İçeriğe atla

Hürriyet Misakı

Hürriyet Misakı, Demokrat Parti'nin 7 Ocak 1947 tarihli Birinci Büyük Kongresinde kabul edilen ve çok partili döneme geçilmesine rağmen halen tek parti dönemi uygulamalarının devam ettiği yönündeki eleştirileri içeren rapordur.

Arka plan

Türkiye'de daha önce de çok partili sistem denemeleri olmuş ancak yeni kurulan partiler kongre düzenleyecek kadar uzun süreli olmamıştır. 7 Ocak 1946'da kurulan DP'nin 7 Ocak 1947 tarihli Birinci Büyük Kongresi, Türkiye'de bir muhalefet partisinin düzenlediği ilk büyük kongredir. Bu yönüyle kongre Türkiye'de çoğulcu demokrasi ve farklı görüşlerin siyasi katılımı açısından önem taşımaktadır. Ayrıca bu kongre, çoğulcu katılım ve gizli oy-açık tasnif gibi uygulamaları sebebiyle Türkiye'de yapılan ilk demokratik parti kongresi özelliğini taşımaktadır.[1]

Raporun hazırlanması

Kongrede İbrahim Ethem Menderes'in önerisiyle "Ana Davalar Komisyonu" kurulmuş ve Adnan Menderes'in başkanlık ettiği komisyonda seçim kanunu, idarenin tarafsızlığı, devlet başkanlığı ile parti başkanlığının ayrılması, anayasa aykırı olan kanunların kaldırılması konuları tartışılmıştır.[1] Üç madde halinde bir raporda şu konularda görüş birliğine varılmıştır:

  • Anayasa'ya aykırı olan kanunların kaldırılması
  • Parti başkanlığı ile Cumhurbaşkanlığının ayrılması
  • Seçim kanununun değiştirilmesi

Sonrası

İktidar ve muhalefet partisi arasında gerginliğin artması sonucu Cumhurbaşkanı İsmet İnönü liderliğinde başbakan Recep Peker ve DP lideri Celâl Bayar ile bir toplantı gerçekleşmiş ve 12 Temmuz Beyannamesi olarak bilinen mutabakat ile yaşanan siyasi kriz aşılmak istenmiştir.

Öte yandan, hazırlanan bu rapor Türkiye'de Cumhurbaşkanının tarafsızlığı ve muhalefet partilerinin de diğer partiler ile eşit muamele görmesi konularını tartışarak Türkiye'de demokrasinin gelişmesine katkı sağlamıştır.[1]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c Öztürkci, Alpaslan. "Türk Siyasal Tarihinde Demokrat Parti Büyük Kongresi" (PDF). Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü. 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Celâl Bayar</span> 3. Türkiye cumhurbaşkanı (1950–1960)

Mahmut Celalettin Bayar, Türk ekonomist, siyasetçi ve eski cumhurbaşkanı. Çağdaş Türkiye'nin siyasi yaşamının çeşitli dönemlerinde önemli roller oynamış olan Bayar, Meclis-i Mebusan üyesi, cumhuriyet döneminde iktisat vekili, Mustafa Kemal Atatürk'ün son başbakanı ve 1950-1960 arasında Türkiye'nin üçüncü ve asker kökenli olmayan ilk cumhurbaşkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Adnan Menderes</span> 9. Türkiye başbakanı

Ali Adnan Menderes, Türk siyasetçi. 1950-60 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığı görevinde bulundu. Ayrıca, aynı tarihler arasında kurucuları arasında yer aldığı Demokrat Parti (DP) Genel Başkanlığını yürüttü. Menderes, Türkiye siyasi tarihinde idam edilen ilk ve tek Türkiye Cumhuriyeti başbakanı olarak tarihe geçti. 1990'da Türkiye Büyük Millet Meclisi çıkardığı yasayla, Menderes ve onunla beraber idam edilen Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu'ya itibarlarını iade etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Demokrat Parti (1946)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1946–1960)

Demokrat Parti, 7 Ocak 1946'da kurulan, kurulduğu yıl yapılan seçimlerde azınlıkta kalıp 4 yıl sonra yapılan seçimlerde 27 yıllık tek parti dönemini sona erdiren Türk siyasi partisi olarak bilinir. Sırasıyla 1950, 1954 ve 1957 seçimlerini kazanmış ve 10 yıl boyunca iktidar olmuştur. Demokrat Parti, 27 Mayıs 1960 askeri darbesi ile iktidardan düşürülmüş ve 29 Eylül 1960'ta kapatılmıştır. Demokrat Parti'nin kısaltması DP olarak yazılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Büyük Millet Meclisi</span> Türkiye Cumhuriyetinin parlamentosu

