İçeriğe atla

Höömey

Alaş grubu, Tuva'dan bir höömey şarkı grubu

Höömey (Tuvaca: хөөмей / höömey), Tıva Türklerinin ve dolaydaki Türk ve Moğol toplumlarının boğazdan söyledikleri müzik tarzı. Türkçede uluslararası literatürdeki yaygın kullanımla "Hömey" olarak da söylenir.

Tuva Türklerindeki bu söz başka dillere de geçmiştir. (İngilizce: Kömey) (Moğolca: Хөөмэй) adı verilen gırtlak şarkıları Altay ve Sayan dağları dolayında yaşayan Türk halklarında söylenir.

"Höömey" terimi hem Tuva boğaz şarkılarının ortak adı olarak hem de ana stillerinden birine atıfta bulunmak için kullanılır.

Sözkökü

Höömey sözcüğüne Kumay, Hömeylemek (yani "Hömey söylemek") fiiline ise Kumaylamak (Rusça: кумайлер) biçimleri ile de rastlanır. 19. asırdan sonra tanınmaya başlamıştır.[1] Hömey/Kömey kavramı farklı Türk dillerinde gırtlak, boğaz manasına gelir.

Sıgıt-höömey stilleri

Höömey araştırmacıları

Tıva hömeyinin tarihi 20. yüzyılda başlamıştır. Bunun hakkında etnograf araştırmacısı Y. K. Yakovlev, Y.G. Grumm-Grjimaylo “Batı Moğolistan ve Uranhay yöresi” adlı kitabında höömey hakkında ilk açıklamalar yer alır.

Önemli hömeyciler

Eski feodal dönem Tıva'da höömey kültürel bir aktarım olarak devam etmiştir. A. Aksenov'un “Tıva halkının türküleri ” adlı kitabında bilinen hömeyci Soruktu Kırgızkızı çok etkili bir höömey yaptığını anlatır. Tuva Cumhuriyetinde Möngün Tayga bölgesinde yaşayan hömeyci Angırool Hertek, anası hömeyi doşpuluur ile birlikte daha güzel bir müziğe bürümüştür. Bütün bunları kendisi “Hömeycinin yaşamı” adlı kitabına yazmıştır.

Günümüzde Valentina Çüldüm (yurt dışı ve özellikle Avrupa ülkelerinde tanınan önemli hömeyci),Tıva ulusal orkestrasının üyelerinden Damıran Aylan, Şonçalay Oorjak ve “Tıva kızı” bölüğünün (grubu) üyelerinden Çoduraa Tumat ve başka hömeyciler ilk akla gelenlerdir.

Tuva Cumhuriyetinin ünlü hömeyci bölükleri (grupları) dünyaca da tanınmış olan “Hün-Hürtü”, “Çirgilçin”, “Tıva”, “Alaş”, “Çangı-Haya”, “Tıva kızı”.

Müziklerini höömeylendiren müzik grupları

Kaynakça

  • Badırgı M. Tıva höömey./Sübedey. №1.-Mayıs, 2010.
  • Kırgıs Z. K., «Hооmеy — jеmçujinа Tuvı», Kızıl, 1992 g.
  • Kırgıs Z. K., «Tuvinskое gоrlоvое pеniе», Nоvоsibirsk, 2002 g.

Dipnotlar

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2015. 

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tuva Cumhuriyeti</span> Rusya Federasyonu’nda Güney Sibiryada özerk bir Türk cumhuriyeti

Tuva Cumhuriyeti veya Tıva Cumhuriyeti ; Rusya Federasyonu’nda Güney Sibirya'da özerk bir Türk cumhuriyetidir. Tuva cumhuriyeti, adını, Türk halklarından biri olan Tuvalardan alır. Tıva Cumhuriyeti olarak da Türkiye Türkçesinde kullanımı vardır. Moğolistan'a komşu olan cumhuriyetin yüzölçümü 170.500 km²'dir. Nüfusu 313.612 kişidir. Konumu ise kuzeyinde Rusya Federasyonuna bağlı Krasnoyarsk Krayı, kuzeybatısında Hakas Özerk Cumhuriyeti, batısında Altay Özerk Cumhuriyeti, güneyinde Moğolistan, doğusunda Buryatya çevrelemiştir. Çevresindeki ülkelere göre Türk nüfusunun en yoğun olduğu Güney Sibirya ülkesidir.

<span class="mw-page-title-main">Albert Küvezin</span>

Albert Kuvezin ve ; 27 Kasım 1965, Kızıl) — Tuvalı gitarist ve kargıraa höömeycisi yani boğaz şarkıcısı veya gırtlak şarkıcısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl (şehir)</span>

Kızıl. Rusya’da, Tuva Cumhuriyeti'nin başkenti. Kızıl, pek çok Türki dilde ve Ana-Türki dilinde olduğu gibi Tuvaca'da da “kırmızı” anlamına gelir. Kentin nüfusu: 104.105 (2002) iken 110.000 (2010) olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Tuvalar</span> Türk etnik grubu

Tuvalar veya Tıvalar, Rusya'nın Tuva Cumhuriyeti'nde ve Moğolistan'ın kuzeyinde yaşayan bir Türk halkıdır. Dilleri Türk dilleri'nin Sibirya grubu'na ait Tuvaca'dır. Toplam nüfusları 350.000 civarındadır. Tuvalara bazı dönemlerde Soyon, Sayan, Soyot, Uranhay adları verilmiştir. Boy esasında ise Tuvaların Kırgız boyundan bazıları da Tuvaların Uygur boyundan olduğu bilinmektedir. Üst kimlik olarak Tuva adı benimsenmiştir. Moğolistan'da yaşayan Duhalar Tuvaların ayrıksı kabilesidir.

