İçeriğe atla

Hacı İvaz Paşa

Hacı İvaz Paşa
Kişisel bilgiler
DoğumTokat
Ölüm20 Ağustos 1428
Bursa
VatandaşlıkOsmanlı İmparatorluğu
Çalışma ve başarıları
Çalıştığı şehirBursa
Mimarlık tarzıOsmanlı mimarisi
Ünlü yapıtlarıYeşil Türbe, Bursa Yeşil Camii

Hacı İvaz Paşa (ö. 20 Ağustos 1428,[1] Bursa) Osmanlı devlet adamı, asker, mimar.

Çelebi Mehmet döneminde Bursa subaşılığı, Bursa valiliği ve vezirlik görevlerinde bulundu. II. Murad dönemlerinde vezirlik yaptı. Bursa’nın sembollerinden Yeşil Camii’nin planını çizen, yapımını üstlenen kişidir.

Tokat’ta doğmuş olmasına rağmen Bursa’ya kazandırdığı eserleri nedeniyle "Bursalı" olarak tanınmıştır.[2] Diğer ülkelerden sanat ehlini Osmanlı ülkesine getirerek özellikle çiniciliği gelişmesinde önemli rol oynamıştır.[1]

Yaşamı

Hacı İvaz Paşa ve oğlunun Bursa, Pınarbaşı'ndaki türbesi

Tokat'ın Kazâbâd nahiyesinde (bugünkü Pazar nahiyesi) dünyaya geldi. Babası, Tokat âhileri’nden Âhi Bayezid b. İvaz Hüseyin’dir.[1]

Çelebi Sultan Mehmed’in Amasya sancakbeyliği sırasında, tımarlı sipahi olarak onun askerleri arasına katıldı. 1402 yılında Ankara Savaşı'na katıldı. Timur tarafından esir alınan Yıldırım Bayezid'in ölümünden sonra şehzadeler arasında başlayan taht mücadelelerinde Çelebi Mehmet’i destekledi.

1414 yılında Bursa subaşısı iken Timur ve Karamanoğulları istilaları sırasında Bursa’yı bir ay boyunca savundu, kapıları açtırmadı. Bu sırada Çelebi Mehmet Rumeli'de kardeşi Musa Çelebi ile son mücadelesini veriyordu. Bursa'yı savunmadaki başarısı ile göze giren Hacı İvaz Paşa, Çelebi Mehmet tarafından vezirliğe getirildi.[2] Bursa’nın imar çalışmalarında büyük katkısı oldu.

Bursa’nın sembollerinden Yeşil Türbe ile Yeşil Camii başta olmak üzere birçok eserin planını çizdi. Bursa'daki Yeşil Külliye dışında Dimetoka'daki camisi ve Edirne'deki Acemi Oğlanları Kışlası olarak kullanılan saray onun eseridir.

1421'de Edirne'de av sırasında at üstünde felç geçirerek attan düşüp yaralanan Çelebi Mehmed'in ölümünü Amasya'daki Şehzade Muras'ın Bursa'ya gelip tahta çıkışına kadar 42 gün gizledi.[3]

II. Murad zamanında ikinci vezir oldu. Şehzade Mustafa Çelebi isyanının bastırılmasında önemli rol oynadı. Veziriazam Çandarlı İbrahim Paşa’yla anlaşmazlığa düştü. Emir Sultan gibi muhalifleri tarafından hakkında ordu ile gizi ilişkiler içinde bulunduğu, padişaha suikast yapacağı ve tahtı gasp edeceği şeklinde dedikodular üretildi. Divan toplantılarına gelirken kaftanının altına zırh giyinmeyi adet edinmiş olan Hacı İvaz PaşaBunun üzerine II. Murad, İvaz Paşayı önce vezirlikten azletti, daha sonra gözlerine mil çekerek Edirne'ye gitmesini emretti (1424).[1]

Bursa’da mecburi ikamete tabi tutulan İvaz Paşa, bir veba salgını sırasında 20 Ağustos 1428'de hayatını kaybetti. Pınarbaşı’nda Kuzgunluk mevkisine defnedildi. Türbesinde oğlu Ahi Çelebi ile birlikte yatmaktadır.

