İçeriğe atla

Hadrosauromorpha

Hadrosauromorflar
Yaşadığı dönem aralığı: 96,7-66 myö
Üst kretase-Senozoyik 
Bactrosaurus'un iskeleti
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Takım:Ornithischia
Alt takım:Ornithopoda
Üst familya:Hadrosauroidea
Klad:Hadrosauromorpha
Norman, 2015 vide Norman, 2014
Alt gruplar[1][2][3]

Hadrosauromorpha, 2014 yılında David B. Norman tarafından Hadrosauroidea'yı sıkıştırılmış manuel kemikler ve bir poleks ile bazal taksonlara ve bunlardan yoksun türetilmiş taksonlara bölmek için tanımlanan iguanodontian ornithopodların bir kohortudur. Klad, Edmontosaurus regalis'e Probactrosaurus gobiensis'ten daha yakın olan tüm taksonlar olarak tanımlanır. Bu, analize bağlı olarak farklı taksonların dahil edilmesine neden olur.

Sınıflandırma

Hadrosauromorpha literatürde ilk kez 2014 yılında David B. Norman tarafından Hypselospinus'un filogenetiğinin tartışılmasında kullanılmıştır. Norman, 2014 tarihli makalesinde Hadrosaurlar kitabında bir bölüm olan Hadrosauromorpha için sıralayan olarak yayınlarından bir başkasına atıfta bulunuyor.[1] Ancak kitap aslında daha sonra 2015 yılında yayınlandı.[4] PhyloCode Madde 19.4'ün ardından, bölümün yazarı Norman (2015), tanımın yazarı ise Norman (2014)'tür.[5]

Tanım

Hadrosauromorpha, Norman (2014 ve 2015) tarafından Edmontosaurus regalis'e Probactrosaurus gobiensis'ten daha yakın olan hadrosauroid taksonları olarak tanımlanmıştır.[1][4] Bu tanıma, PhyloCode'u takip etmek için Hadrosaurus taksonunun Hadrosauromorpha'nın tip cinsi olduğu için tanıma dahil edilmesi gerektiğini belirten Mickey Mortimer tarafından itiraz edildi.[6] Bu tanımla Norman (2015), Hadrosauromorpha'nın Hadrosauridae'yi ve ayrıca Tethyshadros ve Bactrosaurus taksonlarını içerdiğini düşündü.[4] Norman 2014 yılında Hadrosauromorpha'da, Norman'ın (2015) taksonlarının yanı sıra Levnesovia, Gilmoreosaurus ve Telmatosaurus'a daha fazla takson dahil etmişti, bunlardan sonuncusu Norman tarafından 2015 yılında Hadrosauridae içinde değerlendirildi.[1] 2014'te Xing ve arkadaşları tarafından yapılan bir başka filogenetik analiz, her ikisi de Norman tarafından Hadrosauromorpha'nın dışında sınıflanan Eolambia ve Protohadros'un, çok sayıda başka taksonun yanı sıra kendi tanımına girdiğini de buldu.[2]

Filogeni

Hadrosauromorflar grubu üzerinde birçok farklı filogeni versiyonu yapılmıştır.[2] Norman (2014), 105 farklı morfolojik karakter ve 27 seçilmiş ornithopod takson içeren kendi analizini oluşturmuştur. Filogenisi, özel dal tanımları kullanılarak aşağıda gösterilmiştir:[1]

Hadrosauriformes (Altirhinus + Edmontosaurus)

Altirhinus

Eolambia

Equijubus

Probactrosaurus

Hadrosauromorpha

Tethyshadros

Levnesovia

Bactrosaurus

Gilmoreosaurus

Telmatosaurus

Euhadrosauria

Norman'ın tanımları, Mickey Mortimer tarafından, sınıflandırmada daha fazla karışıklığa neden olan gereksiz değişiklikler olarak ağır bir şekilde eleştirildi.[6] Aşağıda gösterilen Xing ve arkadaşlarınınki gibi diğer filogenetik analizler, geleneksel bölüm tanımlarını kullanır (Hadrosauromorpha tanımlandığı gibi eklenmiştir) ve farklı sonuçlar elde etmiştir.[1][2] Huehuecanauhtlus ayrıca Gilmoreosaurus ve Hadrosauridae arasında en türetilmiş hadrosauromorphanlardan biri olarak bulunmuştur.[3]

