İçeriğe atla

HD 209458 b

Koordinat:Sky map 22sa 03d 10,8s; 18º 53' 04″
HD 209458 b
Bir sanatçının canlandırmasıyla HD 209458 b
Keşif
Keşfeden(ler)T. Brown
D. Latham
M. Mayor
G.W. Henry
G. Marcy
R.P. Butler
S.S. Vogt
D. Charbonneau
Keşif yeriLowell Gözlemevi
Geneva Gözlemevi
Keşif tarihi5 Kasım, 1999
Keşif yöntemi
Geçiş ve Dikeyhız
Keşif durumuYayımlanmış
Ana yıldız özellikleri
TakımyıldızKanatlıat
YıldızHD 209458
Sağ açıklık (α)22sa 03d 10.8s
Dik açıklık (δ)+18° 53′ 04″
Görünür büyüklük (V)7.65
Tayfsal sınıf
F8-G0V
Uzaklık154 Iy (47.1 pc)
Yörünge öğeleri
Enberi~0.04437 AU (~6.637752 Gm)
Enöte~0.04563 AU (~6.826248 Gm)
Yarı büyük eksen (a)
0.045 AU (6.732 Gm)
Dış merkezlik (e)0.014[1]
Yörünge süresi (P)
3.52474541 ± 0.00000025 g (0.00965 y)
Yörünge eğikliği (i)86.1 ± 0.1°
Açısal uzaklık ()
0.957 mys
83°
2,452,854.825415
± 0.00000025 JD
Yarı-genlik84.26 ± 0.81 m/s
Fiziksel özellikler
Ortalama yarıçap (r)
15.112888 RJ
Kütle (m)219.282 MJ
Ort. yoğunluk ()
370 kg/m3
0.89 m/sn²
Sıcaklık1,130 ± 150 K
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam
Ayrıca bakınız: Ötegezegen, Liste

HD 209458b, Dünya'dan 150 ışıkyılı uzakta bir Güneşdışı gezegendir. Bulucuları tarafından Mısırlıların verimlilik ve ölüm tanrıçası Osiris adıyla gayriresmî olarak da anılır.

HD 209458b'nin çapı Jüpiter'in 1,3 katı, kütlesiyse Jüpiter'den ⅓ daha azdır. Güneş benzeri merkezî yıldız (HD 209458)'den 6,92 milyon km uzaktadır, yani yörünge çevresi, Merkür'ün yörünge çevresinin ⅛'idir. Dolanım süresi ise 3½ gündür. Dar yörüngesi ve büyük kütlesinden dolayı Osiris, "sıcak Jüpiter" olarak sınıflandırılmıştır.

Boyut karşılaştırması
Jüpiter HD 209458 b

Yörüngesinin kenarı Dünya'ya baktığından 1999'da Osiris'in merkezî yıldız önünden geçişiyle ilk kez güneşdışı bir gezegenin böyle bir geçişi izlenebildi. Bu geçiş sonucu yıldızın görünür parlaklığı her 3½ günde bir takriben %2 azalmaktadır.

2003 yılında Hubble Uzay Teleskobu yardımıyla Osiris'in atmosferinin merkezî yıldızına yakınlığından dolayı "buharlaştığı" ve kuyruklu yıldızlara benzer bir kuyruk oluşturduğu saptandı. Gezegenin atmosferinde oksijen ve karbon tespit edilmiştir.

