İçeriğe atla

Hüseyin Rahmi Gürpınar

Hüseyin Rahmi Gürpınar
Doğum17 Ağustos 1864(1864-08-17)
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm8 Mart 1944 (79 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Defin yeriAbbas Paşa Mezarlığı, Heybeliada
MilliyetTürk
MeslekYazar

Hüseyin Rahmi Gürpınar (17 Ağustos 1864, İstanbul – 8 Mart 1944, İstanbul), Türk romancı ve gazeteci.

Yaşamı

17 Ağustos 1864 tarihinde İstanbul'da doğdu. Hünkâr yaveri Mehmet Sait Paşa'nın oğlu olan Hüseyin Rahmi, üç yaşında iken annesinin ölümü üzerine, Girit'te bulunan babasının yanına gönderildi. İlkokula başladı ancak babasının evlenmesi üzerine altı yaşında tekrar İstanbul'a anneannesinin yanına gönderildi ve eğitimine burada devam etti. Yakubağa Mektebi, Mahmudiye Rüşdiyesi ve idadide okuyan Hüseyin Rahmi, tarihçi Abdurrahman Şeref Bey'in himayesiyle Mekteb-i Mülkiye'ye girdi (1878). Okulun ikinci sınıfında iken ciddi bir hastalık geçiren Hüseyin Rahmi buradaki öğrenimini yarıda bıraktı (1880). Kısa bir süre, Adliye Nezareti Ceza Kalemi'nde memur, Ticaret Mahkemesi'nde Azâ Mülazımı olarak çalışan Hüseyin Rahmi hayatını kalemiyle kazanmaya çalıştı.

1887'de Tercüman-ı Hakikat gazetesinde yazmaya başlayan Hüseyin Rahmi, ardından İkdam ve Sabah gazetelerinde mütercim ve muharrir olarak çalıştı. II. Meşrutiyet döneminde 37 sayı süren Boşboğaz ve Güllâbi adlı bir gazete çıkardı. İbrahim Hilmi Bey ile birlikte çıkardığı Millet gazetesi de uzun ömürlü olmadı. 1925-1927 yılları arasında yayımlanan Türk Kadın Yolu adlı derginin yazarları arasındaydı.[1] Sonraki çalışmalarını İkdam, Söz, Zaman, Vakit, Son Posta, Milliyet ve Cumhuriyet gazetelerine neşretti. Türkiye Büyük Millet Meclisinde 5. ve 6. dönemlerde Kütahya milletvekili olan Hüseyin Rahmi, ömrünün son otuz bir yılını geçirdiği Heybeliada'daki köşkünde 8 Mart 1944 tarihinde öldü ve oradaki Abbas Paşa Mezarlığı'na defnedildi.

Edebiyat hayatı

Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın Heybeliada Mezarlığı'ndaki kabri, İstanbul

Hüseyin Rahmi Gürpınar; İstanbul halkının toplumsal, töresel yaşantılarını, aile geçimsizliklerini, batıl inançlarını, yaşadığı çağdaki Türk toplumunun geçirmekte olduğu krizleri hümuristik bir mizah dehasıyla anlatır. Servet-i Fünûncuların yaşıtı olduğu halde, ayrı bir sanat görüşünü sürdürür. Romanlarındaki kahramanların çoğu 19. yy sonu İstanbul'un canlı, renkli insan, hayat manzaralarıdır. Eserlerinde Anadolu yoktur. Mizahı, güldürücü olduğu kadar, gülünç yönlerimizin yansıtılması, hicvedilmesi için gerekli bir araçtır. Hüseyin Rahmi, seçtiği tipleri seviyelerine uygun, ustaca konuşturur ve olayları gülünçlü, acıklı yönleriyle belirtir. Kuvvetli bir gözlem gücü vardır. Realist, natüralist bir görüşle "toplum için sanat" yapar. Ertem Eğilmez tarafından 1976 yılında çekilen Süt Kardeşler sinema filminin konusu Hüseyin Rahmi'nin Gulyabani (1913) isimli romanından uyarlanmıştır. Bağımsız sanatçılardan biri olarak da anılır.

Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın romanları ve öyküleri yeni nesiller tarafından da kolayca anlaşılabilmesi için 1960 sonrasında içinde Mustafa Nihat Özön'ün de yer aldığı bir edebî kurulca sadeleştirilmişti. Bu sadeleştirme kimilerince yerinde bulunurken kimileri de özgün dilin dokunulmadan bırakılması gerektiğini savunmuşlardı.[2]

Eserleri

Hikâye, oyun ve roman türündeki eserlerinin sayısı 54'tür.

Eserlerinden bazıları:

  • Şık (1889)
  • Mürebbiye (1889)
  • İffet (1896)
  • Mutallaka (boşanmış kadın) (1898)
  • Bir Muadele-i Sevda (1899)
  • Metres (1899)
  • Tesadüf (1900)
  • Şıpsevdi (1911)
  • Nimetşinas (1911)
  • Gönül Ticareti (1911)
  • Kaderin Cilvesi (1912)
  • Cadı (1912)
  • Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç (1912)
  • Gulyabani (1913)
  • Hazan Bülbülü (Oyun, 1916)
  • Hakka Sığındık (1919)
  • Son Arzu (1922)
  • Efsuncu Baba (1924)
  • Meyhanede Hanımlar (1924)
  • Ben Deli Miyim? (1925)
  • Evlere Şenlik, Kaynanam Nasıl Kudurdu (1927)
  • Muhabbet Tılsımı (1928)
  • Namusla Açlık Meselesi (Öykü, 1933)
  • İki Hödüğün Seyahati (1933)
  • Katil Buse (Öykü, 1933)
  • Kadın Erkekleşince (Oyun, 1933)
  • Şeytan İşi (1933)
  • Tünelden İlk Çıkış (Öykü, 1934)
  • Utanmaz Adam (1934)
  • Eşkiya İninde (1935)
  • Gönül Ticareti (1939)
  • Kesik Baş (1942)
  • Gönül Bir Yeldeğirmenidir Sevda Öğütür (1943)
  • Melek Sanmıştım Şeytanı (1943)
  • Dirilen İskelet (1946)
  • Dünyanın Mihveri Kadın Mı? (1949)
  • Deli Filozof (1964)
  • Kaderin Cilvesi (1964)
  • Namuslu Kokotlar (1973)
  • Ölüler Yaşıyor Mu? (1973)
  • Shikure Babezu (1974)
  • Ölümüne Sevgi
  • Namussuz Necdet
  • Fiyasko™
  • Hayattan Sayfalar
  • Kadınlar Vaizi
  • İstanbul'da Bir Frank
  • Can Pazarı
  • İnsan Önce Maymun Muydu?
  • Cadı Çarpıyor

Kaynakça

  1. ^ Koç, Duygu (2020). "Öcü Geçmiş, Yüceltilen Bugün Ve Umutlu Gelecek: Türk Kadın Yolu Dergisinde Siyasi Söylem". Tarih Araştırmaları Dergisi (TAD). 39 (67). s. 592. 10 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020. 
  2. ^ Selim İleri (15 Eylül 2013). "Yaşayan Hüseyin Rahmi". Zaman. 16 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2013. 

Dış bağlantılar

Vikisöz'de Hüseyin Rahmi Gürpınar ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Esat Mahmut Karakurt</span>

Esat Mahmut Karakurt, özellikle "Kadın İsterse" adlı romanıyla bilinen Türk yazardır.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Cahit Yalçın</span> Türk gazeteci ve politikacı

Hüseyin Cahit Yalçın, Türk gazeteci, yazar, çevirmen, siyasetçi.

<i>İkdam</i> 1894 - 1928 arasında İstanbulda yayınlanmış günlük siyasal gazete

İkdam, 5 Temmuz 1894 ve 31 Aralık 1928 tarihleri arasında İstanbul'da yayınlanmış günlük siyasal gazetedir.

<span class="mw-page-title-main">Halid Ziya Uşaklıgil</span> Türk romancı ve yazar (1866–1945)

Halid Ziya Uşaklıgil, Servet-i Fünûn ve cumhuriyet dönemi Türk romancı ve yazar. Bâzı edebî yazılarını Hazine-i Evrak dergisinde Mehmet Halid Ziyaeddin adıyla yayımlamıştır.

