İçeriğe atla

Hüsnü Zaim

Hüsnü Zaim
Arapça: حسني الزعيم
9. Suriye Devlet Başkanı
Görev süresi
11 Nisan 1949 - 14 Ağustos 1949
Yerine geldiğiŞükri el-Kuvvetli
Yerine gelenSami el-Hinnavi (askerî yönetim, vekaleten)
23. Suriye Başbakanı
Görev süresi
17 Nisan 1949 - 26 Haziran 1949
Yerine geldiğiHalid el-Azm
Yerine gelenMuhsin el-Barazi
Kişisel bilgiler
Doğum 11 Mayıs 1897
Halep, Halep Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 14 Ağustos 1949 (52 yaşında)
Şam, Suriye
Mesleği Devlet adamı, asker
Askerî hizmeti
Bağlılığı
Branşı  Osmanlı ordusu
 Fransız Kara Kuvvetleri
 Suriye Kara Kuvvetleri
Hizmet yılları 1917-1949
Rütbesi Tuğgeneral
Çatışma/savaşları 1948 Arap-İsrail Savaşı

Hüsnü Zaim (Arapça: حسني الزعيم, Ḥusnī az-Za'īm) (11 Mayıs 1897 - 14 Ağustos 1949), Kürt kökenli bir Suriye askeri subayı ve politikacısıydı. Hüsnü Zaim,[1] Osmanlı Ordusunda bir subaydı. Fransa, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Suriye üzerindeki sömürge mandasını kurduktan sonra, Fransız Ordusunda subay oldu. 1946'da Suriye'nin bağımsızlığından sonra genelkurmay başkanlığına getirildi ve 1948 Arap-İsrail Savaşı'nda Suriye Ordusunu, İsrail Ordusuna karşı savaşa sokması emredildi. Arap Birliği güçlerinin bu savaşta yenilmesi Suriye'yi ve ülkenin kaotik parlamenter demokrasisine olan güveni sarstı ve Zaim'in 1949'da iktidarı ele geçirmesine izin verdi. Ancak devlet başkanı olarak yönetimi kısa sürecekti: Birkaç ay içinde idam edildi.

1949 darbesi

30 Mart 1949'da Zaim kansız bir darbeyle iktidarı ele geçirdi. Darbeyi ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatının (CIA) düzenlediğine dair "son derece tartışmalı" iddialar var.[2] Şu anda mevcut olan kanıtların çoğu, bir darbe başlatma kararının yalnızca Zaim'e ait olduğunu, ancak Zaim'in operasyonun planlanmasında bir dereceye kadar Amerikan yardımından yararlandığını gösteriyor.[3]

Demokratik yönetimi deviren darbeden dört gün sonra Suriye hükûmeti tartışmalı Trans-Arap Boru Hattı anlaşmasını onayladı.[4]

Önceki Suriye Devlet Başkanı Şükri el-Kuvvetli kısa bir süre hapsedildi, ardından Mısır'a sürgüne gönderildi. Zaim ayrıca, cumhuriyeti devirmek için komplo kurmakla suçladığı Münir el-Eclani gibi birçok siyasi lideri de hapse attı. Darbe, Amerikan büyükelçiliğinin gizli desteğiyle gerçekleştirildi ve muhtemelen Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi tarafından desteklendi, ancak Zaim'in kendisinin partiye üye olduğu bilinmiyor. Zaim'in ele geçirilmesine yardım eden subaylar arasında, ikisi de daha sonra ülkenin askeri liderleri olacak olan Edib Çiçekli ve Sami el-Hinnavi vardı.

Suriye tarihindeki ilk askeri darbe olan Zaim'in yönetimi ele geçirmesi, ülkenin kırılgan ve kusurlu demokratik yönetimini paramparça ettiği ve giderek şiddetlenen bir dizi askeri isyanı başlattığı için kalıcı etkilere sahip olacaktı. Ağustos ve Aralık 1949'da iki tane daha darbe gerçekleşti.

