İçeriğe atla

Haida mitolojisi

Haida, Kuzey Amerika'nın Pasifik Kuzeybatı Kıyısı'nın yerli halklarından biridir . Ulusal bölgeleri Kanada'nın batı kıyısı boyunca uzanır ve güney doğu Alaska'nın bazı kısımlarını içerir. Haida mitolojisi, Haida panteonunun açıklamasını yaptığı sorular için doğal dünyayı, mevsimsel kalıpları, olayları ve nesneleri kullanarak bir doğa dini olarak tanımlanabilecek yerli bir dindir.

Sayısız Haida doğaüstü varlık veya önemli hayvan armaları, rüzgar yönleri ve efsanevi atalar[1] John R. Swanton'un Jesup Kuzey Pasifik Seferi'nin bir parçası olarak Haida inançlarını belgeler, tüm Haida mitolojisindeki en yüksek varlık ve güç veren varlık Cennetin Gücü' olarak çevrilmiştir ve böyle bilinir. Bazı hayvmitolojik varlıklarının hayvan ve insan formları arasında dönüşüm yapma yeteneği varken diğerlerinin yoktur. Sanatta yaratıklar bazen antropomorfik özelliklerle, özellikle insan yüzleri ile bu dönüştürücü yeteneği ifade eden vücutlarının içinde veya bir parçası olarak bulunabilirler.

Kuzgun

Britanya Kolumbiyası Üniversitesi Antropoloji Müzesi .

Haida mitolojisinde Kuzgun, Amerika'nın birçok Yerli halkı için olduğu gibi merkezi bir karakterdir.. Haidas, sıklıkla " hileci " olarak tanımlansa da, Kuzgun[2] kişinin kendi benliğinin karmaşık bir yansıması olarak bilinir. Kuzgun bir sihirbaz, dönüştürücü, güçlü bir yaratıcı güç, açgözlü sefahat olabilir ama her zaman kültürel bir kahramandır. Haida Gwaii'yi yaratmaktan, güneşi küçük kutusundan çıkarmaktan ve yıldızları ve ayı yapmaktan sorumludur. Bir hikâyede, ilk insanları sahildeki bir buruşuk kabukdan çıkardı; başka bir hikâyede ise, düzenlediği bir partiyi doldurması gerektiği için ilk insanları yerden kaldırdı. Bir seviyedeki Kuzgun hikâyeleri, dinleyicilere nasıl iyi bir hayat yaşayacaklarını öğretir, ancak genellikle karşı örnekle. Kuzgun, Haida tarafından bilinen en açgözlü, en şehvetli ve yaramaz yaratık olarak tanımlanmıştır, ancak aynı zamanda Kuzugn, diğer doğaüstü varlıklarla karşılaşmalarda insanlara sıklıkla yardım eder.

Çağdaş Sanat

Mitolojinin bir kısmı, yetişkinler ve çocuklar için yorumlar yapan şair Anne Cameron tarafından derlenmiştir. Mitolojinin 19. yüzyıl Haida öykü anlatıcısı-şairleri Skaay ve Ghandl'ın destansı versiyonları, eserlerinin bir derlemesi olan Keskin Bıçak gibi Hikayesi Genel Vali Ödülü'nü kazanan Robert Bringhurst tarafından çevrildi. Ancak çevirileri Haida çevrelerinde tartışmalıdır ve bazıları onu kültürel tahsisatla suçlamıştır.

2019'da Terri-Lynn Williams-Davidson, üvey kızı Sara Florence Davidson ile birlikte, antik Haida hikâye anlatımının on doğaüstü varlığını içeren ve onları çocukları ilgilendiren ve onları güçlendirmeyi öğreten görsel bir ortamda sunan Magical Beings of Haida Gwaii adlı bir çocuk kitabı yayınladı. doğa ile denge içinde yaşamanın anlamlı örneklerini anlattı.[3][4]