Bursa-İnegöl arasında hanı ve çeşmesi, İnegöl'de mektebi, Derekızık köyünde camisi, Tokat'ta camisi ve medresesi, Kazova'da mescidi, medresesi, zaviyesi ve hamamı bulunmaktadır.[1]

Kaynaklarda, oğullarından Ahi Çelebi'nin (ö. 1437) "Atai" mahlasıyla şiirler yazdığı, Anadolu'da Türkçe gazellerle atasözü söyleme adedini başlattığı bilgisi yer alır.[1]

Hacı İvaz Paşa’nın gölge oyunu Karagöz ve Hacivat’taki Hacivat karakteri ile aynı kişi olduğu iddia edilmiştir[4]

Bursa'da inşa ettirdiği yapılar

Hacı İvaz Paşa, mimar olarak imza attığı eserler dışında 15. yüzyıla girerken Bursa'da artan üretim ve ticaret alt yapı ihtiyacını karşılamak üzere şehre çeşitli eserler inşa ettirmiştir.[1]

  • Hacı İvaz Paşa Cami- Pirinç Han'ın karşısındadır. Kazazhane, İmadiye, Tavukpazarı şeklinde de anılır.
  • Hacı İvaz Paşa Çarşısı- İvaz Paşa Cami'nin doğusundadır
  • Hacı İvaz Paşa Hanı - Hacı İvaz Paşa Camisi'nin arkasında olduğu belirtilir. Ütücüler Hanı, Sandıkçılar, Payigah gibi isimlerle de anılır.
  • Hacı İvaz Paşa Medresesi- Hacı İvaz Paşa Camisi ile Ulu Cami arasında yer alır. 1958 yangınında yok olan yapı, günümüze ulaşamamıştır.
  • Geyve Hanı- Bursa Çarşısı'nda bulunur, Hacı İvaz Paşa tarafından yaptırılıp Sultan Çelebi'ye hediye etmiştir.
  • Tavuk Pazarı Hanı- Medresenin yakınlarında yer aldığı belirtilir.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g Oğuzoğlu, Yusuf (2019). Yeşil Cami'nin İki Yaratıcısı Sultan Çelebi Mehmet ve Hacı İvaz Paşa (Y. Oğuzoğlu editörlüğündeki Bursa Yeşil Cami adlı kitapta). İstanbul: İrfan Demirdüzen. ss. 24-45. ISBN 978-605-69719-0-7. 
  2. ^ a b "Bursa Belediyesi web sitesi, Erişim tarihi:11.12.2011". 12 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2011. 
  3. ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. "Hacı İvaz Paşa'ya Dair". İstanbul. Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 1959. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020. 
  4. ^ "Seda Çakır, Hacivat Öldürülmedi, Sabah Gazetesi, 15.11.2005". 30 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2011. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Mehmed</span> 5. Osmanlı padişahı (1413–1421)

I. Mehmed veya Mehmed Çelebi, beşinci Osmanlı padişahı. Tarihî kaynaklarda ismi, Mehmed isimli diğer padişahlarınki gibi, Muhammed şeklinde geçer. Babası I. Bayezid, annesi cariye olan Devlet Hatun'dur.

<span class="mw-page-title-main">II. Murad</span> 6. Osmanlı padişahı (1421–1444; 1446–1451)

II. Murad veya Koca Murat, 6. Osmanlı padişahı, I. Mehmed'in oğlu, Fatih Sultan Mehmed'in babasıdır.

Çandarlılar, yetiştirdikleri dört büyük sadrazam ile Osmanlı Devleti'nin Kuruluş Döneminde gerek askeri ve gerek idari ve siyasi alanda teşkilatlandırılmasında birinci derecede rol oynayarak büyük emekleri geçmiş, İstanbul'un fethi öncesindeki yaklaşık yüz yılın isimleriyle birlikte anılmasına yol açmış bir ailedir. 15. yüzyıl sonlarında ailenin bir diğer ferdi de kısa bir süre için sadrazamlık yapmıştır. Ailenin kökeni Ankara'nın Nallıhan ilçesinin Cendere köyüne uzanmaktadır.

Lala Şahin Paşa, Osmanlı Beyliği'nin kuruluşunda hizmetleri geçmiş bir komutandır. 1389'da öldüğü düşünülür.

