Höşmerim
 |
| Osmanlı mutfağı |
|---|
Höşmerim ya da Hoşmerim, Marmara başta olmak üzere Ege, İç Anadolu bölgelerinde üretilen bir çeşit irmik helvasının adıdır;[1] Türkiye'nin bazı illerinde ise un helvasına höşmerim denilmektedir. Rize'de ve diğer bazı Doğu Karadeniz yörelerinde de Kaymaklı taze süt süzgeçle süzülerek bir tavaya boşaltılır. Sonrasında tavaya mısır ununun, peynir ve tuzun eklenmesiyle Hoşmerim-Hoşmer (Höşmerim-Höşmer) yapılır.[2][3] Doğu Karadeniz'de (Trabzon, Rize) geleneksel olarak güneş duasına çocuklarca çıkıldıktan sonra evlerden toplanılan un, yağ, tuz, süt gibi yiyeceklerden helva ve höşmer yapılıp yenir.[4]
Evliya Çelebi, "Seyahatname"sinde bu tatlının, Balıkesir'e yerleşen ilk Türk göçebelerinde de görüldüğünü, Havran'a da oradan geçtiğini anlatır.[5] Günümüzde Balıkesir ve Bursa başta olmak üzere,[6] Çanakkale, Tekirdağ, Kırklareli ve İzmit tatlının en çok yapıldığı illerdir.
Höşmerim adı, Farsça hoş (tatlı) ve maram (kaymak) sözcüklerinden türemiştir. Peynir helvası ya da Peynir tatlısı olarak da bilinir.
Melceü’t-Tabbâhîn Tarifi
Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de tarifi şu şekilde verilmiştir:[7]
| “ | Hoşmerim, sündürme dahi derler bir kıyye miktarı tuzsuz taze peynir veyahut teleme dedikleri peynirden tedarik edip el ile bir tencere içine ufaklayıp kor üstüne vaz birle karıştırmaya başlayalar tâ ki kaynayıp eridikte içine on dirhem miktarı dakîk-i hâs (has un) zammedip yine karıştırıldıkta yağını koyuverip peynir şekeri gibi uzamaya başladıkta indireler. Taamı latif bir taamdır. Tenâvül buyrula. Bazıları şeker veya asel dahi hîn-itenâvülde vazederler, latif olur. | ” |
Yörelere Göre Çeşitleri
Balıkesir Höşmerim Tatlısı (Balıkesir Peynirli İrmik Helvası)
Mayalanıp teleme haline geldikten sonra peynir tülbentinde süzülmüş koyun veya inek sütü, peynir mayası, irmik, şeker, yumurta sarısı ile pişirilir.[8] Yörük köylerinde koyun sütü veya 1/3 inek, 2/3 koyun sütü karıştırılarak hazırlanıp odun ateşinde pişirilmektedir.[9]
2015 yılında Balıkesir Aşçı Köfteci Ve Benzerleri Esnaf Odası tarafından Türk Patent ve Marka Kurumu'na tescil ettirilmiş ve coğrafi işaret almıştır.[10]
Beypazarı Höşmerim Tatlısı (Beypazarı Un Helvası)
Tercihen Beypazarı ilçesinde üretilen esmer un, süt, kaymak kullanarak elde edilen hamurun, eritilmiş tereyağında pişirilmesi ile üretilir. Servis edilirken üzerine, su ve şeker ile hazırlanmış şerbet, pekmez veya bal dökülür.[11]
Beypazarı Belediyesi tarafından 19 Temmuz 2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumuna tescil ettirilmiş ve coğrafi işaret almıştır.[11]
Çamlıdere Höşmerim Tatlısı (Çamlıdere Un Helvası)
Buğday unu, tereyağı ve süt kullanılarak hazırlanan, Ankara'nın Çamlıdere ilçesine özgü bir tatlıdır. Tatlandırması bal, üzüm pekmezi veya beyaz şeker ile yapılır. Diğer yörelerdeki höşmerim tatlılarından farkı, malzemeleri arasında peynir ve irmik bulunmamasıdır.[12]
Ankara Ticaret Odası tarafından 10 Mart 2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumuna tescil ettirilmiş ve coğrafi işaret alınmıştır.[12]
Çankırı Höşmerim Tatlısı (Çankırı Un Helvası)
Tereyağında un kavurduktan sonra kaynar suda eritilmiş kaya tuzu ekleyerek pişirilen ve üzerine petek balı koyularak sıcak servis edilen Çankırı'ya özgü bir yöresel tatlıdır. Diğer yörelerdeki höşmerim talılarından farklı olarak yumurta, irmik, peynir mayası, şeker gibi malzemeler bulunmaz, şeker yerine bal kullanılır. En önemli ayırt edici özelliği, tuz konulmasıdır. Tuz, konulması tatlıyı yöredeki tabir ile "kıyır kıyır yapar.[13]
Çankırı Belediyesi tarafından 17 Haziran 2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumuna tescil ettirilmiş ve coğrafi işaret alınmıştır.[13]
Gediz Höşmerimi
Gediz ilçesinin mutfak kültürüne yer alan, günlük olarak üretilip tüketilen yöresel bir üründür. Taze tuzsuz inek peyniri, irmik, buğday unu, beyaz şeker, su, kabartma tozu ile hazırlanan hamurun, elektrikli fırında pişirildikten sonra iki kere şerbetlenmesi suretiyle üretilir. İlk şerbetlemede kullanılan şerbet toz şeker, limon suyu veya limon tuzu; ikinci şerbetlemedeki şerbet ise sadece su ve beyaz şeker içerir.