Kaynakça

  1. ^ Contributions to the Ethnology of the Haida. New York: American Museum of Natural History. 1905. ss. 13-22. 
  2. ^ "Yáahl (Xaadas Gyaahláang)". Society for the Preservation of Haida Language and Literature. 1974. 22 Mart 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Magical Beings of Haida Gwaii". 18 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020. 
  4. ^ "B.C.: 15 bestselling books for the week of March 21". Vancouver Sun. 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Mitoloji, mit veya söylen bilimi belirli bir din veya kültürdeki insanlık ile evrenin yaratılış ve doğasını, geleneklere özgü inanç ve uygulamaların sebebini açıklamaya yönelik söylencelerin tümü. Mit (söylen) sözcüğü gerçekte doğru olmayan bir hikâye veya anlatı için tercih edilir ve çoğunlukla bir yanlışlık, doğru olmayan unsur vurgusu barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Trol (mitoloji)</span>

Trol, İskandinavya folkloründe geçen ve korkunç gözüken bir mistik, insanımsı devasa yaratıktır. Troller folklörde, İngiliz peri masallarındaki Ogreler benzeri şeytani devlerden, dağlarda yaşayan, dağa insanları kaçıran, vahşi ve daha insan benzeri yaratıklara kadar birçok farklı şekilde tasvir edilmişlerdir. Aslen Şamanik doğa ruhları olarak, ortaya çıkmışlardır. Başlangıçta yalnızca bazı özel doğa ruhu türleri için kullanılırken daha sonraları anlamı genişlemiş ve cüceler ile Jötunn devleri dahil her çeşit esrarlı varlığı ifade etmekte de kullanılmıştır. Cermen dillerinde Trol tanımı "Doğaüstü" ve "Gizemli" gibi anlamlara gelmektedir. Trol kelimesi de "Şiddetli", "Kötü niyetli" gibi farklı anlamlar da kazanmış, İsveç'te kara büyüye Troldom, sihir numarasına Trylle denmiştir. Ama bu yeni anlamların mitolojik varlıkla ve şamanizmle bir ilgisi yoktur. Shetland ve Orkney masallarında, troller trowe olarak anılmıştır. Japoncada ise trol için kullanılan sözcük tororu`dur. Huldra da bir Troll türü sayılmaktadır. Bu yüzden Huldufolk halkı da Troller olarak anılır. İskandinav inançlarında Troller, Elf ve cücelerle birlikte yer iyesi anlamına gelen "Vaettir" tanımı kapsamına girmektedir. Doğa ruhları için kullanılan bir tanımdır. İskandinav folklorunda iki tip Trol vardır. Biri dağlarda ve ormanlarda yaşayan, Jötunlara benzeyen devasa Troller ve toprağın altında ve ormanın derinliklerinde yaşayan genelde kısa boylu olan, Huldra ve Elflere yakın olan Troller.

<span class="mw-page-title-main">Cadılık</span>

Cadı, birçok din ve mitolojide kötü amaçlara hizmet ettiğine ve doğaüstü güçleri olduğuna inanılan kişidir. Popüler kültürde siyah pelerinli, sivri başlıklı, süpürgesiyle uçan bir kadın figürü resmedilir. Türkiye'de farklı ağızlarda "cazı", "cazi" ya da "cazi kari" olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Dev</span> doğaüstü, mitolojik yaratık

Dev, birçok farklı kültürün efsane, folklor, mitoloji ve masallarında yer alan bir doğaüstü yaratık.

<span class="mw-page-title-main">Pers mitolojisi</span>

Pers mitolojisi, İran platosu ve onun sınır bölgeleri ile Karadeniz'den Hoten'e kadar uzanan Orta Asya bölgelerinde yaşamış ve birbirleriyle kültürel ve dilsel olarak ilişkili olan eski halkların inanç ve ibadet uygulamalarının bütününe verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Umay</span> Türk mitolojisinde doğum ve bereketin sembolü olan tanrıça

Umay, Türk mitolojisinde ve Tengrizimde doğurganlık tanrıçasıdır ve bu nedenle kadınlar, anneler ve çocuklar ile ilgilidir. Umay, diğer çeşitli dinlerinde bulunan toprak ana tanrıçalarına benzer.