2007 Nisan'ında Hubble Uzay Teleskobu, gezegenin atmosferinde büyük miktarda su buharı tespit etmiştir.[2] Böylece HD 209458b, güneş sistemi dışında su bulunan ilk gezegendir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Jackson, Brian (2008). "Tidal Heating of Extra-Solar Planets". Astrophysical Journal. Cilt 681. s. 1631. doi:10.1086/587641. arXiv:0803.0026. ; Gregory Laughlin vd... (2005). "ON THE ECCENTRICITY OF HD 209458b". The Astrophysical Journal. Cilt 629. s. L121–L124. 
  2. ^ "Barman, T.S.: Identification of Absorption Features in an Extrasolar Planet Atmosphere (preprint)". 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2007. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta HD 209458 b ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Puppis (takımyıldız)</span>

Puppis ya da Pupa takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney gökkürededir. Puppis adı Latince'de geminin kıç güvertesi anlamına gelir. Bu isim, daha önceki takımyıldız adlandırmalarında bir gemi olarak tasavvur edilen Argo Navis takımyıldızının kıç güvertesini oluşturan parçası olmasından ötürü verilmiştir. Argo Navis takımyıldızındaki yıldızlar günümüzde Karina, Yelken ve Pupa takımyıldızlarına dağılmıştır. Pupa bu üçünün en büyüğüdür.

<span class="mw-page-title-main">Ötegezegen</span> Güneş Sistemi dışındaki gezegenler.

Ötegezegen veya Güneş dışı gezegen, Güneş'in baskın kütleçekim etkisinin dışında başka bir yıldızın veya kahverengi cücenin kütleçekim etkisi içinde olan gezegensel bir gök cismidir. Bir ötegezegenin ilk muhtemel kanıtı 1917 yılında kaydedilmiş, fakat o zamanlar bu şekilde kabul edilmemişti. Tespitin ilk teyidi 1992 yılında gerçekleşmiştir. 1988'de tespit edilen farklı bir gezegen ise 2003 yılında doğrulandı. 20 Ağustos 2024 itibarıyla, 4.963 gezegen sisteminde varlığı doğrulanmış 7.255 ötegezegen bulunmaktadır ve bu gezegen sistemlerinden 1.015 kadarı birden fazla gezegene sahiptir. James Webb Uzay Teleskobu'nun (JWST) daha fazla ötegezegen keşfetmesi ve bunların bileşimleri, çevresel koşulları ve yaşam potansiyelleri gibi özellikleri hakkında daha fazla fikir vermesi beklenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ötegezegenler listesi</span>

Bu bir ötegezegenler listesidir. 20 Ağustos 2024 itibarıyla, 4.963 gezegen sisteminde varlığı doğrulanmış 7.255 ötegezegen bulunmaktadır ve bu gezegen sistemlerinden 1.015 kadarı birden fazla gezegene sahiptir. İlk kez 1984 yılında görece genç ve sıcak bir yıldız olan Vega çevresinde gözlenen Toz diski daha sonra yakınlardaki 100 kadar yıldızın çevresinde de gözlendi. Ancak gezegenlerin bu disk içinde oluşmak için fazlaca bir zamanları yoktur. Uluslararası bir gökbilim ekibince 84 yıldız üzerinde yapılan bir araştırma, 400 milyon yıldan daha genç yıldızların %60'ının toz diskine sahip olduğunu, yaşları 1 milyar yılı aşan yıldızlardaysa bu oranın %10'a düştüğünü ortaya koymuştur. Sonuç: Bir gaz ve toz diskinin ömrü, yalnızca 300 - 400 milyon yıl. Daha sonra toz diski çeşitli öğelerin etkileşimiyle dağılıyor. Disk içindeki toz zerrecikleri, başka zerreciklerle çarpışarak iyice ufalıyor. En küçükleri yıldızdan gelen ışınım basıncıyla uzaya atılıyor. Daha büyükleriyse yıldız ışığıyla etkileşim sonucu sarmal hareketlerle yavaş yavaş yıldızın içine düşüyorlar.

HD 41004 Ab, Ressam takımyıldızı'nda yaklaşık 139 ışık yılı uzaklıkta bulunan Güneş dışı gezegen. Kütlesi, Jüpiter kütlesinin 2,56 katı ve HD 41004 A'ya yörünge uzaklığı yaklaşık 1.70 AU'dur. Eşlik eden diğer yıldız HD 41004 B'den dolayı gezegenin yörüngesi oldukça eksantriktir ve bu yıldıza olan uzaklığı 0,44 ile 2,96 AU aralığındadır.