Eolambia'nın kafatası ve restorasyonu, muhtemelen en bazal hadrosauromorflardan biri
Hadrosauroidea

Equijubus

Xuwulong

Probactrosaurus

Hadrosauromorpha

Jintasaurus

Eolambia

Protohadros

Levnesovia

Tanius

Bactrosaurus

Gilmoreosaurus

Shuangmiaosaurus

Nanningosaurus

Telmatosaurus

Tethyshadros

Claosaurus

Zhanghenglong

Nanyangosaurus

Hadrosauridae

Fylax, 2021 yılında Prieto-Márquez ve Carrera Farias tarafından isimlendirilip tarif edildiğinde Tethyshadros'un kardeş taksonu olarak Hadrosauromorpha kladogramına eklendi.[7] Ayrıca Telmatosaurus'un Tethyshadros'un aksine Lophorhothon ve Penelopognathus ile daha yakından ilişkili olduğunu buldular. Bu kladogram aşağıda gösterilmektedir:[7]

Hadrosauromorpha

Jeyawati

Eolambia

Protohadros

Tanius

Bactrosaurus

Gilmoreosaurus

Lophorhothon

Penelopognathus

Telmatosaurus

Claosaurus

Fylax

Tethyshadros

Plesiohadros

Eotrachodon

Hadrosauridae

Açıklama

Hadrosauromorpha'nın hemen dışındaki takson olan Probactrosaurus'un iskeleti

Probactrosaurus, Norman'ın (2014) önemli olduğunu düşündüğü çok sayıda farklılık nedeniyle Hadrosauromorpha'nın dış grubu olarak seçilmiştir. Dişteki diş kronları asimetriktir ve birden fazla dikey çıkıntıya sahiptir; surangular'da bir foramen var; ve kuadrat kemik, jugalın eklemlenmesi için daha belirgin bir çöküntüye sahiptir. Bu özelliklerin hiçbiri, daha türetilmiş hadrosauromorfların kafataslarında bulunmaz. Premaksilla prefrontal ile temas eder ve damağın ektopterygoid kemiği ile jugal temas azalır.[1]

Apendiküler bölgelerde, hadrosauromorflar, skapulalar J şeklinde değildir, bunun yerine sarkan bir çıkıntıya sahiptir. Alt ön ayak kemikleri, daha sağlam atalarının aksine, hem hadrosauromorflar hem de Probactosaurus'ta daha incedir. Bununla birlikte, Probactosaurus, Iguanodon veya Hypselospinus gibi daha önceki ornithopodlarda olduğu gibi, küçük, konik bir polekse sahip olmanın temel koşuluna sahiptir. Bu poleksin yokluğu, aynı zamanda karpal kemiklerin azalması ve daha az hareketli bir manus ile bağlantılıdır. Probactrosaurus'un ilium kemikleri, brevis rafı olmayan hadrosauromorflardan daha köşelidir. Ayrıca hadrosauromorflarda femur şaftının düz olduğu ve pedal kemiklerinin kesik olduğu tespit edildi.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h Norman (2014). "On the history, osteology, and systematic position of the Wealden (Hastings group) dinosaur Hypselospinus fittoni (Iguanodontia: Styracosterna)". Zoological Journal of the Linnean Society. 2014: 1-98. doi:10.1111/zoj.12193. 
  2. ^ a b c d Xing (2014). "A New Basal Hadrosauroid Dinosaur (Dinosauria: Ornithopoda) with Transitional Features from the Late Cretaceous of Henan Province, China". PLOS ONE. 9 (6): e98821. doi:10.1371/journal.pone.0098821. PMC 4047018 $2. PMID 24901454. 
  3. ^ a b Ramírez-Velasco (2012). "Huehuecanauhtlus tiquichensis, a new hadrosauroid dinosaur (Ornithischia: Ornithopoda) from the Santonian (Late Cretaceous) of Michoacán, Mexico". Canadian Journal of Earth Sciences. 49 (2): 379-395. doi:10.1139/e11-062. 
  4. ^ a b c Evans, D.C.; Eberth, D.A., (Ed.) (2015). "Iguanodonts from the Wealden of England: do they contribute to the discussion concerning hadrosaur origins?". Hadrosaurs. Indiana University Press. ss. 10-43. ISBN 978-0-253-01385-9. 
  5. ^ "Chapter VIII. Authorship of Names and Definitions. Article 19". The PhyloCode. 19 Ocak 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2017. 
  6. ^ a b "Norman's nomenclature's notoriously negative". The Theropod Database Blog. 2014. 2 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2017. 
  7. ^ a b Prieto-Márquez (2021). "A new late-surviving early diverging Ibero-Armorican duck-billed dinosaur and the role of the Late Cretaceous European Archipelago in hadrosauroid biogeography". Acta Palaeontologica Polonica. 66. doi:10.4202/app.00821.2020. 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Eutheria</span> memeli kladı