Rejim

Zaim'in kadınlara oy hakkı tanıyarak ve İslami örtünme uygulamasından vazgeçmelerini önererek laik politikaları ve kadınların özgürlüğüne yönelik önerileri, Müslüman dini liderler arasında bir telaş yarattı (Kadınlara oy hakkı ancak Haşim el-Etâsî'nin üçüncü sivil yönetimi sırasında sağlandı. Etâsî, askeri yönetimin sadık bir rakibiydi). Vergileri yükseltmek işadamlarını mağdur etti. Arap milliyetçileri, onun İsrail ile imzaladığı ateşkesin yanı sıra Trans-Arap Boru Hattı'nı inşa etmek için ABD petrol şirketleriyle yaptığı anlaşmalar için öfkeliydi. Ateşkes hattında ve İsrail'in Tabariye Gölü'nün yarısında sınır değişiklikleri karşılığında İsrail'e 300.000 Filistinli mülteciyi Suriye'ye yerleştirmeyi teklif eden bir barış teklifi yaptı.[5] Mültecilerin yerleştirilmesi, Suriye ekonomisi için yeterli dış yardım şartına bağlandı. Teklif, Tel Aviv tarafından çok yavaş yanıtlandı ve ciddiye alınmadı.[6]

Halk desteğinden yoksun olan Zaim, meslektaşları Çiçekli ve el-Hinnavi tarafından sadece dört buçuk ay sonra devrildi. El-Hinnavi askeri cunta lideri olarak iktidara geldiğinde, Hüsnü Zaim hızla Şam'daki Mezzeh Hapishanesi'ne götürüldü ve Başbakan Muhsin el-Barazi ile birlikte idam edildi.

Sosyal

Zaim, fesin Osmanlı İmparatorluğu döneminden kalma modası geçmiş şapkalar olduğunu iddia ederek, fes giymeyi kaldırmak için çok çalıştı. Kadınların Suriye'de oy kullanma ve kamu görevine aday olma hakkını desteklediği için itibar görüyor. Yasa 1920'den beri Suriye Parlamentosunda tartışılıyordu ve Zaim dışında hiçbir lider onu desteklemeye cesaret edemedi.

Suriye'deki 137 günlük yönetimi boyunca Hüsnü Zaim, hiç kimseyi idam etmedi. Bununla birlikte, kendisine itaat etmeyenleri cezalandırmak için yaratıcı yolları vardı. Ekmeğin kalitesi kabul edilemez seviyelere düştüğünde Zaim, tüm fırıncılara ayaklarından kan gelene kadar çakılların üzerinde yalın ayak yürümelerini emretti.[7]

Aile

Hüsnü Zaim'in eşi Nuran, 1949 yılının Nisan-Ağustos ayları arasında Suriye'nin first lady'siydi. Evlilik, 1947'de Hüsnü Zaim devlet başkanı olmadan iki yıl önce gerçekleşti. Zaim, genç eşini memnun etmek için eşinin 11 yaşındaki kız kardeşi Keriman'dan Şam'da onlarla birlikte yaşamasını istedi. Ona da bir kız kardeş gibi davrandı ve onu Lycee Laique'e (şehirdeki en iyi hazırlık liselerinden biri) gönderdi. Bir diğer kardeş Orfan, onları sık sık ziyaret ederdi ve Abdülhamid Serrac adında bir gardiyanla oynama alışkanlığı edindi. (Serrac, Mısır ile 1958-1961 birlik yıllarında istihbarat bürosu başkanı ve içişleri bakanı olarak devlet başkanlığı ofisindeki güvenlik şefiydi)