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Türkiye Cumhuriyeti'nin yasama organıdır. 23 Nisan 1920'de Osmanlı Devleti'nin İtilaf Devletleri'nce işgaline direniş göstermek üzere kurulmuştur. Asli görevi yürütmeyi denetlemektir ve yasama erkini kullanır. "Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir" ilkesi, TBMM'nin varoluşunun temel dayanağını oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Doğru Yol Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1983–2007)

Doğru Yol Partisi, Demokrat Parti (DP) ve Adalet Partisi (AP)'nin siyasi mirasçısı olduğu kabul edilen eski siyasal parti. 1983 yılında, 12 Eylül Darbesi'nde kapatılan Adalet Partisi'nin devamı olarak kurulan DYP, 2007 yılında adının değiştirilmesiyle Demokrat Parti adı altında yeniden yapılanmıştır.

Vatan Cephesi, Demokrat Parti iktidarı döneminde başbakan Adnan Menderes tarafından kurulan siyasi oluşum. DP'nin il ve ilçe teşkilatları ile gençlik kollarını bir araya getiren oluşumda, DP destekçilerinin isimleri radyodan düzenli olarak halka açıklanmaktaydı. Bunun yapılmasındaki amacın gitgide güçlenen muhalefete karşı gövde gösterisi yapmak olduğu ve halkı kutuplaşmaya ittiği iddia edilmiş, bu uygulama 27 Mayıs 1960 Darbesi'nin de önemli gerekçelerinden biri olmuştur. Bu uygulamayı destekleyenlere göre Vatan Cephesi sadece iktidardan memnun olanların oluşturduğu bir sivil toplum örgütlenmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Demokratik Parti (Türkiye)</span> Türkiyede eski bir siyasi parti

Demokratik Parti, 1970-1980 yılları arasında faaliyet göstermiş Türk siyasi partisi. Demokrat Parti'nin gerçek siyasal mirasçısı olma iddiasıyla ortaya çıktı. Celâl Bayar'ın desteğiyle 1973 seçimlerinde başarı sağlayan parti, 1975 yılında çözülmeye başladı. 1977 seçimleri ile birlikte siyasi arenadaki gücünü kaybettiyse de 1978 yılında Bülent Ecevit başkanlığında kurulan 42. Türkiye Hükûmetinde yerini aldı.

<span class="mw-page-title-main">1950 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 9. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1950 Türkiye genel seçimleri, 14 Mayıs 1950 tarihinde düzenlenen ve TBMM 9. dönem milletvekillerinin belirlendiği seçim. "Gizli oy, açık tasnif" yönteminin ilk kez uygulandığı 1950 seçimleri, Türkiye tarihinin ilk demokratik seçimi olarak kabul edilir. 1946 genel seçimlerinden sonra, Cumhuriyet tarihinde tek dereceli olarak düzenlenen ve birden fazla partinin katıldığı ikinci milletvekilliği genel seçimidir.

<span class="mw-page-title-main">1954 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 10. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1954 Türkiye genel seçimleri, 2 Mayıs 1954 tarihinde TBMM'de görev yapacak 10. dönem milletvekilleri için yapılan seçimlerdir.

Tahkikat Komisyonu, Demokrat Parti tarafından 18 Nisan 1960'ta kurulan 15 üyeli Türkiye Büyük Millet Meclisi komisyonuydu. 7 Nisan'da Demokrat Parti Meclis Grubunun bir bildiri yayımlamasından sonra kurulan muhalefet ve basının faaliyetlerinin tahkik edilmesi için kurulmuş bir komisyondur. Komisyon sadece Demokrat Partili milletvekillerinden oluşmaktadır. Bildiride "CHP'nin ülkedeki bütün yıkıcı grupları çevresinde topladığı, halkı, orduyu iktidara karşı ayaklanmaya kışkırttığı" öne sürüldü. Bu bildirinin ardından DP Meclis Grubu TBMM Başkanlığına muhalefetin eylemlerinin soruşturulması için bir önerge verdi.

