Haçkar - Turkipedia

Haçkar veya K(h)açkar (Ermenice: Խաչքար, yani "haç-taşı") genellikle Ermenistan'da bulunan,^[1] Ermeni kültüründe önemli bir yere sahip işlenmiş anıtsal taşlardır.

Haçkarlarda rastlanan en yaygın özellik, altında gül benzeri bir motif veya güneş diski bulunan, çapraz işarettir ki bazen haç işaretine de rastlanabilir. Eserin geri kalanı genellikle yaprak, üzüm veya soyut düğüm motifleriyle süslenir. Zaman zaman tepe kısmında İncil'den veya Hristiyan Azizlerinden çeşitli karakterler barındıran kornişler de görülebilir.

Haçkarların dikilmesindeki en yaygın sebep adayıştı: yaşayan veya ölmüş bir kişinin ruhunun kurtuluşuna adanmış, atfedilmişlerdir. Bunun dışında farklı sebeplerle dikildikleri de olmuştur; askerî bir zaferin, yeni bir kilisenin inşasının anısına veya doğal felaketlerden korunma adına.

Haçkarlara en çok rastlanılan yerler mezarlıklardır. Bununla birlikte haçkarlar mezar taşı olarak görülmemelidirler; zira Ermeni mezar taşlarının birçok farklı çeşidi, biçimi, tipi olabilir - haçkarlar bu tiplerden sadece birisidir.

Ahlat Selçuklu Mezarlığı olarak bilinen tarihi stellerin Haçkar stel geleneğine benzerlik gösterdiği aşikârdır. Küçük Asya'nın doğusunda kadim çağlardan beri özellikle Ermeni mimarisinde ve Fars mimarisinde bu mimarı kültürün etkileri ekseriyetle görülmektedir. Ermeni mimarisinin en belirgin özelliklerinden birisi olarak görülmesi mümkün olan kırmızı tüf ve bazat taşlarının, bu sit alanındaki eserlerde kullanıldığı görülmektedir. Çeşitli yazarlar ve seyyahlar Haçkar stel geleneğinin Anadolu'nun çeşitli illerinin Arap ve Türk fethinden itibaren Türk-İslam geleneğine nüfus ettiğini vurgulamaktadır. Buna karşın akademisyen Yaşar Çoruhlu, Doğu Anadolu ve Kafkasya Bölgesi Haçkar stellerinin Orta Asya'da Türk boylarının mezar taşı geleneğinden etkilendiğini ifade etmiştir.

Haçkarlara benzer dikilitaş örneklerinin, Ermeni Hristiyan mimarisinden önce de rastlanıdığını çeşitli kaynaklar belirtmiştir. Haçkarların ilk örneği 9. yy. da Garni şehrinde bulunmuştur.^[2]^[3]^[4]

Hağartsin Manastırı'nda bulunan bir kaçkar. Dilican yakınları, Ermenistan
Khatchkars of Por (Değirmenaltı)
Khatchkars of Por (Değirmenaltı)
Kuzey Ermenistan'dan bir haçkar
Ermeni haçkar
Ermeni haçkar

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Haçkar ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

^ Gough M. The Origins of Christian Art, London, 1973
^ "Baran Zeydanlıoğlu: Ahlat'taki mezarlık /Selçukluların' midir?". Rûpela nû. 10 Nisan 2022. 10 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2024.
^ "TÜRK SANATI'NIN ERMENİ SANATI'NA ETKİLERİ". Makale. Yaşar ÇORUHLU. 3 Temmuz 2019. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019. 33. harf sırasında bulunan |başlık= parametresi line feed character içeriyor (yardım)
^ "'Selçuklu Mezarlığı'". Serbestiyet. 19 Ağustos 2021. 19 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2024.

İlgili Araştırma Makaleleri

Ahlat, Van Gölü'nün kuzeybatısında Bitlis iline bağlı bir ilçedir.

İshak Paşa Sarayı; Ağrı'nın Doğubayazıt ilçesinde bulunan bir saraydır. Yapımına 1685 yılında başlanan ve 1784'te tamamlanan saray; içinde barındırdığı cami, türbe, kütüphane, mahzenler, koğuşlar, harem ve selamlık bölümleri ile büyük bir yapı kompleksidir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde inşa edilmesine karşın genel olarak Selçuklu mimarisinden izler taşıyan İshak Paşa Sarayı'nda; Batı kökenli barok, gotik, rokoko ve ampir gibi sanat akımlarının etkileri de gözlemlenir. 2000 yılından beri UNESCO'nun Dünya Mirası Geçici Listesi'nde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mezopotamya mimarisi</span>

Mezopotamya sözcüğü Grekçe Potamos (nehirler) ve Mezos (arası)sözcüklerinin birleşiminden doğmuştur ve bu yeni sözcük genel anlamda Fırat ve Dicle nehirlerinin Anadolu'yu terk ettiği bölgeden başlayıp iki nehrin birleşerek Basra körfezine döküldüğü noktaya dek uzanan nehirler arasındaki geniş alanı kapsar.

Kabartma veya diğer adıyla rölyef, yüzey üzerine yapılan yükseltme ya da çökertmelere denir.