Molla Hüsrev d. Karkın - ö. 1480, İstanbul) Fıkıh alimi ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Çandarlı Ali Paşa</span> 6. Osmanlı sadrazamı

Çandarlı Ali Paşa, 22 Ocak 1387'de babası Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa'nın ölümü üzerine yerine geçerek, 18 Aralık 1406 tarihinde ölümüne kadar, I. Murad ve I. Bayezid için Ankara Muharebesi'ne kadar 15 yıl 6 ay ve Fetret Devri döneminde Süleyman Çelebi'nin yanında 4 yıl 4 küsur ay vezir-i azamlık yapmış ve Osmanlı Devleti'nin kuruluş sürecinde önemli rol oynamış bir Osmanlı devlet adamıdır.

İshak Paşa II. Mehmed saltanatında 1469-1472 yılları arasında ve II. Bayezid saltanatında 1481-1482'de sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Geyve Hanı</span>

Gevye Hanı Bursa, Kapalıçarşı'da bulunan, 15. yüzyılda Tokat ahileri’nden Ahi Bayezıt’ın oğlu Hacı İvaz Paşa tarafından Yeşil Camii'ye gelir temini için yaptırılıp, Çelebi Mehmet’e armağan edilmiş bir handır. Han, daha önce Hacı İvaz Paşa Hanı, Payigâh, Lonca ve Ütücüler Hanı olarak anılmıştır.

Liste, 453 yıl Osmanlı hâkimiyetinde kalan Kosova'da Priştine, Prizren, İpek, Yakova, Gilan, Vıçıtırın, Mitroviça, Ferizovik, Kaçanik, Dragaş, İstok, Deçan, Nobırda şehir ve köylerinde yapılan 229 Osmanlı mimari eserini kapsar. Listede günümüze kadar gelebilen esereler sıralanmıştır ve liste, eserlerin tamamını değil derlenebildiği kadarını ifade eder.

Ahmed Paşa, 15. yüzyılda Sultan II. Mehmed ve Sultan II. Beyazıd dönemlerinde kazaskerlik, vezirlik, sancak beyliği ve kadılık gibi yüksek görevleri yüklenmiş bir ulema sınıfı mensubu ve Divan Edebiyatı şairi.

<span class="mw-page-title-main">Kemalpaşazâde</span> Şeyhülislam ve tarihçi

Kemalpaşazâde veya İbn-i Kemal, Osmanlı devleti şeyhülislamı ve tarihçidir.

<span class="mw-page-title-main">Yeşil Cami (Bursa)</span> Bursa, Türkiyede bir cami

Yeşil Cami, Bursa'da ilk dönem Osmanlı mimarisinin önemli örnekleri arasında yer alan bir tarihi yapı.

Nakkaş Ali, Ali b. İlyâs, 15. yüzyıl Türk nakkaşı.

Erken dönem Osmanlı mimarisi veya Bursa üslubu 1299 yılında Osmanlı Devleti’nin Osman Gazi tarafından Söğüt'de Osmanlı'nın tarafından kurulması ile 1501 yılında Bayezid Camii'nin (1501-1505) inşaatının başlaması arasındaki mimari dönemi kapsar. Bazı araştırmacılar ise bu dönemin Edirne'de yer alan Üç Şerefeli Cami inşaatının 1437 yılında tamamlanmasıyla bittiğini kabul ederler.

<span class="mw-page-title-main">Şehzade Alâaddin</span>

Şehzade Alâaddin Ali Çelebi, 6. Osmanlı padişahı II. Murad'ın oğlu.

Şehzade Yakub Çelebi, I. Murad'ın Fûl-Dâne Hâtûn'dan olma üçüncü şehzadeleridir. I. Kosova Savaşı sırasında idam edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Muradiye Külliyesi</span>

Muradiye Külliyesi, Sultan II. Murad'ın Bursa'da 1425-1426 yıllarında yaptırdığı külliye. Bulunduğu semte de ismini verir.

<span class="mw-page-title-main">Yeşil Külliye</span>

Yeşil Külliye, Bursa'da 1420'de Osmanlı padişahı I. Mehmed tarafından yaptırılan ve bulunduğu semte adını veren yapı topluluğu.

<span class="mw-page-title-main">Hanlar Bölgesi</span>

Hanlar Bölgesi, Bursa'nın merkezinde, 14. yüzyılda oluşmaya başlayan, 16. yüzyılın ortalarına kadar padişahların ve devletin ileri gelenlerinin yaptırdığı anıtsal yapılar ile gelişen ticaret merkezi.

Bu liste, Türkiye'de Osmanlı Döneminde inşa edilmiş camilerin referans listesidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.