İçeriğe atla

Hacı Abdullah Halife Külliyesi

Koordinatlar: 40°45′25″K 38°37′09″D / 40.75694°K 38.61917°D / 40.75694; 38.61917
Hacı Abdullah Halife Külliyesi
Barok ve rokoko mimari motiflere sahip Sarı Halife Camii'nin içi
Harita
Temel bilgiler
KonumTekkeköy, Yağlıdere, Giresun
Koordinatlar40°45′25″K 38°37′09″D / 40.75694°K 38.61917°D / 40.75694; 38.61917
İnançSünni İslam
Mimari
Tamamlanma1486 (Cami)
16. yüzyıl (Külliye)
NakkaşDarendeli Eş-şeyh Hamza
Özellikler
MalzemelerBazalt Taş

Hacı Abdullah Halife Külliyesi veya Sarı Halife Külliyesi, Giresun ilinin Yağlıdere ilçesine bağlı Tekkeköy'de bulunmaktadır. Türkiye'de (Osmanlı İmparatorluğu dönemi) barok ve rokoko üslubu süslemelerin İstanbul dışında kullanıldığı ilk örnekler külliye kompleksine dahil caminin içinde yer almaktadır.

Tarihçe

Sarı Halife Külliyesi olarak da anılan Hacı Abdullah Halife Külliyesi'nin temelleri, Osmanlı döneminde, özellikle 15. veya 16. yüzyılda Hacı Abdullah Halife tarafından atılmıştır.[1] Külliye, Yavuz Sultan Selim’in Trabzon sancağında bey olarak görev yaptığı ve padişah olduğu dönemde önemli bir dini merkez olarak öne çıkmış ve maddi olarak desteklenmiştir. Sultan Selim, külliyeyi vakıf sistemine dahil ederek civar iki köyden alınan öşür vergileriyle desteklemiştir.[2][3] Kanuni Sultan Süleyman'ın köy hakkındaki fermanı ve Sultan Selim dönemine ve Hacı Abdullah Halife Vakfına ait belgeler külliye içinde sergilenmektedir.[4] Başlangıçta ahi tekkesi olarak kurulan bu külliye, II. Mahmud döneminde, dönem uygulamalarına paralel olacak şekilde Nakşibendi tarikatına bağlanmıştır.[5]

Mimarisi ve Kısımları

Külliye, çeşitli yapıların bir araya gelmesiyle oluşmuştur:

Çepni Tekkesi

Dervişlerin toplandığı ve çeşitli dinî faaliyetlerin gerçekleştirildiği merkez bina, dikdörtgen planlı ve tek katlı bir yapıdır. Yapının üstü piramidal bir çatı ile örtülüdür ve girişte duvarın yanında bir şömine bulunmaktadır.[2]

Çepni tekkesinin içi

Cami

Hacı Abdullah Halife Camii, Trabzon’daki Gülbahar Hatun Vakfı’na bağlı olarak 1486 yılında inşaa edilmiştir. Cami, Osmanlı Türkiye'sinde barok ve rokoko tarzı duvar süslemelerinin İstanbul dışında görüldüğü ilk mimari yapı olma özelliğini taşır.[6][7]

Külliye yerleşkesi içinde bulunan Sarı Halife Camii

Mimarisi

Küçük bir namazgâhı olan cami, piramidal bir çatıya sahiptir. Caminin cemaat yerleri ve diğer bölümleri, zamanla çeşitli onarımlar görmüştür. Mevcut ahşap minberin 19. yüzyılda yapıldığı düşünülmektedir. Caminin batı tarafında Darendeli Eş-şeyh Hamza yazısı bulunmaktadır. Yazının hemen altında bir de tarih yazmaktadır ancak yazının yıpranması nedeniyle tarih tam olarak tespit edilememiştir. Bu yazıdan ve tekkedeki diğer örneklerden yola çıkarak, Hacı Abdullah Halife Camisi'sindeki barok duvar resimlerinin 19. yüzyılın ikinci yarısında Darendeli Hacı Hamza isimli bir usta tarafından yapıldığı anlaşılabilir.[7][8] Mihrabın hemen doğusunda, kökleri havada ve dalları aşağıda olan, cennete hoş bir koku ve serinlik veren tuba ağacı ile cennetin sembolü olan livâ-i hamd sancağını içeren bir cennet tasviri bulunmaktadır.[9] Camideki cennet tasviri Anadolu'da karşılaşılan nadir cennet tasvirlerinden biridir. Caminin ilginç süslemelerinden biri de karpuz üzerine saplanmış bir bıçak resmidir. Bu resim Muhammed ile Ali arasında geçen ubudiyet ve ibadet ikilemini sembolize eden bir süsleme tarzıdır. Bu cami, özellikle iç duvar süslemeleri açısından, bölgedeki tek örnektir.[7][8]

