İçeriğe atla

Hızır Şah

Hızır Şah
Hızır bin İshak bin İlyas bin Sarhan[1]
IV. Saruhanoğulları Beyi
Hüküm süresiI. Saltanat;
1379 - 1390 (11 yıl)
II. Saltanat;
1402 - 1406 (4 yıl)
Önce gelenİshak Çelebi
Sonra gelenmakam kaldırıldı
Ölüm1406
Manisa
Tam adı
Sultan Hızır Beg bin Ishak Beg
HanedanSaruhanoğulları Hanedanı
Babasıİshak Çelebi
Diniİslam

Hızır Şah (bazı kayıtlarda Hızırşah Paşa[2]) (ö.1406, Manisa), Son Saruhanoğulları Beyi. Babası İshak Çelebi'dir.

Timur ve Hızırşah

Hızır Şah döneminde Osmanlı Beyliği'nin sınırları oldukça genişlemiş, neredeyse düzenli bir devlet haline gelmiştir. Bu da Saruhanoğulları Beyliği'nin varlığını tehdit eder hale gelmiştir. Sonunda 1390 yılında Manisa, Yıldırım Beyazıt tarafından alınmıştır.[3][4] Manisa alınmadan hemen önce Hızır Şah, Manisa'yı terk etmiş ve I. saltanat dönemi sona ermiştir. Sinop'a Candaroğlu İsfendiyar Bey'in yanına ve daha sonra da Timur'un yanına gitmiştir. Osmanlıların yenilgisiyle sonuçlanan Ankara Savaşı'nda Timur'dan taraf olan Hızır Şah, galibiyet ile beraber tekrar II. kez Saruhaoğulları Beyliği'nin başına geçmiştir. (1402).[2][5][6][7]

Kardeşler arası mücadele

Hızır Şah ile Orhan arasında tam olarak neler olduğu bilinmemektedir.[8] Bilinen, Hızır Şah'ın beyliğini kardeşi Orhan Bey'in kabul etmediği ve aralarında taht kavgası olduğudur.[9] Bu kavgadan üstün çıkan Hızır Şah olmuş ve beyliğin başına geçmiştir.[10] Orhan Bey'in bu mücadele sırasında Osmanlılara iltica ettiği düşünülmektedir.[11]

Hızır Şah'ın Murad Hüdavendigâr'ın damadı olması

İshak Çelebi'nin sağlığında beyliği, Orhan Bey'e bıraktığı düşünülmektedir. Bu iddiayı destekleyen kanıt ise Orhan Bey adına darp edilmiş 780/1378-79 tarihli sikke'dir. Muhtemelen de İshak Çelebi ölünce tahtı Hızır Şah ele geçirmiştir.[12][13] Hızır Şah'ın nasıl beyliğin başına geçtiği bilinmemekle beraber “Uluğ Beg” olabilmesini sağlayan sebebin Murad Hüdavendigâr'ın damadı ve Yıldırım Beyazid'in eniştesi olmasıdır. Bu iddiayı Dukas'tan alan İsmail Hakkı Uzunçarşılı aynı şekilde nakletmiştir.[14] Bu da İshak Çelebi'nin diğer oğulları Orhan ve Saruhan'ın tahtı kaybetmelerini açıklayabilir.[15]

Ölümü

Hızır Şah, Yıldırım Bayezid'in şehzadeleri arasındaki saltanat kavgasında Çelebi Mehmed'e karşı İsa Çelebi'yi desteklemiştir, mücadeleyi kazanan Çelebi Mehmed olmuştur. Batı Anadolu'ya gelen Çelebi Mehmed, 1406 yılında Manisa'yı ele geçirmiş ve Saruhanoğulları Beyliğini sona erdirmiştir. Hızır Şah, Çelebi Mehmed tarafından babasının yaptırdığı Çukur Hamam içinde yakalanarak oracıkta öldürülmüştür. Hızır Şah'ın öldürülmeden önce Çelebi Mehmed'ten 3 şey istediği söylenmektedir. Bunlar;
1- Soyumu yok etme.
2- Bizim verdiğimiz vakıflara ve fermanlara sahip çık.
3- Beni babamın yanına göm.
Hızır Şah'ın 3. isteğinin babası İshak Çelebi'nin türbesine gömülmek olduğu iddiasının yanında büyük dedesi Saruhan Bey'in türbesi yanına gömülmek istediği de ayrıca iddia edilmektedir.[16][17]

Mimari çalışmalar

Hızışah Bey'in Adala’da cami, medrese, imaret ve hamam yaptırdığı bilinmektedir. Ancak Adala'da sadece Hızır Paşa Camii (1470) ayakta kalabilmiş ve diğerleri günümüze ulaşamamıştır.[8][18][19] Hızır Şah, günümüzde Manisa'nın Aşağıçobanisa mahallesinin hemen güneydoğusunda Çınar Zaviyesi'ni yaptırmıştır. Ancak bu zaviyeden günümüze kalan herhangi bir iz yoktur.[20][21]

