Hızır Şah
| Hızır Şah | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Hızır bin İshak bin İlyas bin Sarhan[1] | |||||
| IV. Saruhanoğulları Beyi | |||||
| Hüküm süresi | I. Saltanat; 1379 - 1390 (11 yıl) II. Saltanat; 1402 - 1406 (4 yıl) | ||||
| Önce gelen | İshak Çelebi | ||||
| Sonra gelen | makam kaldırıldı | ||||
| Ölüm | 1406 Manisa | ||||
| |||||
| Hanedan | Saruhanoğulları Hanedanı | ||||
| Babası | İshak Çelebi | ||||
| Dini | İslam | ||||
Hızır Şah (bazı kayıtlarda Hızırşah Paşa[2]) (ö.1406, Manisa), Son Saruhanoğulları Beyi. Babası İshak Çelebi'dir.
Timur ve Hızırşah
Hızır Şah döneminde Osmanlı Beyliği'nin sınırları oldukça genişlemiş, neredeyse düzenli bir devlet haline gelmiştir. Bu da Saruhanoğulları Beyliği'nin varlığını tehdit eder hale gelmiştir. Sonunda 1390 yılında Manisa, Yıldırım Beyazıt tarafından alınmıştır.[3][4] Manisa alınmadan hemen önce Hızır Şah, Manisa'yı terk etmiş ve I. saltanat dönemi sona ermiştir. Sinop'a Candaroğlu İsfendiyar Bey'in yanına ve daha sonra da Timur'un yanına gitmiştir. Osmanlıların yenilgisiyle sonuçlanan Ankara Savaşı'nda Timur'dan taraf olan Hızır Şah, galibiyet ile beraber tekrar II. kez Saruhaoğulları Beyliği'nin başına geçmiştir. (1402).[2][5][6][7]
Kardeşler arası mücadele
Hızır Şah ile Orhan arasında tam olarak neler olduğu bilinmemektedir.[8] Bilinen, Hızır Şah'ın beyliğini kardeşi Orhan Bey'in kabul etmediği ve aralarında taht kavgası olduğudur.[9] Bu kavgadan üstün çıkan Hızır Şah olmuş ve beyliğin başına geçmiştir.[10] Orhan Bey'in bu mücadele sırasında Osmanlılara iltica ettiği düşünülmektedir.[11]
Hızır Şah'ın Murad Hüdavendigâr'ın damadı olması
İshak Çelebi'nin sağlığında beyliği, Orhan Bey'e bıraktığı düşünülmektedir. Bu iddiayı destekleyen kanıt ise Orhan Bey adına darp edilmiş 780/1378-79 tarihli sikke'dir. Muhtemelen de İshak Çelebi ölünce tahtı Hızır Şah ele geçirmiştir.[12][13] Hızır Şah'ın nasıl beyliğin başına geçtiği bilinmemekle beraber “Uluğ Beg” olabilmesini sağlayan sebebin Murad Hüdavendigâr'ın damadı ve Yıldırım Beyazid'in eniştesi olmasıdır. Bu iddiayı Dukas'tan alan İsmail Hakkı Uzunçarşılı aynı şekilde nakletmiştir.[14] Bu da İshak Çelebi'nin diğer oğulları Orhan ve Saruhan'ın tahtı kaybetmelerini açıklayabilir.[15]
Ölümü
Hızır Şah, Yıldırım Bayezid'in şehzadeleri arasındaki saltanat kavgasında Çelebi Mehmed'e karşı İsa Çelebi'yi desteklemiştir, mücadeleyi kazanan Çelebi Mehmed olmuştur. Batı Anadolu'ya gelen Çelebi Mehmed, 1406 yılında Manisa'yı ele geçirmiş ve Saruhanoğulları Beyliğini sona erdirmiştir. Hızır Şah, Çelebi Mehmed tarafından babasının yaptırdığı Çukur Hamam içinde yakalanarak oracıkta öldürülmüştür. Hızır Şah'ın öldürülmeden önce Çelebi Mehmed'ten 3 şey istediği söylenmektedir. Bunlar;
1- Soyumu yok etme.
2- Bizim verdiğimiz vakıflara ve fermanlara sahip çık.
3- Beni babamın yanına göm.