Mustafa Nihat Özön,, Türk edebiyat tarihçisi, yazar, eğitmen ve çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Faruk Nafiz Çamlıbel</span> Türk şair, siyasetçi, öğretmen (1898 - 1973)

Ahmet Faruk Çamlıbel, Türk şair, siyasetçi, öğretmendir.

<span class="mw-page-title-main">Yakup Kadri Karaosmanoğlu</span> Türk yazar, diplomat

Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Türk yazar ve diplomattır. Türk Dil Kurumunun kurucularındandır.

<i>Süt Kardeşler</i> 1976 yapımı Türk komedi filmi

Süt Kardeşler, senaristliğini Sadık Şendil'in, yönetmenliğini Ertem Eğilmez'in yaptığı, Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın Gulyabani isimli romanından uyarlanan, 1976 yapımı bir Türk komedi filmidir.

<span class="mw-page-title-main">Dudullu</span> İstanbulda bir semt

Dudullu, İstanbul ilinin Ümraniye ilçesinde yer alan bir semttir. Kuzeyde Aşağıdudullu, güneyde Yukarıdudullu ve çevre mahallelerden müteşekkildir. Dudullu, batıda yine Ümraniye'ye bağlı Şerifali, Altınşehir, Adem Yavuz ve Huzur mahalleleri, kuzeyden Çekmeköy'e bağlı Mimar Sinan, doğudan Ümraniye'ye bağlı Madenler ve Esenşehir mahalleleri çevreler.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Rasim</span> Türk yazar, gazeteci, tarihçi, milletvekili (1864 - 1932)

Ahmet Rasim, Türk yazar, gazeteci, tarihçi, milletvekili.

<i>Kalem</i> (dergi)

Kalem, Türkçe-Fransızca olarak İstanbul'da 3 Eylül 1908-29 Haziran 1911 yılları arasında yayımlanmış olan haftalık mizah dergisi. Çağdaş Türk mizahı ve karikatürünün öncüsü olarak sayılan dergi.

<i>Gulyabani</i> (roman) Hüseyin Rahmi Gürpınar tarafından yazılan kitap

Gulyabânî, Hüseyin Rahmi Gürpınar tarafından yazılan ve 1913 yılında basılan, yazarın karşı olduğu peri, gulyabânî gibi bâtıl inançlarla saf ve nâmuslu insanların nasıl kandırıldığını anlatan ve bilimsel düşünceyi savunan bir kitaptır.

<span class="mw-page-title-main">Ayşegül Çelik</span>

Ayşegül Çelik Şahin ; Türk yazar ve akademisyen.

<span class="mw-page-title-main">Şahabettin Süleyman</span> Türk yazar (1885 - 1921)

Şahabettin Süleyman,, Türk yazar.

Mükerrem Kâmil Su, Türk yazar.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Kâzım Kadri</span> Osmanlı Devletinin son yıllarında valilik ve nazırlık yapmış devlet insanı ve yazar (1870 - 1934)

Hüseyin Kazım Kadri ya da Hüseyin Kazım Bey Osmanlı Devleti'nin son yıllarında valilik ve nazırlık görevlerinde bulunmuş devlet adamı ve yazar.

<i>Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç</i> Hüseyin Rahmi Gürpınar romanı

Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç, Hüseyin Rahmi Gürpınar tarafından kaleme alınan, 1912 yılında basılan roman. Romanda 1910 yılının İstanbul'unda Halley Kuyruklu Yıldızı'nın 5 Mayıs 1910 tarihinde dünyaya çarpacağı söylentisi üzerine, bu durumla eğlenmek üzere konferanslar yapan İrfan Galip ile mektuplaştığı esrarengiz bir kadının evliliğe doğru giden serüveni anlatılmaktadır.