Ahlatşahlar Beyliği, Şah-i Ermen veya Sökmenliler Beyliği, 1100 ve 1207 yılları arasında Ahlat merkez olmak üzere Van, Erciş, Bargiri, Tatvan, Malazgirt, Muş ve Sason civarında hüküm sürmüş birinci dönem Türk Anadolu beyliği.

Svastika veya gamalı haç, tarih öncesi dönemlerden kalma bir semboldür. 1920'li yıllar itibarıyla Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisinin svastika sembolünü yoğun olarak kullanması nedeniyle Batı dünyasında bu sembol nasyonal sosyalizm ve aşırı sağ ideolojilerle sıklıkla ilişkilendirilebilmektedir.

Karacaahmet Mezarlığı, İstanbul'un Üsküdar ilçesinde yer alan İstanbul'un en büyük ve aynı zamanda en eski mezarlığıdır.

Çini, bir yüzü sırlı, su geçirmez bir tabaka veya cam ile seramiğin ateşle birbirine kaynaştırılması sonucu ortaya çıkan levhadır.

Pazar, Ankara ilinin Kızılcahamam ilçesine bağlı bir mahalledir.

Ani, Kars şehrinin güneydoğusunda ve Arpaçay boyunda bulunan ören yeridir.

Obeyd Kültürü ya da Ubeyd Kültürü, Güney Mezopotamya'da MÖ 5.900 – 4.300 tarihleri arasında var olmuş bir yerel ve tarihöncesi kültürdür. Güney Mezopotamya'nın en eski yerleşimi olarak Çanak Çömlekli Neolitik Çağ'dan Kalkolitik Çağ'a uzanan ve Uruk Dönemi başlarına kadar süren bir kültürdür.

Kırım Arkeolojisi ve Sanatı, Altın Orda devrinin de öncesine kadar uzanan eserleri kapsamaktadır. Bunun için; Yunan Kolonileri, İskit toplulukları, Bosfor devleti, Samurlat, Kimmerler, Avrupa Hunları, Gotlar, Alanlar, Avarlar, Peçenekler ve Hazarlar için önem taşımaktadır.

Ermeni mutfağı, Ermeni kültürü ve çevre kültürlere bağlı olarak gelişmiş Ermenilere özgü bir mutfaktır.

<span class="mw-page-title-main">Ermeniler Tarafından Katledilen Şehit Türkler Anıt ve Müzesi</span>

Ermeniler Tarafından Katledilen Şehit Türkler Anıt ve Müzesi ya da eski adıyla Iğdır Soykırım Anıt ve Müzesi, 1915-1920 tarihleri arasında bölgede yaşayan Ermenilerin Türklere karşı uyguladığı saldırıları sembolize etmektedir ve ilgili belgeler bulundurulmaktadır.

Aksaray Müzesi 1969 yılında Zinciriye Medresesi'nde kurulmuş ve civardan eser toplanmıştır. Daha sonra Acemhöyük, Aşıklı Höyük, Musular ve Güvercinkayası Höyüğü kazılarının yapılmasıyla yeni bir binaya ihtiyaç duyulmuş ve 2004 yılında yeni bir bina inşa edilmiştir. Sergilenmekte olan eserler akeramik Neolitik çağdan Osmanlı Çağı'na kadar uzanmaktadır.

Ahlat Selçuklu Mezarlığı, Bitlis'in Ahlat ilçesinde bulunan ve Orta Çağ dönemine ait dünyanın en büyük Türk-İslam mezarlığıdır. Mezarlık bugün bir açık hava müzesi niteliğindedir ve Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Mirası Geçici Listesi'ne alınmıştır.

Culfa Ermeni mezarlığı Culfa şehri yakınında bir mezarlıktı. Ermenice Jugha olarak da bilinen mezarlık, Azerbaycan'ın eksklavı olan Nahçıvan yaklaşık 10,000 anıt mezara sahiptir. Mezar taşları, çoğunlukla Orta Çağ Hristiyan Ermeni sanatının karakteristik olarak dekore edilmiş çapraz taşlarından oluşan binlerce haçkardan oluşuyordu. Mezarlık, Azerbaycan hükûmetinin anıtları yok etmek için sistematik bir kampanya başlattığı 1990'ların sonlarında hala ayakta duruyordu.

Bulanık Steli, Muş'un Bulanık ilçesinde bulunmuş, kireç taşından yapılmış, 1,4 x 0,6 m ölçülerinde, antromorf bir heykeldir. Eser, günümüzde Bitlis Ahlat Müzesinde sergilenmektedir.

Balıklı Ermeni Mezarlığı, İstanbul'un Zeytinburnu ilçesinin Seyitnizam mahallesinde bulunan bir Hristiyan mezarlığı. Kabristan adını eski bir yerleşim yeri olan günümüzde ise Zeytinburnu'nun semtlerinden biri olan Balıklı'dan almaktadır. Bakımı ve işletmesi Türkiye Ermenileri Patrikliği tarafından yapılmaktadır.

Noratus Mezarlığı, Ermenistan'da bulunan tarihi bir mezarlıktır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.