Kaynakça

  1. ^ Türk Medeniyeti Tarihi. Anadolu Universitesi. ss. 227-. ISBN 978-975-492-903-4. 
  2. ^ a b Feridun Mustafa Emecen (1989). XVI. asırda Manisa Kazâsı. Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 978-975-16-0050-9. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020. 
  3. ^ Hüseyin Akgül (1987). Manisa folkloru. Manisa Turizm Derneği. 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020. 
  4. ^ Manisa 1973 [i.e., bin dokuz yüz yetmiş üç] il yilliǧi. Ayyildiz Mathaasi. 1973. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020. 
  5. ^ Zuhuri Danışman (1966). Osmanlı İmparatorluğu tarihi. Z. Danışman Yayınevi. 
  6. ^ H. Mustafa Eravcı; Mustafa Korkmaz (1999). Saruhanoğulları ve Osmanlı klasik döneminde Manisa'da yaşayan kültürel izleri. Manisa Valiliği. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020. 
  7. ^ Mustafa Canpolat (1978). Ömer Asım Aksoy armağanı. Türk Dil Kurumu Yayınları. 
  8. ^ a b Islâm ansıklopedisi: Islâm âlemı tarıh, coğrafya, etnoğrafya ve bıyografya lûgatı. Mıllî Eğıtım Basimevı. 1945. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020. 
  9. ^ Hakkı Dursun Yıldız (2007). Makaleler. Berikan Yayınevi. ISBN 978-975-267-100-3. 
  10. ^ Mehmet Öztürk (2007). Anadolu'ya Türk kimliğini veren, Anadolu'yu Türkleştiren ve Anadolu'ya Türk şuurunu yerleştiren: Oğuz Türkleri. Ledo Yayıncılık. ISBN 978-975-6110-13-3. 
  11. ^ Nuri Yavuz (2011). Anadolu'da beylikler dönemi: siyasi tarih ve kültür. Nobel Yayın Dağıtım. ISBN 978-605-395-303-6. 
  12. ^ Anadolu uygarlıkları ansiklopedisi. Görsel Yayınlar. 1982. 
  13. ^ Turgut Güler. Şehsüvar-ı Cihangir Fatihname. Ötüken Neşriyat A.Ş. ss. 115-. ISBN 978-605-155-334-4. 
  14. ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (1969). Anadolu beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu devletleri. Türk Tarih Kurumu Basımevi. 
  15. ^ Prof. Dr. Ayşe Kayapınar; Prof. Dr. Feridun M. Emecen; Prof. Dr. İlyas Gökhan (30 Ekim 2018). İslam Tarihi ve Medeniyeti - 11: Anadolu Beylikleri. Siyer Basim Yayin Dagitim San. Ve Tic. Ltd. Sti. ss. 187-. ISBN 978-605-75584-1-1. 
  16. ^ Alim Can (1997). Oğuzlardan Yatağan Mahmud Sultan. Uyum Yayıncılık Pazarlama Turizm Limited Şti. ISBN 978-975-7059-04-2. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020. 
  17. ^ Hoca Sadeddin (1974). Tacü't-tevárih (Tarihlere Táctir bu kitap).: Sadelestiren: İsmet Parmaksizoğlu. Millf Eğitim Basimevi. 
  18. ^ M. Çağatay Uluçay (1987). Saruhan Oğulları ve eserlerine dair vesikalar (773 H.-1220 H.). 
  19. ^ M. Çağatay Uluçay; İbrahim Gökçen (1939). Manisa tarihi. Resimli Ay Matbaası. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020. 
  20. ^ İbrahim Gökçen (1946). Sicillere göre XVI. ve XVII. asırlarda Saruhan zaviye ve yatırları. Marifet Basımevi. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020. 
  21. ^ Bedri Noyan (2002). Bektâşı̂lik ve Alevı̂lik. Ardıç Yayınları. ISBN 978-975-7902-56-0. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Mehmed</span> 5. Osmanlı padişahı (1413–1421)

I. Mehmed veya Mehmed Çelebi, beşinci Osmanlı padişahı. Tarihî kaynaklarda ismi, Mehmed isimli diğer padişahlarınki gibi, Muhammed şeklinde geçer. Babası I. Bayezid, annesi cariye olan Devlet Hatun'dur.