<i>Cadı</i> (roman) Hüseyin Rahmi Gürpınar tarafından yazılan roman

Cadı, Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın 1912 tarihli romanı. Cadılara, hortlaklara, ruh çağırmaya ve büyücülere inanan halkın boş inançlarını eleştiren "Garaip Faturası" adlı dizi içinde yayınlandı. Gürpınar'ın bu türe benzer öteki yapıtları olan Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç ve Gulyabani'de cadılar ve büyücüler ortaya çıkar; tüm bunlar çevresinde güldürücü olaylar ve durumların hepsi bir arada verilir. Sonunda olayların iç yüzü verilerek: cadılara, hortlaklara, ruh çağırmaya ve büyücülere inanan kişilerin gereksiz uğraşlar peşinde oldukları sonucuna varılır. Roman karakterlerinden dul Naşit Nefi Efendi yeniden evlenmiştir ve evinin yalısında cadılar dolaşmaya başlamıştır. Naşit Nefi Efendi'nin ilk eşi Binnaz Hanım'ın cadı olarak geri döndüğü, Naşit Nefi Efendi ve eşlerine musallat olarak onlara rahat vermediği gibi olaylar zincirinde çıkmaza giren romanda daha sonra yalıda dolaşan cadının komşuları Aramıdil Hanım olduğu anlaşılır. Aramıdil Hanım, Naşit Nefi Efendi'nin eski eşi Binnaz Hanım'a verdiği sözü tutmak için bu yola başvurmuştur. Romanın dili oldukça sadedir. Romanında iç monologlara yer vermiştir ve romanda mektup tekniğini kilit bir nokta olarak sırların açığa çıkarılmasında kullanılmıştır. Ayrıca Gürpınar'ın bu romanını yalın ve basit bulan Şehabettin Süleyman, Rubab dergisinde bu romanı sert bir şekilde eleştirmiştir.

Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın 1911 tarihli romanı. Romanın ana karakteri Meftun Bey'dir. Meftun Bey okumak için gittiği Fransa'nın Paris kentinde yıllarca kalır, fakat buraya asıl geliş sebebini unutup, eğitim görmekten kaçar. Meftun Bey, Fransa dönüşü kendisine babasından kalan evde alafranga bir hayat sürmeyi düşlemektedir. Roman kahramanlarından Kasım Efendi ise Meftun Bey'in komşusudur. Kasım Efendi oldukça zengin fakat bir o kadar da cimri ve bağnaz bir karaktere sahiptir. Meftun Bey hayalini kurduğu alafranga bir yaşam için Kasım Efendi'nin kızı Edibe Hanım ile evlenmek ister. Meftun Bey, Kasım Efendi'nin kızını ona vermeyeceğinden emindir. Meftun Bey, Edibe Hanım ile evlenebilmek için kendisine piyangodan büyük ikramiye çıktığı yalanını ortaya atar ve bunu yaymaktan da çekinmez. Kasım Efendi başlık parası olarak beş yüz lira alır ve kızını Meftun Bey'e verir. Kasım Efendi, Meftun Bey'in kız kardeşi olan Lebibe'yi de kendi oğlu olan Mahir'e eş olarak alır. İhtiyar ve cimri olan Kasım Efendi, kızının ve oğlunun bakımını Meftun Bey'e bırakmıştır. Meftun Bey bu sebepten dolayı oldukça borçlanmıştır fakat bu durumu kayınbiraderi olan Mahir'i kandırarak çözmek istemektedir. Meftun Bey Mahir'i kandırarak babasının senetlerini ve mührünü ister. Mahir sevdiği kadın olan Madam Mc FerIan için babasının senet ve mühürlerini Meftun Bey'e verir. Mahir İlerleyen dönemlerde sevdiği kadın Madam Mc FerIan ile Meftun Bey arasındaki anlaşmayı öğrenip üzüntüsünden intihar eder. Meftun Bey ise tüm bu yaşanan olaylardan sonra Paris'e geri dönmüştür.

Hüseyin Rahmi Gürpınar Müzesi, Türkiye'nin İstanbul kentinde bulunan bir ev müzesidir. Müze, 2000 yılında kurulmuş olup Heybeliada'da yer almaktadır ve yazar Hüseyin Rahmi Gürpınar'a adanmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.