Misafirhane

Zaviye'yi ziyaret edenler için konaklama imkanı sunan misafirhane, 60'larda ebehane olarak kullanılmaktaydı.[2]

Hacı Abdullah Halife Külliyesindeki Misafirhane

Sarı Halife Türbesi

Türbe, külliye yerleşkesinden ayrı olup Tekkeköy'deki külliyeden 5 kilometre uzakta Tuğlacık köyünde bulunmaktadır. Kare planlı türbe, başlangıçta kubbeli bir çatıya sahipken, günümüzde beton bir piramidal çatı ile örtülüdür. Türbenin içinde ahşap bir lahit bulunmaktadır.[1][2]

Türbenin dışı
Türbenin dışı
Türbe kompleksinin içi ve dışından görünümü

Kaynakça

  1. ^ a b Giresun Kültür Sempozyumu (30-31 Mayıs 1998) bildirileri. Ayhan Yüksel. 1998. ISBN 978-975-94723-1-3. 10 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2024. 
  2. ^ a b c d Sinclair, T. A. (31 Aralık 1989). Eastern Turkey: An Architectural & Archaeological Survey, Volume II (İngilizce). Pindar Press. s. 106. ISBN 978-0-907132-33-2. 
  3. ^ Vakıflar dergisi. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayıinları. 1982. 
  4. ^ "Giresun'da 500 yıldır tarihe köylüler sahip çıkıyor haberi". Arkeolojik Haber. 22 Kasım 2016. 2 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2024. 
  5. ^ Fatsa, Mehmet; İltar, Gazanfer (24 Haziran 2023). Hacı Abdullah Halife Tekkesi. Ari Sanat Yayinevi. ISBN 978-605-5021-55-9. 
  6. ^ 1486 yılında inşa edilen caminin 2 yıllık bir restore çalınmasının ardından 2018 yılında yeniden hizmete açıldığını ifade eden İltar, Osmanlı döneminde İstanbul’da kullanılan barok ve rokoko üslubu süslemelerin taşrada kullanılan ilk camisi olduğunu vurguladı."Cennetin 8 kapısının tasvir edildiği cami". İhlas Haber Ajansı. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2024. 
  7. ^ a b c Giresun ili Yağlıdere ilçesi Tekke Köyü Hacı Abdullah Halife Camisi. Dr. Fatma Sedes. 2015. []
  8. ^ a b "Cennetin 8 kapısının tasvir edildiği camii". İhlas Haber Ajansı. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2024. 
  9. ^ İltar, Gazanfer (2014). "Tekke Köyü Hacı Abdullah Halife Camisi Duvar Resimleri". 10 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Fatih Camii</span> İstanbul, Fatihte Fatih Sultan Mehmed tarafından yaptırılmış olan cami ve külliye

Fatih Camii ve Külliyesi, İstanbul'un Fatih ilçesinde II. Mehmed tarafından yaptırılmış olan cami ve külliyedir. Külliye içinde 16 adet medrese, darüşşifa (hastane), tabhane (konukevi) imaret (aşevi), kütüphane ve hamam bulunmaktadır. Şehrin yedi tepesinden birinde inşa edilmiştir. Cami 1766 depreminde yıkıldıktan sonra onarılarak 1771'de bugünkü halini almıştır. 1999 Gölcük Depreminde zemininde kaymalar tespit edilen camide 2008 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından zemin güçlendirme ve restorasyon çalışmalarına başlandı ve 2012 yılında tekrar ibadete açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Habib-i Neccar Camii</span> Antakyada bir cami