Huun-Huur-Tu Rusya'nın Moğolistan ile arasındaki Türk soylu Tuva bölgesinden çıkmış bir müzik topluluğudur.

<span class="mw-page-title-main">Samagaltay</span>

Samagaltay Tuva Türkçesi: Самагалта́й — Tıva Cumhuriyeti Tes-Hem İli'nin idari merkezi. Nüfus 3,5 bin kişidir. Tıva Devleti eski başkentidir.

Stepan Sarıgool (Kasım 17, 1908 yılı - Mayıs 27, 1983 yılı) — roman yazarı, şair, oyun yazarı, mütercim, Tıva ulusunun ulusal yazarı. Tıva Sovyet Sosyalist Özerk Cumhuriyeti'nin edebiyat ve sanatının ünlü kalemidir. Tıva Sovyet Sosyalist Özerk Cumhuriyeti'nin Yüksek Şura'sının milletvekili olmuştur. Çağdaş Tıva edebiyatının kurucularının arasında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Alaş (bölük)</span>

Grup Alaş, 2000'lerin başında kurulmuş, ilk kadrosunda Kongar-ool Ondar (öldü), Sеdip Mаy-ооl, Оndаr Bаdı-Dоrju, Sаm Аnаy-ооl, Şirijik Аyan gibi höömeycilerinin bulunduğu Tuva (Türk) etnik müzik grubu.

Zoya Namzıray Aldınoolkızı, Tuvalı kadın şairdir. Tuva Cumhuriyeti Yazarlar Birliği üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Radik Tülüş</span>

Radik Viktoroğlu Tülüş, - Tıva Türklerinden ve Tuva Cumhuriyetinde yaşayan höömeyci, şarkıcı, besteci, sanatçı. Üyer müzik bölüğünün kurucusudur. Yat-Ha müzik bölüğünün önceden üyesidir 2006 yılından beri Hün Hürtü (Huun-Huur-Tu)| müzik bölüğünün höömeycisidir. Tıva Cumhuriyetinin ünlü sanatçısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kaygal-ool Hovalıg</span>

Kаygаl-ооl Hоvаlıg (d. 20 Ağustos 1960) — Tıvа höömеyci, şarkıcı, dünyaca tanınmış «Hün-Hürtü» adlı müzik topluluğunun lideri ve kurucusu. Rusya Federasyonunun ünlü sanatçısı, Tıvа Ulusunun höömеycisi.

<span class="mw-page-title-main">Çirgilçin</span>

Çirgilçin, 1996 yılında Tıva'da gelenekçi müzisyenlerce kurulmuş müzik grubu. Sahnede höömey adlı boğaz şarkısının da söylenmesi müziğe ayrı bir güzellik katar.

Çoduraa Tumat — Tıva kadın höömeyci, «Tıva kızı» adlı kadın müzisyen grubunun kurucusu ve yöneticisi, Tıva Cumhuriyeti'nin ünlü artisi.

İgor Köşkendey; 1978 yılının Mayıs 9-da Tıva'da Ulug-Kem'e bağlı Arıskan köyünde doğmuştur – Tıva Cumhuriyeti'nin ünlü şarkıcısı ve bilinen höömeycisidir.

Kızıl-ool SANÇI Dongakoğlu — Tıva ÖSSC'nin kültürünün önemli işçisi. Övür'ün höömey-sıgıt okulundan, sıgıtçı-höömeyci, şair,besteci, halkın arasında “Аrtist” unvanlı - Kızıl-ool Dongakoğlu Sançı tüm yönleriyle mütekamil, zeki-akıllı, yetenekli kişi.

Höömey Günü veya Höömey bayramı, Tıva Cumhuriyeti'nde her 17 Ağustos günü kutlanan, eşsiz boğaz şarkı söyleme sanatına adanmış bir bayramdır. Tuva Cumhuriyeti'nin kültürel mirası haline geldi.

Tıva Halk Hömeycisi — Tıva ulusal müzik sanatı "höömey"de(boğazdan şarkı söyleme sanatı) onursal bir unvandır. Unvan, Kar Amacı Gütmeyen Kamu Kuruluşu olan "Tıva Cumhuriyeti Höömey Söyleyen Boğaz Sanatçıları Birliği", Tuva Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı ve Tuva Cumhuriyeti Hükûmeti'nin kararı ile Tuva Cumhuriyeti Başkanı Kararnamesi ile atanır.

Tıva Ulusal Orkestrası — Sibirya'nın güney ucunda yer alan Tıva Cumhuriyeti'nin gelişmiş tarihini yansıtır. Yüzyıllar boyunca Tıva, Çin ve Moğol imparatorluklarının bir işgal alanı olmuştur. Din başta olmak üzere Moğolistan ile birçok kültürel bağı paylaşmaktadır. Tıva, 1944 yılında Sovyetler Birliği'ne işgaline maruz kaldı ve Tıva şimdi Rusya Federasyonu'nun içinde özerk cumhuriyettir.

<span class="mw-page-title-main">Sayan Bapa</span>

Sayan Salçakoğlu BAPA (d. 27 Nisan 1962) — Tıvа höömeyci, şarkıcı, dünyaca tanınmış «Hün Hürtü» adlı müzik topluluğunun üyesi. Rusya Federasyonunun ünlü sanatçısı, Tıvа Ulusunun höömеycisi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.