Gediz Belediyesi tarafından 9 Aralık 2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumuna tescil ettirilmiş ve coğrafi işaret almıştır.[14]
Kırşehir Höşmerim Tatlısı (Kırşehir Un Helvası)
Un, süt, yumurta, şeker ve tereyağı ile yapılan, Kırşehir yöresine özgü bir tatlıdır. Geleneksel olarak lohusa annelere sunulur.[15]
Ahiler Kalkınma Ajansı tarafından 2017 yılındaTürk Patent ve Marka Kurumuna tescil ettirilmiş ve coğrafi işaret almıştır.[15]
Konya Höşmerimi
Konya ilinde kendine has üretim metodu ile hazırlanan ve Selçukular döneminden beri tüketilen bir yöresel tatlıdır.[16] Kaymakla ve su ile yapılır, sıcak servis edilir.
Konya Höşmerimi için 2022 yılı Şubat ayında Konya Büyükşehir Belediyesi tarafından coğrafi işaret başvurusunda bulunulmuş, aynı yılın Ağustos ayında Türk Patent Enstitüsü tarafından coğrafi işaretli ürün olarak tescil edilmiştir.[16]
Mengen Höşmerimi (Mengen Un Helvası)
Buğday unu, süt kaymağı veya krema, süt, tereyağı ve tuzdan oluşan hamurun tavada pişirilmesi ve üzerine beyaz şeker, bal, pekmez veya reçel dökülerek üretilen tatlıdır.
Mengen Höşmerimi 10 Haziran 2021 tarihinde Mengen Belediyesi tarafından Türk Patent ve Marka Kurumuna tescil ettirilmiş ve coğrafi işaret alınmıştır.[17]
Sivrihisar Höşmerim Tatlısı (Sivrihisar Un Helvası)
İnek sütünden elde edilmiş tam yağlı krema (kaymak), un ve çok az miktardaki tuzun kavrulması ile hazırlanan ve üzerine pekmez dökülere sunulan, Eskişehir'ın Sivrihisar ilçesine özgü bir tatlıdır. Yemeğin hemen ardından taze taze kavrulur.
Özellikle bayram sabahı aile büyüğünün evinde yemek yeme geleneğinin bir parçası olarak yemeğin sütüne Sivrihisar höşmerim tatlısı sunulur.[18] Şerbetli, şerbetsiz ya da süt reçelli olmak üzere üç farklı şeklide de tüketilebilir.
2020'de Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[19]
Kaynakça
- ^ ""Höşmerim Tatlısı Üretimi ve Özellikleri" II. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu, Sayfa:100-103, 27-29 Mayıs 2009, Van" (PDF). 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Temmuz 2016.
- ^ "Hoşmerim (Rize)". 29 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Hoşmer (Rize)". 29 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2024.
- ^ "Rize Güneş Duası". RİZE İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ. 29 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2024.
- ^ Seyahatname, 9. cilt, Yapı Kredi Yayınları
- ^ "Hoşmerim Tatlısının Kimyasal ve Mikrobiyolojik Özelliklerinin Belirlenmesi" Türkiye 9. Gıda Kongresi; 24-26 Mayıs 2006, Bolu
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mart 2022.
- ^ "Höşmerim. Balıkesir Bülteni, Ocak-Mart 2021, s.65" (PDF). Balıkesir Büyükşehir Belediyesi. 8 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Şubat 2024.
- ^ Bilir, M. (2022). Höşmerim: Balıkesir'in coğrafi işaretli ürünü meşhur höşmerim tatlısı nasıl yapılır?. 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023.
- ^ "Balıkesir Höşmerim Tatlısı Coğrafi İşaret Sicil Belgesi" (PDF). Türk Patent ve Marka Kurumu. 31 Aralık 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b "Beypazarı Höşmerim Tatlısı Coğrafi İşaret Sicil Belgesi" (PDF). Türk Patent ve Marka Kurumu. 8 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ a b "Çamlıdere Höşmerim Tatlısı Coğrafi İşaret Sicil Belgesi" (PDF). 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ a b "Çankırı Höşmerim Tatlısı Coğrafi Tescil Belgesi" (PDF). Türk Patent ve Marka Kurumu. 21 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ "Gediz Höşmerimi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 20 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2022.
- ^ a b "Kırşehir Höşmerim Tatlısı Coğrafi Tescil İşareti" (PDF). Türk Patent ve Marka Kurumu. 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ a b "Konya höşmerimi Coğrafi İşaret Sicil Belgesi" (PDF). Türk Patent ve Marka Kurumu. 18 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ "Mengen Höşmerimi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 5 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
- ^ "SİVRİHİSAR HÖŞMERİM TATLISI". Kültür Portalı. 12 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- ^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/1208[]
