Hüseyin Kâzım Kadri
Hüseyin Kazım Kadri ya da Hüseyin Kazım Bey (1870-17 Ocak 1934) Osmanlı Devleti'nin son yıllarında valilik ve nazırlık görevlerinde bulunmuş devlet adamı[1] ve yazar.
Hüseyin Kazım Kadri 1870 yılında İstanbul'un Beylerbeyi semtinde doğdu.[2] "Şhaplı" adlı Ubıh bir aileye mensuptur.[3] Babası Trabzon valiliği yapmış Kadri Paşa (1843-1902)'dır. Hüseyin Kazım Kadri Soğukçeşme Askeri Rüştiyesini bitirdi ve Mülkiye Mektebine gitti. 1908 yılında Meşrutiyetin İlanı üzerine Tevfik Fikret ve Hüseyin Cahit'le birlikte Tanin Gazetesi'ni çıkarttı.
Ağustos 1910-Temmuz 1911 tarihleri arasında Halep valiliğine tayin edildi. Temmuz-Ağustos 1911 tarihleri arasında kısa bir süre İstanbul şehreminliği (Belediye Başkanlığı) yaptı. 1912 Nisan-Ağustos döneminde adaylığını koymuş, Saruhan'dan mebusu seçilmiştir. Meclis-i Mebûsân kapatılınca tekrar Selanik Valiliğine atanmış, Birinci Dünya Savaşı sırasında Suriye'de görevlendirilmiştir. 1920 son Meclis-i Mebusanı'nda Aydın'dan mebus seçilerek Meclis-i Mebûsân'a girmiştir. Meclisi Mebûsân'da Birinci Reis Vekilliği yapmıştır. Şubat-Mart 1920 arasında Adliye nazırı, Ekim 1920-Haziran 1921 arasında Ticaret nazırı, Haziran-Ağustos 1921 arasında Evkaf nazırı ve Ağustos 1921-Temmuz 1922 arasında da tekrar Adliye nazırı görevini üstlendi. 1921'de Bilecik'te Mustafa Kemal Paşa ile Osmanlı Heyeti arasında yapılan görüşmeye de katılmıştır. Bu görüşmede Mustafa Kemal Paşa'ya, İstanbul'a dönünce hükûmette görev almayacağına söz vermiş olmasına rağmen, bu sözünde durmamış, nazırlık görevini sürdürmüştür.[4] Şeyh Muhsin-i Fani müstearını da kullanarak, din, ekonomi, felsefe, dil ve politika konularında Tanin, İkdam, İçtihad ve Servet-i Fünûn gazetelerinde makaleler yazdı.
Cumhuriyet yıllarında siyasetten ayrıldı. Son yıllarını Beylerbeyi'ndeki ailesine ait yalısında geçirdi. 1934 yılında Tarsus'ta öldü. Mezarı İstanbul'un Küplüce semtindedir.
Eserleri
- Hak ve Hakikat (1909)
- Felaha Doğru (1921)
- İstikbale Doğru (1913 Şeyh Muhsin-i Fani müstearı ile)
- İslâmın Avrupa'ya Son Sözü (1913, yeni baskı 1999)
- Arnavutlar Ne Yaptı?(1914)
- Yirminci Asırda İslâmiyet (1913)
- Çar Nikola'ya Açık Mektup (1915)
- 10 Temmuz İnkılabı ve Netâyici (1920)
- Mahdum Kulu Divanı ve Yedi Asırlık Türkçe Bir Manzume (1924)
- Nûru'l-Beyan (Kuran tefsiri, Gaziantep'li Mustafa Efendi ile birlikte 1924)
- Tarih Hatıraları (1930)
- Gazi Mustafa Kemal, Bir Milletin Ba'sü Badelmevti (1932)
- Büyük Türk Lügati I. Cilt (1927 Osmanlıca harflerle)
- Büyük Türk Lügati II. Cilt (1928 Osmanlıca harflerle)
- Büyük Türk Lügati III. Cilt (1943 Latin alfabesi TDK tarafından)
- Büyük Türk Lügati IV. Cilt (1945 Latin alfabesi TDK tarafından)
- İnsan Hakları Beyannamesi'nin İslâm Hukukuna Göre İzahı (1949 Osman Ergin tarafından yayına hazırlanmıştır)
- Ziya Gökâlp'ın Tenkidi (İsmail Kara editörlüğünde 1989)
- Meşrutiyetten Cumhuriyete Hatıralarım (İsmail Kara editörlüğünde 1991)
Kaynakça
- ^ Kuneralp, Sinan: Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922). Prosopoprafik Rehber. 2nd ed. Istanbul: Isis, 2003.
- ^ "Hüseyin Kazım Kadri'nin dini ve siyasi görüşleri: Kelami bir yaklaşım, Hamide Doğan, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2007". 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2013.
- ^ Süren, Jiy Zafer (1 Kas 2015). "Biz bize!". 16 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2024.
- ^ Türkiye Büyük Millet Meclîsi Vakfı Yayınları No : 15 Türk Parlamento Tarihi Meşrutiyete Geçiş Süreci I. ve II. Meşrutiyet II. Cilt Ayan Ve Mebûsân Meclisleri Üyelerinin Özgeçmişleri Prof. Dr. İhsan Güneş Türk Parlamento Tarihi Araştırma Grubu sayfa 267
