Hakemi Use Tepe
| Arkeolojik Höyük | |
| Adı: | Hakemi Use Tepe |
| il: | Diyarbakır |
| İlçe: | Bismil |
| Köy: | Tepe |
| Türü: | Höyük |
| Tahribat: | |
| Tescil durumu: | Tescilli[1] |
| Tescil No ve derece: | 3061 / 1 |
| Tescil tarihi: | 20.12.2002 |
| Araştırma yöntemi | Kazı |
Hakemi Use Tepe, Diyarbakır ili Bismil ilçesi sınırları içinde yer alan bir höyüktür. Aslında biri, günümüzde tarla seviyesine inmiş iki höyükten, kazı yapılan diğeridir. Kazı yapılan höyük, yüzey araştırmaları Orta Çağ seramikleri veren diğer höyük sakinleri tarafından mezarlık olarak kullanılmaktaydı.[1] Höyük, günümüz Suriye sınırında 150 km. içeride, Önasya'nın önemli neolitik yerleşimlerinden biri olan Çayönü'nden kuş uçumu 80 km. doğuda, Ziyaret Tepe Höyüğü'nün 3 km. batısında, Dicle'nin eski yatağının sağ kıyısında yer almaktadır. Tepe, 120 metre çapında ve 4 metre yüksekliğindedir.[2]
Kazılar
Höyükler ilk olarak Guillermo Algaze başkanlığındaki ekip tarafından saptanmıştır. Düzenli kazılar, 2001 yılında ODTÜ TAÇDAM'ın "Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi" çerçevesinde Hacettepe Üniversitesi'nden Doç. Dr. Halil Tekin başkanlığında başlamıştır.[3]
Tabakalanma
Höyükte yapılan kazılarda üç ana dönem saptanmıştır.
- I. Dönem : Geç Asur Dönemi / Erken Demir Çağı
- II. Dönem : Geç Tunç Çağı / Orta Asur Dönemi
- III. Dönem : Geç Neolitik Çağ (Hassuna/Samarra Dönemi)[2]
Geç Neolitik Çağ tabakaları dışında düzenli bir mimari yapılanışa ulaşılamamıştır.[2] Üst tabakalardan elde edilen buluntular seramik ve özellikle[4] bu tarz tahribattan kurtulabilen mezarlardır.[5] Zaten Erken Demir Çağı ve Geç Tunç Çağı kültür katmanları, 4 metrelik kültür katmanının 50 cm.lik bölümünü oluşturur, geri kalan 3,5 metrelik katman Geç neolitik yerleşimlere aittir.[2] Esasen uzun yıllar tarım yapılmasıyla höyük oldukça hasar görmüştür.[5]
Buluntular
Geç Neolitik Çağ
Neolitik Çağ'ın iki yapı katında, güneşte fazla kurutulmamış izlenim uyandıran kerpiçler kullanılarak özensizce inşa edilen yapılar bulunmuştur. Birkaç odadan oluşan, kapı geçitleri bulunan, genellikle dörtgen planlı yapılardır. Genellikle evlerin dışında olan ocakların çoğunluğu yuvarlak olup bazıları at nalı biçimindedir. Tabanları, birkaç santimlik yassı dere taşlarıyla döşenmiş, üzerleri sıkıştırılan toprakla örtülmüştür.[5]
Gömütler genellikle hocker tarzında olup, mezarlara bırakılan kaplardan, kaideli olanların sadece kaideleri bırakılmıştır.[5]
Ele geçen seramikler birinci yapı katında çoğunlukla tek renkli ve kaba mallardır. Boyalı kaplar, Kuzey Mezopotamya için iyi bilinen "Samarra Boyalıları" grubu mallardır. İkinci yapı katında ise Hassuna seramiği görülmektedir. Bu yapı katında pişmiş topraktan insan ve hayvan figürleri, kırılıp çöpe atılmış olarak bulunmuştur.[5]
Her iki yapı katında da ele geçen yontma taş aletlerin % 90'ı obsidiyendir.[5]
Bitki kalıntıları üzerinde yapılan analizler sonucu yerleşimin ana geçim tarzının tarım olduğu anlaşılmaktadır.[5]
Geç Asur Dönemi
Geç Asur Dönemi'nde (İmparatorluk Dönemi) bölgedeki Asur politikası, işgal edilen uzak bölgelerin halklarını, farklı bölgelere zorla yerleştirmekten yararlanıyordu. Bu şekilde bölge üzerinde hakimiyet pekiştirilmeye çalışılıyordu. İmparatorluğun kuzey bölgesi olan Yukarı Dicle Vadisi'nde oluşturulan Tuşhan eyaleti de benzer bir iskan politikasına dayanmıştır. Hakemi Use'nin bu eyaletin küçük köylerinden biri olduğu düşünülmektedir.[6] Bölgenin, MÖ 2. binyılın başlarında Asur etkisine girdiği bilinmektedir.[7] Bununla birlikte ele geçen buluntulara göre Haseki Use Asur yerleşiminin MÖ 9. – 7. yüzyıllar arasında olduğu öngörülmektedir.[8]
Bu dönemin tabakalarında bulunan mezarlarda gömütler hocker tarzı yatırılmış, yanlarına pişmiş toprak kaplar bırakılmıştır ve boyunları hizasında taş, kemikten kolyeler bulunmuştur.[5]
Değerlendirme
Yerleşimin, Geç Neolitik sonlarında terk edildiği ve uzun süre iskan görmediği belirtilmektedir.[2] Sürdürülen kazı çalışmalarında bunun nedenine işaret edecek herhangi bir bulguya rastlanılmamıştır. Neolitik yerleşmenin hiçbir yapı katında bir saldırıyı ya da bir yangını belirten buluntu yoktur.[9] Ayrıca Geç Asur Dönemi'nden sonra da iskan edilmediği anlaşılmaktadır.[5] Yerleşim, İmparatorluk'un çöküşü olan MÖ 7. yüzyıl sonlarında terk edilmiştir.[9] Neolitik yerleşimin, uzun mesafelerle kültürel bağları olduğu anlaşılmaktadır. Bu kültürel bağlar, bir yandan Orta Mezopotamya, diğer yandan Suriye ve Antik Klikya'ya uzanmaktadır. Hakemi Use Tepe, Dicle Vadisi'nde ulaşılan ilk ve tek Hassuna / Samarra yerleşimi olup bu kültüre ait seramiklerin yayılma alanının Önasya'daki kuzey sınırını oluşturmaktadır.[2]
Dış bağlantılar
Kaynakça
- ^ a b "TAY – Yerleşme Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2012.
- ^ a b c d e f Ilısu Barajı Kurtarma Kazıları, Hakemi Use Kazısı[]
- ^ "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2012.
- ^ 31. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 2 (2009) Sh.: 44
- ^ a b c d e f g h i TAÇDAM[]
- ^ Halil Tekin, Hakemi Use 2008 Yılı Kazılarında Keşfedilen Geç Assur Dönemi Mezarları[] Sh.: 193,194 - Edebiyat Fakültesi Dergisi (Hacettepe Üniversitesi), Aralık 2009
- ^ Halil Tekin, Sh.: 202
- ^ Halil Tekin, Sh.: 208
- ^ a b Halil Tekin, Sh.: 194
