İçeriğe atla

Hacı Bektaş-ı Veli Türbesi

Alevî Türkmen Pîri Hacı Bektaş-ı Veli Türbesi (Pîr-i Horasan)

Hacı Bektaş-ı Veli Türbesi, Nevşehir'in Hacıbektaş ilçesinde yer alan ve 1964'ten beri müze olarak kullanılan bir yapı.

Horasanlı 90.000 Alevi Türkmen Pîrlerin önderi ve büyük tasavvuf alimlerinden bir Alevî Türkmen şeyhi olan filozof Hacı Bektaş-ı Veli tarafından 13. yüzyılda kuruldu ve sonraki dönemlerde yapılan eklemeler ve onarımlarla bugünkü hâlini aldı.[1] UNESCO, 2012'de kompleksi Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil etti.[2][3] Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından verilen özel izinle Temmuz 2015'te yapılan cem töreni, 188 yıl aradan sonra dergâhta gerçekleştirilen ilk ibadet oldu.[4][5]

2019'da yaklaşık 600 bin kişi tarafından ziyaret edilen müze, Türkiye'nin en çok ziyaret edilen sekizinci müzesidir.[6]

Üçler kapısı ve meydan havuzu

Nadar Avlusu’nu Dergâh Avlusu’ndan ayıran kesme taş örgülü duvarda kırmızı renkli taşlar, Üçler Kapısı’nın çevresinde yerini sarı renkli taşlara bırakmaktadır. Sivri kemerli kapının üzerindeki duvar üçgen bir alınlık meydana getirmekte, çift meyilli harpuşta hiç kesintiye uğramadan bunun üzerinde devam etmektedir. Kapının yanlarında kare biçiminde kırmızı taşlara on iki imamı remzeden on iki dilimli gülçeler işlenmiştir. Taşların köşelerinde görülen çeyrek güneş motifleri, Üçler Kapısı’nın bu tür motiflerin yaygınlaştığı XIX. yüzyılın ikinci çeyreğinde veya az sonra elden geçirildiğini göstermektedir. Havuz, kitabesinden anlaşıldığına göre; Beyrut Valisi Halil Paşa’nın eşi Zehra Hanım tarafından 1908 yılında yaptırılmıştır. Havuzun alınlık kısmının tepesinde mermerden yapılmış “Hüseyni Tacı” bulunmaktadır.[7]

Kaynakça

  1. ^ "Hacıbektaş Müzesi". muze.gov.tr. 18 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2015. 
  2. ^ "Haci Bektas Veli Complex" (İngilizce). UNESCO. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2015. 
  3. ^ "Hacı Bektaş Veli Türbesi (Nevşehir)". Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. 7 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2015. 
  4. ^ "Hacı Bektaş Veli Dergahı'nda 188 yıl sonra Cem töreni". CNN Türk. 5 Temmuz 2015. 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2015. 
  5. ^ "Aleviler İbadete Kapalı Olan Dergâhta Cem Töreni Yaptı". Milliyet. 4 Temmuz 2015. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2015. 
  6. ^ "Ayasofya 2019'da en çok ziyaret edilen müze oldu". Anadolu Ajansı. 3 Şubat 2020. 1 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2020. 
  7. ^ "HACI BEKTAŞI VELİ MÜZESİ | Kültür Portalı". web.archive.org. 6 Mart 2023. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nevşehir (il)</span> Türkiyenin İç Anadolu Bölgesinde bir il

Nevşehir, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesinde yer alan bir ildir.

<span class="mw-page-title-main">Miniatürk</span> İstanbulda bir müze park

Miniatürk ya da Minyatür Türkiye Park; Türkiye'deki çeşitli yapıtların maketlerinin sergilendiği, Beyoğlu, İstanbul'daki 60.000 metrekarelik alanda kurulu olan dünyanın en geniş alana kurulu minyatür parkıdır. Haliç kıyısında bulunan eski bir park alanında konumlanmıştır. 30 Haziran 2001 tarihinde temeli atılan Miniatürk, 2 Mayıs 2003 tarihinde ziyarete açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hacıbektaş</span> Nevşehirin ilçesi

Hacıbektaş, Nevşehir ilinin bir ilçesidir. Kapadokya'nın önemli merkezlerinden biridir. Doğuda Avanos, batıda Mucur, güneyde Gülşehir, kuzeyde Kozaklı ilçeleriyle çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Sarı Saltuk</span> Türk ermiş

Sarı Saltuk Baba Balkanların Osmanlılar tarafından fethedilmesinden önce başlıca Balkanlarda ve civârındaki bölgelerde seyahat ederek insanlara İslâm'ı tebliğ eden Alevî-Bektâşî şeyhi ve Türkmen bir Derviştir.