Zaim'in tutuklanması sırasında ve gardiyanlar onu tutuklamaya geldiğinde Zaim giyindi ve hamile eşiyle vedalaştı. Eşine, "Rahatla, ilk bebeğimizi birlikte almak için yakında döneceğim." dedi. Niveen (kızı): "Annem ve teyzem bana oturdukları kanepenin kurşunlarla delik deşik olduğunu söylediler. Serrac bir saldırının geleceğini önceden biliyordu ve onlara zarar görmemeleri için yukarı çıkmalarını söyledi." dedi. Zaim ve başbakanı Muhsin el-Barazi'nin kurşuna dizilerek infaz edilmesine yol açan darbeden yaklaşık bir hafta önce Nuran'ın kuzenleri, istihbarat bilgilerini doğruladıklarını söyleyerek Sami el-Hinnavi'nin (1948 savaşından arkadaşı) onu öldürmeyi planladığını iletti. Zaim, Hinnavi'yi çağırdı ve doğrudan sordu: "Sami, kayınbiraderim bana beni öldürmek istediğini mi söylüyor?". Hinnavi, "İmkansız. Liderimi ve arkadaşımı nasıl öldürebilirim?" dedi. Devlet başkanı, 14 Ağustos'ta tutuklandıktan sonra, Nuran ve kız kardeşi bütün bir hafta boyunca ev hapsinde tutuldu. Niveen, "Eve yiyecek getirilmedi" dedi. Senegalli bir gardiyan pencereden kendi yemeğini geçirerek onlara yardım etmeye çalıştı.[7]

Kaynakça

  1. ^ Arabs in the Mirror: Images and Self-Images from Pre-Islamic to Modern Times, University of Texas Press, 2008, s. 152, ISBN 978-0292774452 
  2. ^ America's Great Game: The CIA's Secret Arabists and the Making of the Modern Middle East. Basic Books. 2013. ss. 94, 101. ISBN 9780465019656. 
  3. ^ America's Great Game: The CIA's Secret Arabists and the Making of the Modern Middle East. Basic Books. 2013. ss. 100-103, 107-108. ISBN 9780465019656. 
  4. ^ Lords of the Desert. Simon & Schuster. 2018. s. 102. ISBN 9781471139796. 
  5. ^ Jeffrey Sosland, Cooperating Rivals: The Riparian Politics of the Jordan River Basin, SUNY Press, 2007 p.32
  6. ^ Elmer Berger, Peace for Palestine: First Lost Opportunity,University Press of Florida, 1993 p.264 n.7
  7. ^ a b "Farah Sudki, The story of Nouran and Husni al-Za'im, Forward Magazine, November 2008". 9 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2022. 

Dış bağlantılar

Önce gelen:
Şükri el-Kuvvetli		Suriye Devlet Başkanı
1949 (4 ay, 3 gün) 		Sonra gelen:
Sami el-Hinnavi (askerî yönetim, vekaleten)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Şükri el-Kuvvetli</span> Suriyeli siyasetçi (1891-1967)

Şükri el-Kuvvetli, bağımsızlık sonrası Suriye'nin ilk devlet başkanıydı. Kariyerine Osmanlı İmparatorluğu'nun Arap topraklarının bağımsızlığı ve birliği için çalışan bir muhalif olarak başladı ve bu nedenle aktivizmi nedeniyle hapsedildi ve işkence gördü. Suriye Krallığı kurulduğunda, Kuvvetli bir hükûmet yetkilisi oldu, ancak monarşizmden hayal kırıklığına uğradı ve cumhuriyetçi Bağımsızlık Partisini kurdu. Kuvvetli, 1920'de Suriye'yi kontrol altına alan Fransızlar tarafından derhal ölüme mahkûm edildi. Daha sonra, Suriye-Filistin Kongresi'nin baş büyükelçisi olarak görev yaptığı ve Suudi Arabistan ile özellikle güçlü bağlar geliştirdiği Kahire'ye yerleşti. Bu bağlantılarını Büyük Suriye İsyanı'nı (1925-1927) finanse etmek için kullandı. 1930'da Fransız yetkililer Kuvvetli'yi affetti ve Kuvvetli ardından Suriye'ye döndü ve yavaş yavaş Ulusal Blok'un başlıca lideri oldu. 1943'te Suriye devlet başkanı seçildi ve üç yıl sonra ülkenin bağımsızlığını sağladı.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Arap Cumhuriyeti</span> Orta Doğuda bir ülke (1958-1971)

Birleşik Arap Cumhuriyeti 1958'den 1971'e kadar Orta Doğu'da bulunan egemen bir devletti. Başlangıçta 1958'den 1961 Suriye Darbesi'nden sonra Suriye birlikten ayrılana kadar Mısır ve Suriye arasında siyasi bir birlikti. Mısır 1971 yılına kadar resmi olarak Birleşik Arap Cumhuriyeti olarak bilinmeye devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Me'mun el-Küzberi</span> Suriyeli avukat, akademisyen ve siyasetçi (1914-1998)

Me'mun el-Kuzberî, Suriyeli siyasetçi, başbakan ve devlet başkanı vekili.