Çin mitolojisi, Çin halk ve kültürünün biriktirdiği mitolojik ve efsanevi söylence, inanç ve tarih anlayışın bütününü tanımlar. Oxford'un Asya Mitolojisi Sözlüğü Çin mitolojisini tanımlarken şu ifadeye yer verir:

Çin mitolojisi, ..., tarih, efsane ve mitin bir karışımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hızır</span> İslamda hürmet edilen bir kişi

Hıdır veya Hızır, Kur'an'da Allah'ın salih kulu, büyük hikmete veya mistik bilgiye sahip bir kimse olarak tarif edilen ancak adıyla anılmayan bir figürdür. Çeşitli söylencelerde o, İbrahim, İranlı mitolojik kral Feridun, Makedonyalı Büyük İskender veya Türk mitolojisinde olduğu gibi (hıdrellez) İlyas ile birlikte anılır. Ortak noktaları; ölmüş balığın dirilmesi, iki deniz veya nehrin birleştiği yer, gizli bilgiler (hikmet), ölümsüzlük sırrına ulaşmış karakterlerden oluşur.

Tomb raider III, Tomb Raider video oyun serisinin üçüncü oyunudur. Asıl adı Adventures of Lara Croft'dur. Core Design tarafından geliştirilip Eidos Interactive tarafından piyasaya sürülmüştür. 1998'de PlayStation ve PC için aynı anda çıkarılmıştır. Oyunun ilerleyişi Lara'nın dünyanın dört bir tarafına bulunan dört meteor parçasını bulmak için maceraya atılmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Merlin</span> Efsanevi İngiliz Figür

Merlin, Kral Arthur efsanesinde yer alan büyücüdür. Karakterin bilinen tasviri ilk olarak Monmouthlu Geoffrey'nin tarihî ve efsanevi figürlerin karışımını esas alarak yazdığı Historia Regum Britanniae adlı eserinde ortaya çıkmıştır. Geoffrey, Kral Arthur ile hiçbir bağlantısı olmayan Myrddin Wyllt adlı bir kâhin veya deli hakkında var olan hikâyelerle, Romano-Britanyalı savaş adamı Ambrosius Aurelianus'un hikâyelerini birleştirerek Merlin Ambrosius adını verdiği bir figür oluşturdu. Merlin'in asıl görevi Arthur'u korumaktır. Ayrıca Stonehenge'in Merlin tarafından yapıldığı rivayet edilir.

<span class="mw-page-title-main">Haydalar</span> Haida Gwaii adası ile Galler Prensi Adasında yaşayan Şamanist ve Hristiyan Alaska ve Kanada Kızılderilileri

Haydalar ya da Hayda Kızılderilileri, Kanada'nın Britanya Kolombiyası eyaletinin Haida Gwaii adasında ve Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Galler Prensi Adasında yaşayan şamanist ve Hristiyan Alaska ve Kanada Kızılderilileridir. Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. Sanatları hem Alaska yerli sanatı hem de Pasifik Kuzeybatısı sanatı içinde değerlendirilir. Dilleri Haydaca eskiden Na-Dene dillerinde sınıflandırılırken şimdi daha çok izole dillerden kabul edilmektedir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 650 kişilik nüfustan 10 kadarı, Kanada'daki 1.100 kişilik nüfustan ise ancak 30 tanesi anadillerini konuşabiliyor. 1774 yılında Avrupalılarca ilk karşılaşmada nüfusları 15.000 olan Haydalar yeni getirilen salgın hastalıklardan kırılmıştır. Bugün daha çok Masset, Skidegate ve Hydaburg köylerinde yaşamaktadırlar. Kanada Haydaları Council of the Haida Nation adıyla, Alaska Haydaları ise Tlingitlerle birlikte Central Council of the Tlingit and Haida Indian Tribes of Alaska adıyla idari birlik oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Tibet mitolojisi</span>

Tibet mitolojisi, Tibet halkı tarafından aktarılan geleneksel ve dini hikâyelere atıfta bulunur. Tibet mitolojisi, esas olarak Tibet kültüründen kaynaklanan ulusal mitolojinin yanı sıra hem Tibet Budizmi hem de Bön Dininden gelen dini mitolojiden oluşur. Bu efsaneler genellikle sözlü olarak, ritüellerle veya heykeller veya mağara resimleri gibi geleneksel sanatlarla aktarılır. Ayrıca, tanrılardan ruhlara ve canavarlara kadar çeşitli farklı yaratıklar da Tibet mitolojisinde önemli bir rol oynamaktadır ve bu mitlerin bazıları ana akım Batı medyasına girmiştir, en dikkat çekici olanı ise İngilizce Abominable Snowman olarak bilinen Yeti'dir.