Habib-i Neccar Camii, Antakya'da bulunan tarihî cami. Kurtuluş Caddesi üzerinde bulunan cami, Antakya şehrinin Müslüman Araplar tarafından fethedildiği 7. yüzyılda inşa edilmiş eski bir caminin yerinde 11. yüzyılda Memlüklüler döneminde inşa edilmiş; 19. yüzyılda Osmanlı mimarisi tarzında yenilenmiştir. Hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar tarafından da ziyaret edilen, ortak dinsel mekandır. Camii, 2023 Kahramanmaraş depremlerinde ağır hasar almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Külliye</span>

Külliye, cami ile birlikte hamam, medrese, mektep, imaret, türbe, kütüphane, aşevi, darüşşifa, çarşı, tekke, zaviye binalarından oluşan yapılar topluluğu.

<span class="mw-page-title-main">Hunad Hatun Külliyesi</span>

Hunat Hatun Külliyesi, I. Alaeddin Keykubad'ın eşi, II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in annesi Mahperi Hunad Hatun tarafından 1238'de Kayseri şehir merkezinde yaptırılmış olan külliye.

<span class="mw-page-title-main">Zeynep Sultan Camii</span>

Zeynep Sultan Camii 1769 yılında III. Ahmed'in kızı Zeynep Sultan tarafından Ayazma Camii'nin de mîmarı olan Mehmed Tahir Ağa'ya yaptırılmış barok tarzındaki câmidir. Mîmârî tarzına bulunduğu mekân göz önüne alınarak karar verilmiştir. Bu özel tarzı ve yapımında kullanılan malzemeler nedeniyle Bizans kiliselerini anımsatır.

<span class="mw-page-title-main">Eyüp Sultan Camii</span> Tarihî cami

Eyüp Sultan Camii, İstanbul'un Konstantinopolis Surları dışındaki, Haliç kıyısında yer alan ilçesi Eyüpsultan'daki bir camidir. Külliyede, İslam peygamberi Muhammed'in sancaktarı ve sahabesi Ebu Eyyûb el-Ensarî'nin gömüldüğü türbe de yer almaktadır. Çok daha eski bir alanda bulunan mevcut yapı 19. yüzyılın başlarından kalmadır.

<span class="mw-page-title-main">Laleli Camii</span> 1760-1763 yıllarında III. Mustafa tarafından inşa ettirilmiş camii

Laleli Camii, 1760-1763 yılları arasında Osmanlı padişahı III. Mustafa tarafından inşa ettirilmiş ve bulunduğu semte adını vermiş olan bir camidir. Caminin adı 3. Mustafa'nın velisi saydığı Laleli Baba'nın ismini bu ibadethaneye vermesinden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Nuruosmaniye Camii</span> İstanbulda Barok mimari tarzında yapılan ilk cami

Nuruosmaniye Camii, İstanbul'da inşa edilmiş ilk barok özellikli camidir. Çemberlitaş semtinde, Kapalıçarşı girişinde yer alır. 1748-1755 yıllarında inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zağnos Paşa Camii</span> Balıkesirde bir cami

Zağnos Paşa Camii veya Balıkesir Ulu Camii, Türkiye'nin Balıkesir şehir merkezinde bulunan15. yüzyıl yapısı cami.

<span class="mw-page-title-main">Hacı Bayram Camii</span> Ankaranın Altındağ ilçesinin Ulus semtinde bulunan tarihi cami

Hacı Bayram Câmii, Ankara'nın Altındağ ilçesinin Ulus semtinde bulunan tarihi cami. Augustus (Ogüst) Tapınağı'nın bitişiğindedir. İlk zaviye olarak yapılış tarihi hicri 831 yılı (1427-1428) olan caminin ilk mimarı Mimar Mehmet Bey hakkında bilgi bulunmamaktadır. Günümüzdeki mimari yapısı XVII. ve XVIII. yüzyıl camilerinin karakterlerini taşımaktadır. Uzunlamasına dikdörtgen bir plana sahip yapı, taş kaideli, tuğla duvarlı ve kiremit çatılıdır.

Laleli Külliyesi , 1759 – 1763 yılları arasında Mimar Mehmed Tahir Ağa’ya inşa ettirilmiş bir külliyedir.