<span class="mw-page-title-main">II. Murad</span> 6. Osmanlı padişahı (1421–1444; 1446–1451)

II. Murad veya Koca Murat, 6. Osmanlı padişahı, I. Mehmed'in oğlu, Fatih Sultan Mehmed'in babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Karesi Beyliği</span> Türk beyliği

Karesi Beyliği, Karesioğulları Beyliği, Karasi Beyliği veya Karasioğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin gerilemesinden sonra Oğuz boyları tarafından Balıkesir-Çanakkale ve Bergama yöresinde kurulan Anadolu Türk beyliğidir. Eşrefoğulları'ndan sonra en kısa hüküm süren beyliktir. Bu yöredeki ilk Türk devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Karamanoğulları Beyliği</span> Türk beyliği

Karamanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti yıkılmadan önce Nureddin Bey tarafından temelleri atılan ve Kerimüddin Karaman Bey tarafından kurulan Larende merkezli beyliktir. Karamanoğlu Mehmet Bey, Türkçeyi beylik sınırları içerisinde konuşulacak dil ilan etmişti ancak zamanla beylikte Farsça resmî dil olmuştur. 13. yüzyılda Anadolu'daki en güçlü Türk beyliği kabul ediliyordu. Beylerinin Afşar boyuna veya Salur boyunun, Karamanlı oymağının, Begbölük uruğunun, Kallaklar tiresine bağlı olduğu belirtilmiştir. Beyliğin halk kitlesi ise çoğunlukla Salur ve Afşar boyuna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu kuruluş dönemi</span> Osmanlı İmparatorluğunun kuruluşundan İstanbulun Fethine kadar süren tarihî dönem (1299–1453)

Osmanlı İmparatorluğu kuruluş dönemi (1299-1453), Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan Kostantiniyye'nin fethine kadar devam ettiği kabul edilen dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Saruhanoğulları Beyliği</span> Saruhanoğulları Beyliği veya Saruhanlılar Batı Anadoluda özellikle Manisa ve çevresinde hüküm sürmüş Kuman-Kıpçak veya Oğuz kökenli bir Türk beyliği

Saruhanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde, 14. yüzyıl başlarında kökenlerinin Oğuzlardan olan Türkler veya bir başka iddiaya göre Manisa bölgesindeki yer adlarından ve bazı maddî işaretlerden yola çıkılarak Kıpçak olduğu belirtilen beylik. Bölgede Kıpçak boylarına ait adların Harezm emîrleriyle gelenler yanında İznik İmparatoru III. İoannis Vatatzes'in döneminde 1241-1250’lerde Trakya’dan getirtilip Batı Anadolu'ya, Menderes vadisi ve Frigya, Bitinya olmak üzere sınırlara yerleştirilmiş olan Kuman/Kıpçaklar’la ilgili olmasının akla yakın olduğu düşünülür. Ancak Saruhanoğullarını bunlara bağlama konusunda delil olmadığı söylenir. Bu bakımdan Saruhan Bey’in de Selçuklu uç bölgesinde yerleşmiş emîrlerden biri olması dışındaki görüşlerin şimdilik kesin olmadığı belirtilir. Batı Anadolu’da Manisa ve çevresinde, Gediz Nehri havzasında Menemen, Gördes, Demirci, Kemalpaşa, Turgutlu, Ilıca ve Akhisar gibi kent ve kasabalarda ağırlıklı olarak kurulmuş bir Türk beyliğidir.

<span class="mw-page-title-main">Germiyanoğulları Beyliği</span> Batı Anadoluda eski bir Türk beyliği

Germiyanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti’nin çökmesi ve dağılmasıyla başlayan Anadolu Beylikleri döneminde Batı Anadolu’da Kütahya merkezli olarak kurulmuş bir beyliktir. Germiyan adının anlamı Farsçada "sıcak" anlamına gelen germâ sözcüğünden, yine Farsçadaki çoğul üretme takısı -yân ile türetilmiştir. "Ilıcalar" anlamına gelir. Germiyan aşiretinin menşei hakkında çeşitli görüşler vardır.

Çandarlı İbrahim Paşa, Temmuz 1421 ile 25 Ağustos 1429 tarihleri arasında, 8 yıl 1 ay vezîriâzamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. Kendisi gibi sadrâzamlık yapmış torunu İbrahim Paşa'dan ayırmak için Birinci İbrahim Paşa şeklinde anılır. Tarihe Çandarlılar olarak geçmiş olan ailenin mensubudur.