Eutheria, keselilere göre etenelilerle daha yakından ilişkili olan tüm doğurgan memelileri (Theria) kapsayan bir kladdır.

<span class="mw-page-title-main">Kuş kalçalı dinozorlar</span> Dinozor takımı

Kuş kalçalı dinozorlar veya Ornithischia, kuşlarınkini andıran kalça yapılarıyla karakterize edilen ve çoğunlukla otçul dinozorlardan meydana gelen soyu tükenmiş bir klad. Ornithischia veya "kuş kalçalı" kelimesi Eski Yunanca "kuşa ait" anlamına gelen ornith- (ὀρνιθ-) ve "kalça eklemi" anlamına gelen ischion (ἴσχιον), çoğul haliyle ischia kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Ancak kuşlar teropod dinozorlardan olduğu için bu grupla yalnızca uzaktan akrabadır.

<i>Qianzhousaurus</i> Çinli tyrannosaur

Qianzhousaurus, Geç Kretase döneminde Asya'da yaşamış, Tyrannosauridae ailesinden bir teropod dinozor cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Tyrannosauroidea</span> teropod dinozor kladı

Tyrannosauroidea veya tiranozorlar, Tyrannosauridae familyasını ve daha bazal akrabalarını içeren, teropod dinozor üst familyasıdır. Tyrannosauroidler, Jura döneminden itibaren Lavrasya süper kıtasında yaşadı. Kretase döneminin sonunda tyrannosauroidler, Kuzey Yarımküre'de devasa Tyrannosaurus ile bilinen baskın büyük yırtıcılardı. Fosil buluntuları; Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa, Asya ve Avustralya kıtalarında bulundu.

<i>Guanlong</i> erken tyrannosauroid

Guanlong (冠龍), Geç Jura döneminde Çin'de yaşamış soyu tükenmiş bir tyrannosauroid cinsidir. İlk olarak 2006 yılında Xu Xing ve meslektaşları, cinsi Tyrannosaurus ile ilişkili yeni bir takson olarak tanımladı. Adı, Çincede "taç ejderhası" anlamına gelen kelimeden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Proceratosauridae</span> teropod dinozor familyası

Proceratosauridae, Orta Jura'dan Erken Kretase'ye kadar varlığını sürdürmüş bir tiranozor familyasıdır.

<i>Ruyangosaurus</i> sauropod dinozor cinsi

Ruyangosaurus, Çin'in Erken Kretase Haoling Oluşumunu'ndan kurtarılan bir titanosauriform sauropod dinozor cinsidir. Tip türü, 2009 yılında Lu Junchang ve diğerleri tarafından tanımlanan R. giganteus'tur.

<i>Olorotitan</i> Maastrihtiyen kuş ayaklı dinozoru

Olorotitan, Geç Kretase devri'nde (Maastrihtiyen) yaşamış bir lambeosaurine hadrosaur dinozor cinsidir ve kalıntıları, Rusya'nın Amur Bölgesi, Kundur'un Udurchukan Formasyonu yataklarında bulunmuştur. Cinse dahil tek tür Olorotitan arharensis'tir. Son kuş olmayan dinozorlardan biriydi ve Kretase-Paleojen nesli tükenme olayı sırasında soyu tükendi.