Hızır Şah'ın 3. isteğinin babası İshak Çelebi'nin türbesine gömülmek olduğu iddiasının yanında büyük dedesi Saruhan Bey'in türbesi yanına gömülmek istediği de ayrıca iddia edilmektedir.[16][17]
Mimari çalışmalar
Hızışah Bey'in Adala’da cami, medrese, imaret ve hamam yaptırdığı bilinmektedir. Ancak Adala'da sadece Hızır Paşa Camii (1470) ayakta kalabilmiş ve diğerleri günümüze ulaşamamıştır.[8][18][19] Hızır Şah, günümüzde Manisa'nın Aşağıçobanisa mahallesinin hemen güneydoğusunda Çınar Zaviyesi'ni yaptırmıştır. Ancak bu zaviyeden günümüze kalan herhangi bir iz yoktur.[20][21]
Kaynakça
- ^ Türk Medeniyeti Tarihi. Anadolu Universitesi. ss. 227-. ISBN 978-975-492-903-4.
- ^ a b Feridun Mustafa Emecen (1989). XVI. asırda Manisa Kazâsı. Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 978-975-16-0050-9. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020.
- ^ Hüseyin Akgül (1987). Manisa folkloru. Manisa Turizm Derneği. 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020.
- ^ Manisa 1973 [i.e., bin dokuz yüz yetmiş üç] il yilliǧi. Ayyildiz Mathaasi. 1973. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020.
- ^ Zuhuri Danışman (1966). Osmanlı İmparatorluğu tarihi. Z. Danışman Yayınevi.
- ^ H. Mustafa Eravcı; Mustafa Korkmaz (1999). Saruhanoğulları ve Osmanlı klasik döneminde Manisa'da yaşayan kültürel izleri. Manisa Valiliği. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020.
- ^ Mustafa Canpolat (1978). Ömer Asım Aksoy armağanı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
- ^ a b Islâm ansıklopedisi: Islâm âlemı tarıh, coğrafya, etnoğrafya ve bıyografya lûgatı. Mıllî Eğıtım Basimevı. 1945. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020.
- ^ Hakkı Dursun Yıldız (2007). Makaleler. Berikan Yayınevi. ISBN 978-975-267-100-3.
- ^ Mehmet Öztürk (2007). Anadolu'ya Türk kimliğini veren, Anadolu'yu Türkleştiren ve Anadolu'ya Türk şuurunu yerleştiren: Oğuz Türkleri. Ledo Yayıncılık. ISBN 978-975-6110-13-3.
- ^ Nuri Yavuz (2011). Anadolu'da beylikler dönemi: siyasi tarih ve kültür. Nobel Yayın Dağıtım. ISBN 978-605-395-303-6.
- ^ Anadolu uygarlıkları ansiklopedisi. Görsel Yayınlar. 1982.
- ^ Turgut Güler. Şehsüvar-ı Cihangir Fatihname. Ötüken Neşriyat A.Ş. ss. 115-. ISBN 978-605-155-334-4.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (1969). Anadolu beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu devletleri. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- ^ Prof. Dr. Ayşe Kayapınar; Prof. Dr. Feridun M. Emecen; Prof. Dr. İlyas Gökhan (30 Ekim 2018). İslam Tarihi ve Medeniyeti - 11: Anadolu Beylikleri. Siyer Basim Yayin Dagitim San. Ve Tic. Ltd. Sti. ss. 187-. ISBN 978-605-75584-1-1.
- ^ Alim Can (1997). Oğuzlardan Yatağan Mahmud Sultan. Uyum Yayıncılık Pazarlama Turizm Limited Şti. ISBN 978-975-7059-04-2. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020.
- ^ Hoca Sadeddin (1974). Tacü't-tevárih (Tarihlere Táctir bu kitap).: Sadelestiren: İsmet Parmaksizoğlu. Millf Eğitim Basimevi.
- ^ M. Çağatay Uluçay (1987). Saruhan Oğulları ve eserlerine dair vesikalar (773 H.-1220 H.).
- ^ M. Çağatay Uluçay; İbrahim Gökçen (1939). Manisa tarihi. Resimli Ay Matbaası. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020.
- ^ İbrahim Gökçen (1946). Sicillere göre XVI. ve XVII. asırlarda Saruhan zaviye ve yatırları. Marifet Basımevi. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
- ^ Bedri Noyan (2002). Bektâşı̂lik ve Alevı̂lik. Ardıç Yayınları. ISBN 978-975-7902-56-0. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020.
