nesnel hâlinin göz önünde tutulması demektir. Latince çağ anlamına gelen Saeculum sözcüğünden İngiliz dili için türetilen Secularism (Sekülerizm) Türkçeye laiklik, çağdaşlaşma veya dünyevileşme olarak üç farklı terimle çevrilebilmektedir. Fransa'da laiklik için Laïcité (Laicisme) terimi kullanılmaktadır. Bu terim, somut ve bilimsel olan ile soyut ve dinsel olanın birbirine karıştırılmamasını ifade etmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Astronot</span>

Astronot, kozmonot ya da uzay insanı, uzay çalışmalarına katılmak üzere eğitilen kişidir. İnsanlı uzay uçuşlarının seyrekliği nedeniyle eğitim gören uzay insanlarının bir kısmı yedek kadroda kalarak uzay görevi alamamıştır. Buna karşılık, uzay turistleri, gerekli eğitimi aldıkları için uzay insanı olarak adlandırılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Sanal gerçeklik</span> gerçek veya kurgusal bir ortamda bulunmanın bilgisayar tarafından yapılan simülasyonu

Sanal gerçeklik, teknoloji kullanılarak oluşturulan kurgular ile gerçek ve hayalin birleştirilmesidir. Sanal öğrenme ortamları, gelişen teknolojinin eğitim-öğretim ortamlarına dahil edilmesiyle birlikte öğrencilerin öğrenme deneyimlerini zenginleştirmek için tasarlanmış platformlardır. Sanal öğrenme ortamları da teknoloji ile birlikte değişim ve gelişim göstermektedir. Son olarak sanal gerçeklik teknolojilerinin eğitim-öğretim ortamlarına dahil edilmeye hazır durumda olduğu ve eğitsel kazanımlar bakımından yüksek potansiyel taşıdığı görülmektedir.

Bürokrat, bürokrasinin bir üyesidir. Herhangi bir boyuttaki herhangi bir kuruluşun yönetimini oluşturan kişi veya kişilerdir, ancak terim genellikle bir hükümet veya şirket kurumunda birini ifade eder.

Bakan, bir bakanlığın başında bulunan ve diğer bakanlarla birlikte politika kararlarını alıp uygulayan bir siyasetçidir. Bazı yargı bölgelerinde hükûmet başkanı da bir bakan olup "başbakan", "şansölye" veya başka bir unvanla tanımlanır.

Siyaset biliminde, despotizm tek bir varlığın mutlak güçle hükmettiği bir yönetim biçimidir. Genellikle bu varlık birey, yani despot'tur; ancak saygı ve gücü belirli gruplara sınırlayan toplumlar da despotik olarak adlandırılmıştır.

Jeopolitik, siyasi coğrafyadan doğan bir bilim dalıdır. Bu bilim siyasi coğrafyanın devletlere sağladığı avantaj ve dezavantajları inceler.

"Evrim hem bir teori hem de bir olgudur " şeklindeki ifadeye, biyoloji literatüründe sıkça rastlanır. Bu ifade evrimin iki şekilde kullanılması nedeniyle ortaya çıkmaktadır. "Evrim olgusu" ile kastedilen, bilimsel gözlemler ve deneyler ile meydana geldiği görülmüş olan, biyolojik organizma topluluklarındaki değişimlerdir. "Evrim teorisi" ile kastedilen ise bu değişimlerin nasıl meydana geldiğinin günümüzdeki bilimsel açıklaması olan modern evrimsel sentezdir. Bu terimlerin yanlış kullanılması ve yanlış anlaşılması, evrim teorisinin doğruluğuna karşı çıkan görüşleri temellendirmek için kullanılmıştır.

Sorun ya da problem; çözülmesi gereken mesele, soru veya aşılması gereken engel. Sorun kavramının teolojiden matematiğe kadar çok geniş bir kullanım alanı vardır.

<span class="mw-page-title-main">Selfie</span> kişinin kendi resmini çekmesi

Selfie ya da özçekim, bir dijital fotoğraf makinesi ya da kameralı cep telefonu ile çekilen oto-portre fotoğrafı türüdür. Bu fotoğraflar genellikle gündelik anlardan ve bir kamera ile yukarıdan kol boyu mesafesinden ya da ayna karşısından çekilmek suretiyle düzenlenir. Selfie olarak çekilmiş fotoğraflar veya videolar genellikle Facebook, Instagram, Twitter, YouTube, Snapchat ve Tumblr gibi sosyal paylaşım sitelerinde paylaşılır. Özellikle kameralı telefon ve akıllı telefon'larda ön kamera'ların gelişimi selfieleri daha popüler hale getirdi.

Olgu, var olduğu, doğru olduğu veya gerçekleştiği kabul edilen şeydir. Yalan olmayan, doğru olan şey, hakikat olarak da tanımlanabilir. Bir gerçeğin geçerliliğini sınamanın en yaygın yolu doğrulanabilirlik testidir; yani, deney yoluyla gösterilip gösterilemeyeceğidir. Gerçekleri kontrol etmek için genellikle standart referans kaynakları kullanılır. Bilimsel gerçek, dikkatli gözlemler veya ölçümler yoluyla doğrulanmış olgulardır.

Hakikat sonrası siyaset, kamu politikasını görmezden gelerek, duygulara hitap ederek ve olgularla desteklenmeyen bir mesajı tekrar tekrar öne sürerek siyaset yapma kültürüdür. Hakikat sonrası ile geleneksel tartışmayla olguları yanlışlamanın farkı, birincide olgulara itirazın ve uzman görüşlerinin duygulara seslenmekten daha önemsiz kalmasıdır. Bu çağdaş bir sorun olarak görülse de, bazı uzmanlar bunun çok uzun zamandır siyasi yaşamın bir parçası olduğunu ve internetin getirdiği sosyal değişimler sebebiyle son dönemde daha çok belirginleştiğini savunur.

<span class="mw-page-title-main">Steve Tesich</span>

Stojan Steve Tesich Sırp asıllı Amerikalı senarist, oyun yazarı ve romancı. 1979'da Breaking Away filmiyle En İyi Özgün Senaryo Akademi Ödülü'nü kazandı.

Sahte haber, yalan haber ya da asparagas, haber olarak sunulan, gerçekliği olmayan, tamamen ya da kısmen uydurma ve yanıltıcı bilgilerdir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.