<span class="mw-page-title-main">HD 189733 b</span> Güneşdışı gezegen

HD 189733 b, Tilkicik takımyıldızında yaklaşık olarak 63 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir ötegezegendir. 5 Ekim 2005 tarihinde Bouchy liderliğindeki Fransız gök bilimciler tarafından keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">PSR B1620-26 b</span> Bilinen En Yaşlı Yıldız

PSR B1620-26 b gezegeni Dünya'dan yaklaşık 12400 ışıkyılı uzaklıkta Akrep takımyıldızında bulunur. Resmi olmayan rumuzuyla "Methuselah" ya da "Genesis planet" olarak da bilinir. Buna sebep ölçüsüz yaşıdır. Gezegenin iki yıldız PSR B1620-26 çevresinde ikili çevresi yörüngesi vardır. Gezegenin yaşının 12,7 milyar yıl olduğu sanıldığından bilinen en eski güneşdışı gezegendir.

<span class="mw-page-title-main">51 Pegasi b</span>

51 Pegasi b, Bellerofon olarak da bilinir, 51 Peg b diye kısaltılır, Kanatlıat takımyıldızında 50 ışık yılı uzaklıkta bir güneşdışı gezegendir. 51 Pegasi b, Güneş-benzeri bir yıldızın çevresinde yörüngede keşfedilen ilk gezegendir ve astronomik araştırmada bir atılım olarak işaretlenmiştir. Sıcak Jüpiter denilen gezegen sınıfının bir prototipidir.

<span class="mw-page-title-main">Gliese 876 b</span>

Gliese 876 b, kırmızı cüce yıldız Gliese 876 çevresinde yörüngede dönen bir güneşdışı gezegendir ve bir turunu 61 günde tamamlar. Haziran 1998 de keşfedildiğinde, Gliese 876 b kırmızı bir cüce yıldızın çevresinde keşfedilen ilk gezegendi.

<span class="mw-page-title-main">109 Piscium b</span>

109 Piscium b, 109 Piscium etrafındaki yörüngede keşfedilen uzun-dönemli bir güneşdışı gezegendir. Jüpiter'den en az 6,38 kat daha fazla kütleye sahiptir ve bir gaz devi olması ihtimali yüksektir. Keşfedilen diğer uzun-dönemli gezegenler gibi Jüpiter'den daha büyük bir dış merkezliğe sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Sıcak Jüpiter</span>

Sıcak Jüpiterler, fiziksel olarak Jüpiter'e benzeyen ancak çok kısa yörünge periyotlarına sahip olan, gaz devi ötegezegen sınıfıdır. Yıldızlarına olan yakınlığı ve yüksek yüzey-atmosfer sıcaklıklarından dolayı, "sıcak Jüpiterler" olarak adlandırılmaktadırlar.

Epsilon Reticuli b, HD 27442 olarak da bilinen Epsilon Reticuli'nin, birincil bileşeni olan yıldızın yörüngesindeki bir güneş dışı gezegendir. 16 Aralık 2000 tarihinde Anglo-Australian Gezegen Arama (Anglo-Australian Planet Search) ekibi tarafından son derece başarılı dikeyhız yöntemiyle keşfedilmiştir. Gezegenin kütlesi jüpiter kütlesinden %56 daha fazladır.

<span class="mw-page-title-main">HD 10647</span>

HD 10647, Irmak takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 57 ışık yılı uzaklıkta bulunan sarı-beyaz F-tipi ana kol yıldızıdır. Yıldız, çok karanlık bir ortamda ve iyi gözlem koşullarında çıplak gözle gözlemlenebilir. Güneş'ten biraz daha sıcak ve parlak olan yıldız, 1,75 milyar yıllık yaşıyla oldukça gençtir. Gökada içinde Güneş'e göre 32,8 km/sn'lik bir hızla hareket eder. Gökada merkezinden uzaklığı, 19.000 ile 24.500 ışık yılı aralığında tahmin edilmektedir. 2003 yılında yörüngesinde bir güneşdışı gezegen keşfedilmiştir.