<span class="mw-page-title-main">Caenagnathoidea</span>

Caenagnathoidea, şimdiki Asya ve Kuzey Amerika'da Kretase Dönemi'nden bir grup gelişmiş oviraptorosaurian dinozor grubu. Karakteristik olarak kısa, gagalı, papağan benzeri kafatasları ile ayırt edilirler ve genellikle başlarında kemikli tepeler bulunur. Büyüklükleri hindi büyüklüğündeki Caudipteryx'ten 8 metre uzunluğundaki 1.4 tonluk Gigantoraptor'a kadar değişiyordu. Grup kuşların atalarına yakındır. En eksiksiz örnekler, Oviraptorinae alt grubunun üyelerini temsil eden Asya'da bulundu. Kuzey Amerika'dan kayda değer ancak parça parça kalıntılar da bilinmektedir ve bunların neredeyse tamamı Elmisaurinae alt grubuna aittir.

<span class="mw-page-title-main">Ornithomimosauria</span> dinozor kladı

Ornithomimosauria, ornitomimozorlar veya devekuşu dinozorları, günümüz devekuşuna yüzeysel bir benzerlik gösteren theropod dinozorlardır. Laurasia'nın Kretase Dönemi'nden, ayrıca Afrika ve muhtemelen Avustralya'dan hızlı, dz.omnivor veya otçul dinozorlardı. Grup ilk olarak Erken Kretase'de ortaya çıktı ve Geç Kretase'ye kadar varlığını sürdürdü. Grubun ilkel üyeleri arasında kolları 2,4 m uzunluğa ulaşan Nqwebasaurus, Pelecanimimus, Shenzhousaurus, Hexing ve Deinocheirus bulunur. Ornithomimidae ailesinin üyeleri olan daha gelişmiş türler arasında Gallimimus, Struthiomimus ve Ornithomimus bulunur. Paul Sereno gibi bazı paleontologlar, esrarengiz alvarezsauridleri ornithomimosaurların yakın akrabaları olarak kabul eder ve onları Ornithomimoidea üst familyasında bir araya getirir.

<i>Iguanodontia</i> kuş kalçalı dinozor grubu

Iguanodontia veya Iguanodontlar, Geç Jura ile Kretase döneminde, Amerika ve Avrasya'da yaşamış kuş ayaklı (ornithopod) dinozor grubu.

<i>Anchiornithidae</i> kuşlarla ilişkili dinozor familyası

Anchiornithidae, Avialae soyundaki kuşların en bazal familyası olabilecek bir eumaniraptoran familyasıdır. Anchiornithidler, maniraptoran ağacında çeşitli konumlarda sınıflandırılmıştır, bazı bilim adamları onları ayrı bir aile, Troodontidae'nin bir bazal alt familyası, veya Archaeopterygidae familyasının üyeleri olarak avialae veya Paraves içinde evrimsel bir grup dinozor topluluğu olarak sınıflandırır.

<i>Kamuysaurus</i> ördek gagalı dinozor cinsi

Kamuysaurus, Japonya'da Hokkaido, Mukawa kasabası yakınlarındaki Hobetsu bölgesindeki Yezo Grubu'nun Geç Kretase (Maastrihtiyen) deniz çökeltilerinden gelen otçul bir edmontosaurin saurolophine hadrosaurid dinozor cinsidir.

<i>Fylax</i> kuş kalçalı dinozor cinsi

Fylax, İspanya'nın Geç Kretase Figuerola Formasyonu'ndan bir hadrosauroid ornithopod cinsidir. Cins, neredeyse tam bir sol dentary'den bilinen tek bir tür olan Fylax thyrakolasus'u ierir.