Bayezid Paşa Osmanlı Devleti'nin Fetret Devri'nde, 1413'te Sultan I. Mehmed Çelebi saltanatında sadrazam olmuş; devleti toparlama süreci içinde yanında bulunmuş ve sonra da II. Murad döneminde Düzmece Mustafa'ya Sazlıdere'de yenilip teslim olup onun emriyle öldürüldüğü Temmuz 1421'e kadar başvezirlik yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">İsa Çelebi</span> 1403 yılı içerisinde Bursa’da sultanlığını ilan etmiş Osmanlı şehzadesi

İsa Çelebi, Osmanlı sultanı Yıldırım Bayezid ile Devlet Şah Hatun'un oğludur. Ankara Savaşı'ndan sonra 1402–1413 döneminde ortaya çıkan Fetret Devri başında Bursa ve civarlarında Timur beratı ile hükümdarlık yapmış ama sonra kardeşi Mehmed Çelebi tarafından 1403 yılında saf dışı bırakılmıştır. İsa Çelebi hükümdarlığı tekrar eline geçirmek için başarısız kalan birkaç girişim daha yapmış ama sonunda 1406 yılında Eskişehir'de öldürülmüştür.

İlyas Bey (ö.1362), Saruhanoğulları Beyi. Saruhanoğulları Beyliği'nin kurucusu Saruhan Bey'in oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Hamitoğulları Beyliği</span> Eğirdir ve Isparta bölgesinde kurulan 2. Dönem Anadolu Beyliklerinden beylik

Hamidoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra Eğirdir ve Isparta bölgesinde kurulan 2. Dönem Anadolu Beylikleri'ndendir. Beyliğin kurucusu Feleküddin Dündar Bey, babası İlyas ile dedesi Hamid zamanında da bu bölgede bulunmuşlardı. Bu nedenle bu bölgenin yabancısı değildi. Hamidoğulları'nın bir diğer önemli özelliği ise topraklarının bir kısmını para karşılığı Osmanlı Devleti'ne satmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Şehzade Mustafa</span> Osmanlı padişahı I. Süleymanın oğlu

Şehzade Mustafa veya Mustafa Çelebi, Kanuni Sultan Süleyman ve Mahidevran Sultan’ın oğludur. 1533'ten 1541'e kadar Manisa, 1541'den 1553'e kadar ise Amasya valisi olarak görev yapmıştır. 1553 yılında, babasının emriyle idam edilmiştir.

İsfendiyar Bey, 1392-1440 yılları arasında hüküm sürmüş Candaroğulları Beyidir. Osmanlı ile olan münasebetlerden dolayı kendi isminden ithafen Candaroğulları Beyliği'ne İsfendiyaroğulları olarak da hitap edilmektedir.

Kırtık Mezarlığı, Manisa'nın Şehzadeler ilçesinde bulunan bir mezarlıktır. Manisa'da bulunan en büyük mezarlıktır. Kırtık Asri Mezarlığı ve Manisa Belediyesi Asri Mezarlığı olarak da bilinmektedir. M. Çağatay Uluçay'ın da neşrettiği ve halen halk arasında yaşayan rivayete göre, Saruhan Bey şehre doğu kısımdan girmiş ve buraya düşmanı 'Kırdık' manasında 'Kırtık' denilmiştir. Mezarlık ile aynı bölgede Kırtık isminde köy kaydına rastlanmaktadır. Yine aynı alanda Kırtık Dede (Baba)'ya ait bir türbe bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çağatay Uluçay</span>

Mustafa Çağatay Uluçay, Türk yazar, araştırmacı ve öğretmen. Uluçay’ın kitap, makale, dergi ve bildiri şeklinde yayımladığı eserlerin sayısı 300’ü geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Saruhan Bey</span>

Saruhan Bey (ö.1346) 14. yüzyılda Batı Anadolu'da merkezi Manisa olan Saruhanoğulları Beyliği'nin kurucusu, Harezm'li bir Türkmen beyidir. Başka bir iddiaya göre Saruhan Bey'in kökeninin İznik İmparatoru III. İoannis Vatatzes'in döneminde 1241-1250’lerde Trakya’dan getirtilip Batı Anadolu'ya, Menderes vadisi ve Frigya, Bitinya olmak üzere sınırlara yerleştirilmiş olan Kuman/Kıpçaklar’la ilgili olduğu öne sürülmektedir.

İshak Çelebi, Saruhanoğulları Beyi. Saruhanoğulları Beyliği'nin kurucusu Saruhan Bey'in torunu ve İlyas Bey'in oğlu.

<span class="mw-page-title-main">II. Sultanzâde Nâsıreddin Mehmed Bey</span> Karamanoğullarının 15. Hükümdarı

II. Sultanzâde Nâsıreddin Mehmed Bey ya da II. Mehmed Nâsıreddin Gıyaseddin Bey Karamanoğulları Beyliği hükümdarıdır. Annesi Nefise Melek Hatun, Osmanlı padişahı I. Murad'ın kızıdır.

Saruhanoğlu Orhan Bey, Saruhanoğlulları Beyliği'nin kısa süreli beyidir. Saruhanoğlu İshak Bey'in oğlu, Hızır Şah'ın kardeşidir.