<span class="mw-page-title-main">Çimmesya mitolojisi</span>

Çimmesya mitolojisi Çimmesyanlar ve Aborijin halkına ait mitolojidir. Çimmesya halkının çoğu Britanya Kolumbiyasın'da yaşarken diğerleri Alaska'da yaşıyor.

Pomo mitolojisi Pomo halkı tarafından kabul görmüş mitolojidir.

<span class="mw-page-title-main">Miwok mitolojisi</span>

Miwok Yerli Amerikalılarının mitolojisi, dünya düzenlerinin mitleri, yaratılış hikâyeleri ve "varlıkların nasıl ortaya çıktığı" dır. Miwok mitleri onların ruhani ve felsefi dünya görüşlerini önerir. Miwok halkından derlenen birkaç farklı yaratılış öyküsünde, Coyote, bazen başka hayvanların yardımıyla dünyayı oluşturan ve insanları tüy veya dal gibi mütevazı malzemelerden yapan varlıktır, onu ataları ve yaratıcı tanrıları olarak görülüyordu.

Bu makale Kwakwaka'wakw mitolojisindeki ruhani inançlar, tarihler ve uygulamalar hakkındadır. Kwakwaka'wakw, Britanya Kolombiyası'nın kuzey Vancouver Adası ve anakaradaki orta kıyılarında yaşayan yaklaşık 5.500 numaralı bir Yerli milletler grubudur. Kwakwaka'wakw, " Kwak'wala konuşan kabileler" anlamına gelir. Bununla birlikte, kabileler tek özerk uluslardır ve kendilerini toplu olarak tek bir grup olarak görmezler.

<span class="mw-page-title-main">Klasik mitoloji</span> Yunanların ve Romalıların mitlerinin incelenmesi

Klasik mitoloji, Klasik Greko-Romen mitolojisi, Yunan ve Roma mitolojisi veya Greko-Romen mitolojisi, kültürel alımlama tarafından kullanıldıklarında veya dönüştürüldüklerinde antik Yunan ve Romalıların mitlerinin hem konusu hem de incelenmesidir. Bu mitolojiler, felsefe ve politik düşüncenin yanı sıra, daha sonraki Batı kültürü boyunca klasik antik çağın en önemli kalıntılarından birini temsil eder. Yunanca mitos kelimesi, konuşulan kelimeye veya konuşmaya atıfta bulunur, ancak aynı zamanda bir masal, hikâye veya anlatıyı da ifade eder.

Chilote mitolojisi veya Chilota mitolojisi, Şili'nin güneyindeki Chiloé Takımadaları'nda yaşayan insanların mitleri, efsaneleri ve inançlarından oluşur. Bu mitoloji, Chilotes'un yaşamında denizin önemini yansıtır.

<span class="mw-page-title-main">Cüce (folklor)</span> mitolojik varlık

Germen mitolojisi de dahil olmak üzere Germen folklorunda cüce, dağlarda ve yeryüzünde yaşayan bir varlıktır. Bu varlık; bilgelik, demircilik, madencilik ve zanaatkarlık ile çeşitli şekillerde ilişkilidir. Cüceler bazen kısa ve çirkin olarak tanımlanırken bazı bilim insanları, bunun varlıkların komik tasvirlerinden kaynaklanan daha sonraki bir gelişme olup olmadığını sorgulamıştır. Cüceler; modern popüler kültürde, çeşitli medyada tasvir edilmeye devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kızılderili mitolojisi</span>

Amerika'nın yerli halkları çok sayıda farklı kültürden oluşur. Her birinin kendi mitolojileri vardır ve bunların çoğu kültürel sınırlar ötesinde belirli temaları paylaşırlar. Kuzey Amerika mitolojilerinde ortak temalar arasında doğa ve hayvanlarla yakın ilişki ve çeşitli şekillerde tasavvur edilen Büyük Ruh inancı yer almaktadır.