<span class="mw-page-title-main">Haşim el-Etâsî</span> Suriyeli siyasetçi ve üç kez devlet başkanı (1875-1960)

Haşim el-Etâsî, 1936'dan 1939'a, 1949'dan 1951'e ve 1954'ten 1955'e kadar Suriye devlet başkanı olarak görev yapmış Suriye milliyetçisi siyasetçi ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Edib Çiçekli</span> Suriyeli asker ve siyasetçi (1909-1964)

Edib el-Çiçekli Suriye askeri lideri ve 1953'ten 1954'e kadar Suriye Devlet Başkanıydı.

<span class="mw-page-title-main">1963 Suriye askerî darbesi</span> Baas Partisini Suriyede iktidara getiren askeri darbe

1963 Suriye askeri darbesi ya da Suriye hükûmetinin adlandırmasıyla 8 Mart Devrimi, Arap Sosyalist Baas Partisi'nin Suriye Bölgesel Şubesi Askerî Komitesi tarafından 8 Mart 1963'te gerçekleştirilen askerî bir darbeydi. Planlamada ve bu planın uygulanmasında, partinin Irak Bölgesel Şubesinin Şubat 1963'te gerçekleştirdiği askerî darbeden esinlenilmişti.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Suriye Cumhuriyeti</span> 1950den 1963teki Baasçı darbeye kadar modern Suriyenin öncül devleti

İkinci Suriye Cumhuriyeti -resmi adıyla 1950-1958 arasında Suriye Cumhuriyeti ve 1961-1963 arasında Suriye Arap Cumhuriyeti fiili olarak Nisan 1946'da Fransız Mandası'ndan bağımsız olan Birinci Suriye Cumhuriyeti'nin devamıdır. İkinci Cumhuriyet, 1950 Suriye Anayasası'nın üzerine kuruldu. 1953'ten 1954'e kadar Suriye'yi yöneten Edib Çiçekli bu anayasayı askıya aldı ve daha sonra Suriye 1958'de Birleşik Arap Cumhuriyeti'ni oluşturmak için Mısır Cumhuriyeti'ne katıldı. İkinci Cumhuriyet, Suriye'nin 1961'de birlikten çekilmesiyle yeniden başladı. 1963'te Suriye Baasçı Partisi, önümüzdeki on yıllar için Suriye'deki siyasi yapının temellerini atan kanlı bir askeri darbeyle iktidara geldi.

Arap Kurtuluş Hareketi 25 Ağustos 1952'de Suriye Devlet Başkanı Edib Çiçekli tarafından kurulan bir Suriye siyasi partisiydi, hükûmeti sırasında 1954'e kadar Suriye'deki tek yasal partiydi.

<span class="mw-page-title-main">Nazım el-Kudsi</span> Suriyenin ilk devlet başkanı

Nazım el-Kudsi, 14 Aralık 1961'den 8 Mart 1963'e kadar Suriye Devlet Başkanı olarak görev yapan Suriyeli bir politikacı.