Balım Sultan, Alevî-Bektaşiliği sağlam bir sistemle hem Türkmen hem de Alevî ve ocaklarıyla kurumlaştırmasıyla bilinen Horasan kökenli Seyyid Alevî-Bektâşî bir Türkmen ve Tasavvuf âlimi olup, Alevî Pîri ve Horasanlı Türkmen Şeyhi Hacı Bektâş Velî'den sonraki ikinci Pîri'dir. Anadoluya Türk-İslam'ı yaymaya görevlendirilen Hacı Bektâş Velî ile birlikte kendisiyle Anadoluya gelen 90.000 Alevî Türkmen Horasan Erenlerin soyuna mensup olup, önemli bir kişiliği vardır. Alevî-Bektâşî Türkmenlerinin günümüz Türkiye'de en çok yoğun olarak Çorum, Tokat, Amasya, Nevşehir (Hacıbektaş) ve Türkiye'nin birçok yöreleri ve illerindeki gibi, Türkmen aşireti ve Balım Sultan'ın Alevî ocaklarından sorumlu olduğu gibi, Alevî-Bektâşî Müslümanların, Hacı Bektaş Velî'den sonra ikinci Pîr, yani Şia-î Batınîyye (Tasavvufî) âlimi bir Rehber, Pîr, Mürşid ve Önder olarak kabul edilir.

Dedebabalık kurumu, Hacı Bektaş-ı Veli’nin görevini vekâleten üstlenen makamdır. Dedebabalar, Hacı Bektaş-ı Veli’nin vekilleridirler.

Hacı Bektaş, anlamlara geliyor olabilir;

Gülbank, gülbenk, gulvang, gulbang ya da gulweng Farsça gül + ses anlamına gelen bang'tan "gül sesi" anlamındadır. Abdülbaki Gölpınarlı ayrıca bülbül sesi biçiminde Türkçeleştirilmiştir. Terim olarak ise Mevlevilik, Bektaşilik, Halvetilik, Kadirilik, Rufailik gibi tarikatlarda hep bir ağızdan yüksek sesle söylenen alkış, dua içerikli sözlü edebiyat ürünü anlamı taşır. En eski örnekleri Mir’âtü’l-Mekâsıd fî Def’i’l-Mefâsid'de kayıtlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Şeytan taşlama</span>

Şeytan taşlama, Müslüman inancına göre Hac ibadetinin bir parçası olarak yapılan bir törendir.

Ahmet Cemalettin Çelebi (1862), Türk siyasetçi ve Alevi-Bektaşi önderi.

<span class="mw-page-title-main">Tekke</span> tarikattan olanların barındıkları, Tanrı’ya tapındıkları, dinsel törenler yaptıkları yer, dergâh.

Tekke, tarikattan olanların barındıkları, ibadet ve tören yaptıkları yer, dergâh gibi yapılardır. Osmanlı İmparatorluğu'nda tekke anlamında günümüz Türkiye'deki Müslüman Türkmen Alevî-Bektâşîlerin Cem Evi, yani Mescid'in yanı sıra dergâh, âsitane sözcükleri olarak kullanılmıştır. Bazı tarikatlarda hankâh ve âsitane yalnızca merkez tekkeye denir.