HD 10647 b, Irmak takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 57 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir güneşdışı gezegendir. Yıldızına, Dünya'nın Güneş'e olan mesafesinden %103 daha uzak mid-Jovian türü bir gezegendir. 17,9 m/sn yarı-genlik ile yörünge süresi yaklaşık 33 aydır.

HD 290327 b, Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 180 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir güneşdışı gezegendir. G-tipi sarı bir altdev yıldız olan HD 290327'nin yörüngesindedir. Jüpiter'den en az 2,5 kat daha fazla bir kütleye sahiptir ve yıldızının çevresindeki yörüngesini 6,7 yılda tamamlar. Çoğu diğer güneşdışı gezegenlerin aksine dışmerkezliği ve yörünge eğikliği bilinmemektedir. Bu gezegen 19 Ekim 2009 tarihinde HARPS ile tespit edilmiştir.

HD 102272, Aslan takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 800 ışık yılı uzaklıkta bulunan K-tipi turuncu bir dev yıldızdır. 2008 yılı itibarıyla yörüngesinde iki tane ötegezegen olduğu doğrulanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">2M1207b</span> kahverengi cüce 2M1207nin yörüngesinde bir güneşdışı gezegen

2M1207b, kahverengi cüce 2M1207'nin yörüngesinde bir güneşdışı gezegendir. Gezegen Dünya'dan yaklaşık 170 ışık yılı uzaklıkta yer almaktadır. Ayrıca doğrudan ve bir kahverengi cüce yörüngesinde keşfedilen ilk dış gezegendir. Gezegenin yaşının 5 milyon yıldan fazla olduğu ve Jüpiter gezegeninden daha büyük olduğu tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kahverengi altcüce</span>

Kahverengi altcüce veya gezegen kütleli kahverengi cüce, yıldızlar ve kahverengi cücelerle aynı şekilde oluşan, ancak döteryumun termonükleer füzyonu için sınırlayıcı kütlenin altında bir kütleye sahip olan astronomik bir cisimdir.. Bazı araştırmacılar Kahverengi altcücelere serbest yüzen gezegenler de demektedir. Ancak çoğunlukla kabul edilen ismi gezegen kütleli kahverengi cücedir.

<span class="mw-page-title-main">HD 209458</span>

HD 209458, Kanatlıat takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 159 ışık yılı uzaklıkta bulunan F9 V yıldız sınıflandırmasına sahip biraz daha kütleli Güneş benzeri bir yıldızdır. 7,65 kadir büyüklüğü ile mesafesi dikkate alındığında çıplak gözle görülemez, fakat iyi bir dürbün veya küçük bir teleskopla kolayca tespit edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">XO-1b</span>

XO-1b, yaklaşık olarak Dünya'dan 536 ışık-yılı uzaklıktaki bir ötegezegendir.

<span class="mw-page-title-main">Ötegezegenleri tespit etme yöntemleri</span>

Herhangi bir gezegen, ana yıldızıyla karşılaştırıldığında son derece zayıf bir ışık kaynağıdır. Örneğin Güneş gibi bir yıldız, etrafında dönen gezegenlerden yansıyan ışıktan yaklaşık bir milyar kat daha parlaktır. Bu kadar zayıf bir ışık kaynağını tespit etmenin esas zorluğuna ek olarak, ana yıldızdan gelen ışık, onu silip süpüren bir parlamaya neden olur. Bu nedenlerden ötürü, Ocak 2024 itibarıyla rapor edilen ötegezegenlerin çok azı doğrudan gözlemlendi; hatta daha azı, konak yıldızdan ayrıştırıldı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.