Mart 1949 Suriye askerî darbesi, Suriye'de 30 Mart 1949'da gerçekleşen kansız bir darbeydi ve modern Suriye tarihinde ülkenin demokratik olarak seçilmiş hükûmetini deviren ilk askeri darbeydi. 11 Nisan 1949'da Suriye devlet başkanı olacak olan Suriye Ordusu Genelkurmay Başkanı Hüsnü Zaim tarafından gerçekletirildi. Zaim'in yönetimi ele geçirilmesine yardım eden subaylar arasında, her ikisi de daha sonra sırasıyla ülkenin askeri liderleri olacak olan Sami el-Hinnavi ve Edib Çiçekli de vardı. Devlet Başkanı Şükri el-Kuvvetli, Suriye Ordusu için düşük kaliteli silahlar satın almak ve zayıf liderlikle suçlandı. Kısa bir süre hapsedildi, ancak daha sonra Mısır'a sürgüne gönderildi. Daha sonra Temsilciler Meclisi olarak adlandırılan Suriye Parlamentosu feshedildi. Zaim, cumhuriyeti devirmek için komplo kurmakla suçladığı Münir el-Eclani gibi birçok siyasi lideri de hapse attı.

1954 Suriye askerî darbesi, aynı yılın şubat ayında, Edib Çiçekli hükûmetini devirmek için gerçekleşti. Çiçekli karşıtı hareketin başında eski Devlet Başkanı Etâsî ve kıdemli Dürzi lider Sultan el-Atraş vardı.

<span class="mw-page-title-main">Dışişleri ve Gurbetçiler Bakanlığı (Suriye)</span>

Suriye Arap Cumhuriyeti Dışişleri ve Gurbetçiler Bakanlığı Suriye'nin dış ilişkilerini yürütmekten sorumlu bir kabine bakanlığıdır. Bakanlık, Suriye'nin dış politikasının ifade edilmesini, Suriye Arap Cumhuriyeti'nin çıkarlarının ve yurt dışındaki Suriye vatandaşlarının çıkarlarının korunmasını ve ülkenin diğer ülkeler ve uluslararası kuruluşlar nezdinde temsil edilmesini denetler.

<span class="mw-page-title-main">Halid el-Azm</span> Suriyeli siyasetçi (1903-1965)

Halid el-Azm, Suriye'nin ulusal lideri ve beş kez başbakan ve 4 Nisan - 16 Eylül 1941 tarihleri arasında devler başkanı vekili idi. Suriye'nin en önde gelen siyasi ailelerinden biri olan el-Azm ailesinin üyesiydi ve bir Osmanlı diyanet nazırının oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">Sami el-Hınnavi</span> Suriyeli siyasetçi ve asker (1898-1950)

Sami Hilmi el-Hınnavi Suriyeli politikacı ve subaydı.

<span class="mw-page-title-main">Fevzi Selu</span> Suriye devlet başkanı (1905-1972)

Fevzi Selu (1905-1972) Suriye askeri lideri, politikacısı ve 3 Aralık 1951'den 11 Temmuz 1953'e kadar Suriye devlet başkanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Lu'ay el-Etâsî</span> 2. Suriye devlet başkanı

Lu'ay el-Etâsî Suriye Ordusunda kıdemli bir komutandı ve daha sonra 9 Mart ile 27 Temmuz 1963 arasında Suriye devlet başkanıydı.

Hüsnü el-Barazi başbakanlık yapmış Suriyeli Kürt bir siyasetçiydi.

<span class="mw-page-title-main">Muhsin el-Barazi</span> Suriyeli siyasetçi (1904-1949)

Muhsin el-Barazi Suriyeli Kürt bir avukat, akademisyen ve siyasetçiydi. 1949'da Suriye'nin 24. başbakanı olarak kısa bir dönem görev yaptı ve hükûmetinin bir darbe ile devrilmesinin ardından idam edildi.

<span class="mw-page-title-main">Sabri el-Aseli</span> Suriyeli siyasetçi (1903-1976)

Sabri el-Aseli Suriyeli bir siyasetçidir ve üç kez Suriye başbakanı olmuştur. Ayrıca 1958 yılında Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin başkan yardımcısı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Abdülhamid es-Serrac</span> Suriyeli asker ve siyasetçi (1925-2013)

Abdülhamid es-Serrac Suriye Ordusu subayı ve siyasetçiydi. Mısır ve Suriye arasındaki birlik ilan edildiğinde, sadık bir Arap milliyetçisi ve Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'ın destekçisi olan Serrac, BAC'nin Suriye bölgesinin liderliğinde kilit bir rol oynadı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.