<span class="mw-page-title-main">Tekkeköy, Yağlıdere</span>

Tekkeköy, Giresun ilinin Yağlıdere ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Eski Valide Camii</span> İstanbulda tarihi bir cami

Eski Valide Camii ve Külliyesi İstanbul'un Üsküdar ilçesinin hakim konumu Toptaşı sırtına II. Selim'in eşi, III. Murat'ın ise annesi Afife Nur-Bânû Valide Sultan tarafından Mimar Sinan'a yaptırılmıştır. Camii, medrese, tekke, dârüşşifa, dârulhadis, dârulkurrâ, sıbyan mektebi ve imaretten oluşan tesis, Mimar Sinan'ın inşa ettiği tam teşekküllü ve tek parça kalabilmiş son külliye olarak kabul edilmektedir. Mimar Sinan'ın inşa ettiği cami vefatından sonra talebesi Davud Ağa tarafından genişletilmiştir. Son olarak da II. Mahmud döneminde eski İstanbul evlerini andıran ve müstakil bir girişi bulunan hünkâr kasrı ve mahfili eklenmiştir. Yapılış tarihi 1570-1579 tarihleri arasını kapsamakla 1583 yılında Mimar Sinan'ın talebesi Davud Ağa tarafından genişletilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hekimoğlu Ali Paşa Camii</span>

Hekimoğlu Ali Paşa Camii, İstanbul'un Fatih ilçesinde, Cerrahpaşa mahallesinde Kızılelma caddesi ile Hekimoğlu Ali Paşa caddesi kavşağında Osmanlı dönemi, 18. yüzyıla özgü bir camidir. Külliyesi ile birlikte klasik Türk mimarisinin son eseri olarak kabul edilir. 1734-1735 yılları arasında inşa edilmiştir. Üç kere sadrazamlık yapmış olan Hekimoğlu Ali Paşa adına yapılmıştır. Mimarları Çuhadar Ömer Ağa ile Hacı Mustafa Ağa'dır.

<span class="mw-page-title-main">Yavuz Selim Camii</span> Kanûnî Sultan Süleymanın babası Yavuz Sultan Selim adına yaptırdığı cami

Yavuz Selim Camii Kanûnî Sultan Süleyman tarafından babası Yavuz Sultan Selim adına yaptırılan cami

<span class="mw-page-title-main">Muradiye Külliyesi</span>

Muradiye Külliyesi, Sultan II. Murad'ın Bursa'da 1425-1426 yıllarında yaptırdığı külliye. Bulunduğu semte de ismini verir.

<span class="mw-page-title-main">Çoban Mustafa Paşa Külliyesi</span> Acem İsa tarafından yapılmış, sonradan Mimar Sinan tarafından onarılmıştır

Çoban Mustafa Paşa Külliyesi, 16. yüzyılda Kocaeli'nin Gebze ilçe merkezinde, Bağdat Caddesi, Şeftali Sokak'ta yer alan, kesin olmamakla birlikte Mimar Sinan tarafından inşa edilmiş bir Osmanlı külliyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sahib Ata Külliyesi</span>

Sahip Ata Külliyesi, Konya Karatay ilçesinde bulunan bir külliyedir.

<span class="mw-page-title-main">Sahip Ata Vakıf Müzesi</span>

Sahip Ata Vakıf Müzesi, Türkiye'nin Konya kentinde bulunan bir etnografya müzesidir. Müze, 2006 yılında kurulmuş olup Meram ilçesinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mihrişah Valide Sultan Külliyesi</span>

Mihrişah Valide Sultan Külliyesi, Türkiye'nin İstanbul kentinde bulunan bir külliyedir. 18. yüzyılın sonlarında Mihrişah Sultan tarafından kurulmuş olup Eyüpsultan ilçesinde Eyüp Sultan Camii'nin yanında yer almaktadır. Külliyenin en büyük bileşeni, İstanbul'da halen orijinal amacına hizmet eden son imaretlerden biri olmasıyla dikkat çeken imarettir. Külliyenin geri kalanı aynı zamanda kurucusunun türbesi ve tamamı Osmanlı Barok tarzında inşa edilmiş, caddeye bakan süslü sebiliyle de dikkat çekicidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.