<span class="mw-page-title-main">Demokrat Parti (2007)</span> Türkiyede bir siyasi parti

Demokrat Parti, 23 Haziran 1983 tarihinde kurulan, 27 Mayıs 2007 tarihinde Demokrat Parti adını alan, Türkiye'de faaliyet gösteren siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "DP" şeklindedir. Simgesi kırattır. TBMM'de 3 milletvekili ile temsil edilmektedir. Genel Başkanı Gültekin Uysal'dır. Yargıtay kayıtlarına göre Türkiye'de kayıtlı olan en eski kuruluşlu siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Demokrat Parti (1992)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1992–2005)

Demokrat Parti, Türkiye'de 29 Kasım 1992'de, kapatılmış olan siyasi partilerin kurulmasına izin verilmesinden sonra eski Demokrat Partililerin kurduğu Demokratlar Kulübü'nün girişimiyle siyaset arenasına katıldı. 29 Kasım 1992'de yapılan kongresinde eski bakanlardan Hayrettin Erkmen genel başkanlığa seçildi. 16 Ocak 1994 tarihinde yapılan olağanüstü kongrede parti genel başkanlığına Aydın Menderes seçildi. Hemen ardından Hayrettin Erkmen ve arkadaşları Genel Kurula itiraz ederek yargıya gittiler, aynı kongrede genel başkanlığa aday olan Besim Tibuk ise Demokrat Partiden ayrılarak kısa bir süre sonra Liberal Demokrat Partiyi kurdu. 1995 genel seçimlerinden hemen önce Aydın Menderes'in görevinden ve partiden istifa edip Refah Partisine katılması üzerine, Demokrat Parti Murat Uzman'ın genel başkanlığı altında faaliyetine devam etti.

<span class="mw-page-title-main">Tek parti rejimi</span> sadece bir partinin hükûmeti kurma hakkına sahip olduğu devlet

Tek parti rejimi, devlet yönetimiyle özdeşleşen bir siyasi partinin tek başına yasama meclisi ve hükûmeti oluşturduğu rejimlere verilen addır. Mutlak hakim tek parti dışındaki tüm partiler ya yasa dışıdır ya da tek parti rejiminde partiler bulunuyorsa da; bu partiler seçimlere yalnızca sınırlı ve kontrollü katılım hakkına sahiptir. Ülkede başka siyasi partilerin kurulmasının yasak olmadığı, mecliste yürütme ve yasamada farklı partilerin koltuk sahibi olabildiği ancak devletin tek partiyle yönetildiği de facto durumlara ise tek parti yönetimi denir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1961)</span> Türkiye Cumhuriyetinin anayasası (1961–1982)

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası veya 1961 Anayasası, 9 Temmuz 1961 tarihli referandum ile kabul edilen ve 12 Eylül Darbesi'ne kadar yürürlükte olan anayasadır.

<span class="mw-page-title-main">Millet Partisi (1948)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1948–1954)

Millet Partisi, 1948-1954 yılları arasında etkin olan Türk siyasi partisi. Partinin kurulmasının en önemli nedenlerinden biri Demokrat Parti'nin Cumhuriyet Halk Partisi'ne sert muhalefet yapmamasıydı.

<span class="mw-page-title-main">1955 Türkiye yerel seçimleri</span> Türkiyenin yerel yöneticilerini belirleyen seçim

1955 Türkiye yerel seçimleri, 25 Eylül - 13 Kasım 1955 tarihleri arasında Türkiye'de iki aşamalı olarak yapılan yerel seçimlerdir. Seçimlere Demokrat Parti ve Türkiye Köylü Partisi katılırken Cumhuriyet Halk Partisi ile Cumhuriyetçi Millet Partisi katılmadı. DP, 877.618 oy ile %63,75'lik orana ulaşarak 597 belediye başkanlığı kazandı. Köylü Partisi 60.823 oy ile %4,4'lük orana ulaşarak 15 belediye başkanlığı kazandı. Büyük bölümü CHP tarafından desteklenen bağımsız adaylar ise 389.702 oy ile %28,21'lik orana ulaşarak 193 belediye başkanlığı kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Osman Kavrakoğlu</span> Türk siyasetçi

Osman Kavrakoğlu, Türk siyasetçi, hukukçu ve spor yöneticisidir. 29 Haziran 1952 ve 18 Temmuz 1954 arası Fenerbahçe SK 21. Başkanı.

12 Temmuz Beyannamesi veya 12 Temmuz Çok Partili Beyanname Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından 12 Temmuz 1947'de verilen ve Türkiye'de normal bir çok partili sistemin temellerini atan bildirgedir.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Değişim Partisi</span> Türkiyede eski bir siyasi parti (1993-1994)

Büyük Değişim Partisi (BDP), Mayıs 1993'te Aydın Menderes tarafından kurulan ve 1994 yılının Ocak ayında kendini feshederek Demokrat Parti'ye katılan Türkiye'de faaliyet göstermiş siyasi parti.

Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu 11 Haziran 1945'te Şükrü Saraçoğlu hükûmeti tarafından topraksız ya da az topraklı çiftçilere toprak dağıtmak amacıyla çıkarılan kanundur. Kanunun tarihsel önemi, öngördüğü ekonomik politikadan ziyade kanunun çıkarılmasına ilişkin siyasi süreç ile ilgilidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.