<i>Shantungosaurus</i>

Shantungosaurus, Çin'deki Shandong Yarımadası'nın Geç Kretase yaşlı Wangshi Grubu'nda bulunan çok büyük bir saurolophine hadrosaurid dinozor cinsidir, tek bir tür, Shantungosaurus giganteus, içerir. Shantungosaurus'un stratigrafik aralığı, Xingezhuang Formasyonunun tepesinden Hongtuya Formasyonunun ortasına kadar, orta ila geç Kampaniyen arasında değişmektedir. Shantungosaurus şimdiye kadar dünyanın en büyük hadrosauroid taksonu olup 15 ile 16 metre uzunluğa ve 13 ile 16 metrik ton arasında bir beden ağırlığına ulaşmaktadır.

Malefica, Teksas'ın Geç Kretase (Kampaniyen) Aguja Formasyonundan bir hadrosaurid dinozor cinsidir. Tip ve tek türü Malefica deckerti'dir.

<span class="mw-page-title-main">Ornitopoda</span>

Ornithopoda kuş kalçalı dinozorların bir kladıdır, ornithopod denir, küçük, iki ayaklı koşucu otlayıcılar olarak başladılar ve Kuzey Amerika'yı domine ederek Kretase dünyasındaki en başarılı otçul gruplarından biri haline gelene kadar boyut ve sayı olarak büyüdüler. Başlıca evrimsel avantajları, evcil inek gibi modern memelilerinkine rakip olacak şekilde, kuş olmayan bir dinozor tarafından şimdiye kadar geliştirilen en gelişmiş çiğneme aparatının ilerici gelişimiydi. Diğer tüm kuş olmayan dinozorlarla birlikte Kretase-Paleojen neslinin tükenmesi olayı tarafından silinmeden önce, hadrosauridlerde çeşitlilik ve ekolojik üstünlüklerinin doruğuna ulaştılar. Üyeler, yedi kıtanın hepsinden tanınırlar, ancak genellikle Güney Yarımküre'de nadirdirler.

<span class="mw-page-title-main">Saurolophinae</span>

Saurolophinae, hadrosaurid dinozorların bir alt ailesidir. 20. yüzyılın ortalarından beri, tepeli alt familya Lambeosaurinae ile ilgili, büyük ölçüde tepesiz hadrosaurlardan oluşan bir grup olan Hadrosaurinae olarak anılır. Bununla birlikte, Hadrosaurinae adı, daha yakın tarihli çalışmalarda lambeosaurinlerden veya Edmontosaurus ve Saurolophus gibi diğer geleneksel "hadrosaurinlerden" daha ilkel olduğu bulunan Hadrosaurus cinsine dayanmaktadır. Bunun bir sonucu olarak, Hadrosaurinae adı kaldırıldı veya yalnızca Hadrosaurus ile sınırlandırıldı ve geleneksel "hadrosaurinleri" içeren alt aile, Saurolophinae olarak yeniden adlandırıldı. Hai Xing tarafından yapılan son filogenetik çalışma, Hadrosaurus'un lambeosaurin olmayan tüm hadrosauridleri içeren monofiletik grup içine yerleştirildiğini gösterir. Bu görüşe göre, geleneksel Hadrosaurinae yeniden dirildi ve Hadrosauridae iki sınıfa ayrıldı: Hadrosaurinae ve Lambeosaurinae.

Protathlitis, İspanya, Castellón'daki Erken Kretase (Barremian) yaşlı Arcillas de Morella Formasyonundan bir spinosaurid dinozor cinsidir. Tip ve tek tür, parçalı bir iskeletten bilinen Protathlitis cinctorrensis'tir. Baryonychinae'nin temel bir üyesiydi. Onun keşfi spinosaurin Vallibonavenatrix'inkiyle beraber, İber Yarımadası'nın Erken Kretase döneminde çeşitli spinosaurid topluluklarına sahip olduğunu gösteriyor.

<i>Zhuchengtyrannus</i>

Zhuchengtyrannus, Çin'in Shandong Eyaletinde, Geç Kretase'nin Kampaniyen döneminden bilinen bir tyrannosaurid teropod dinozor cinsidir. Tyrannosaurinae alt familyasına aittir ve tek bir türü, Zhuchengtyrannus magnus, içerir.