Tapduk Emre, Horasanlı bir Türkmen dervişi olan Yunus Emre'nin mürşidi olarak tanınır. Doğum tarihi 1210 ve 1215 yılları arasında tahmin edilmektedir. Rivayete göre, Hacı Bektaş-ı Veli, Yunus Emre'nin eğitimini Tapduk Emre'ye emanet eder. Tapduk Emre'den itibaren Anadolu'da "Tapduklular" adında bir topluluğun varlığı belirtilmektedir. Yunus, Nallıhan Tapduk Emre dergahında kırk yıl boyunca odun taşıyan bir derviştir ve taptukluların yetiştirdiği en büyük ozanlardan biri olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Ahi Evran Camii ve Türbesi</span>

1482 yılında, Ahilik Teşkilatının kurucusu Ahî Evran adına yaptırılan Alevi Tekkesi ve Cem Evi Türbesi, Kırşehir il merkezinde bulunmaktadır. Türbeye içinden bir merdivenle çıkılmaktadır. Kırşehir il merkezinde yer almaktadır. Zaviye; planlı mescid, Ahiliğin kurucusu Ahi Evran'ın türbesi ve zaviye- tekke olarak kullanılan mekanlardan oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hacı Bektaş-ı Veli</span> Anadolu ermişi

Hacı Bektâş Velî ; mistik, seyyid, mutasavvıf, âlim ve İslam filozofu. Alevi-Bektâşiliğin fikir ve isim öncülerindendir. Kendisinin yolunu takip edenlere Bektâşi adı verilir.

Dede, Alevilikte Ehl-i Beyt soyundan geldiğine inanılan şerif ve seyyidlere, içtimai ve dinî liderlere, yani önderlere verilen addır.

Hubyar Sultan veya Hubyar Sultan Dede, 16. yüzyılda yaşamış Alevî-Bektâşî Türkmen Pîr ve Şeyhi olup, Alevîlerin Türkmen Pîr ve Şeyhi olan Seyyid Hacı Bektaş Velî'nin Alevî-Bektâşî tarikatına mensup büyük Alevî-Bâtınî tasavvuf alimlerindendir. Celali isyanları sırasında Tokat ili Almus ilçesi Hubyar köyüne geldiği ve burada türbesi bulunan Alevî Türkmen ocağı olan Hubyar Ocağının kurucusu olarak bilinen kişidir. Ayrıca Hubyar Sultan'ın Anadolu'ya geldikten sonra Antalya tarafında konakladıktan sonra Tokat Erkilet isimli köye yerleştiği de iddia edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Harabati Baba Tekkesi</span>

Harabati Baba Tekkesi veya Sersem Ali Baba Dergâhı, MS 1538 yılında inşa edilmiş, günümüzde Makedonya'nın Kalkandelen şehrinde bulunan Osmanlı-Türk dini eserlerinden biridir.

Alevî nüfusu, Türkiye'de üçte biri İstanbul bölgesinde yaşayan Alevîler’in daha sonra en yoğun olarak bulundukları yöreler arasında Ankara, Adana, Bursa, Antalya, Aydın Damal ve Zile şehirleriyle, Orta ve Doğu Anadolu'da yer alan Erzincan, Sivas, Malatya, Tunceli illeri gelmektedir. Türkiye'de en çok Alevî köyü ise 60'ı karışık olmak üzere toplam yaklaşık 460 adet köy olup Sivas ilinde yer almaktadır. Bunların ardından sırasıyla, Tunceli, Erzincan, Tokat, Çorum, Kahramanmaraş, Bingöl, Amasya, Erzurum, Malatya, Adıyaman, Yozgat, Hatay, Elazığ, Muş, Balıkesir, Mersin, Kars, Adana, Ankara, Eskişehir, Gaziantep, İzmir, Kırıkkale, Kütahya ve Ordu illeri gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi</span> Nevşehirde kurulu devlet üniversitesi

Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi 5662 Sayılı "Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Kanununda ve Yükseköğretim Kurumları Öğretim Elemanlarının Kadroları Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye Ekli Cetvellerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun"la kurulan ve 28 Mayıs 2007 tarihinde Ahmet Necdet Sezer tarafından onaylanan, 17 yeni üniversiteden biridir. Ana yerleşke Nevşehir ilinde bulunmaktadır. Ürgüp, Avanos, Gülşehir, Hacıbektaş, Acıgöl ve Kozaklı ilçelerinde de fakülte ve meslek yüksekokulları bulunmaktadır.

Hacıbektaş Çilehanesi, Nevşehir'in Hacıbektaş ilçesinde yer alan bir Alevi inanç ve ziyaret bölgesidir.