Göreme'deki kiliseler listesi

Göreme'deki kiliseler listesi, Türkiye'deki Nevşehir şehrinin bir beldesi olan Göreme'de bulunan ilk Hristiyanlar tarafından inşa edilen kiliseleri kapsar.^[1]

Geç Miyosende Afro-Arap plakasının Avrasya plakasına yakınlaşması şeklinde başlayan tektonik olaylar son 10 milyon yılda Kapadokya'da çok geniş ve yoğun bir volkanik aktiviteye sebep olmuştur. Bundan dolayı yaklaşık 20 000 km²'lik alanı kaplayan akarsu-göl çökelleri ile ara katkılı ignimbiritler, volkanik küller ve lav akıntılarından oluşan ve yüzlerce metre kalınlığa ulaşan bir volkano-sedimanter bir istif oluşmuştur. Nevşehir sınırları içerisindeki peribacalarının, vadilerin ve yeraltı şehirlerinin en iyi örneklerine ev sahipliği yapan volkanik kayaçlar, büyük stratovolkanların (Erciyes, Hasandağ ve Göllüdağ) ürünü olmayıp, Çardak, Acıgöl ve Derinkuyu gibi büyük kaldera çökmeleriyle sonuçlanan daha yerel devasa patlama merkezlerinin ürünleridir. Yumuşak kaya zamanla su ve rüzgâr tarafından erozyona uğratılmış, bu sayede bugün üzerinde sert kaya yapı bulunan peri bacaları oluşmuştur. Bu kayaya çok kolay şekil verilebildiğini gören Göreme ve Kapadokya halkları kayalara ev, kilise ve manastırlar oymuştur.^[2]

Özellikle ilk Hristiyanlar tarafından sığınmak için kullanılan mekanlarda Bizans sanatının önemli örnekleri yer almaktadır. Freskler post-ikonoklast dönemin çok önemli örnekleridir. MS 4. yüzyılda bölgede Kayseri'den Aziz Basil'in talimatıyla küçük topluluklar oluşmaya başlamış ve bu kayalara evler oyulmuştur. MS 725-842 yılları arasındaki ikonoklast döneminde bölgedeki kutsal mekanların süslenmesi asgari ölçekte tutulmuş, genellikle sadece haç imgesi kullanılmıştır. Bu dönemden sonra kayalara yeni kiliseler oyulmuş ve kutsal mekanlar renkli fresklerle süslenmiştir.

Göreme'de açık hava müzesinin biraz dışında bulunmaktadır, ancak müzenin parçasıdır. Kilisenin restorasyonu İtalyan heyet tarafından sürdürülmektedir. Kilisenin en önemli özelliklerinden birisi nefteki 10. yüzyıla ait fresklerdir. 11. yüzyılda eklenen yarım kubbedeki eklemelerdir. 12 havariye ait freskleri barındıran kilisede, İsa Mesih'in ve azizlerin hayatından sahneler de bulunmaktadır. Kilise dört odadan oluşmuştur. En eski bölüm 10. yüzyıldan kalmıştır. Kilisenin yeni bölümünde İncil'den sahneler bulunmaktadır.

Elmalı Kilise küçük bir mağara kilisesidir. MS 1050 yılı civarında inşa edilmiştir. Dört haç şeklinde yapılmıştır. Bu kilisenin restorasyonu 1991 yılında tamamlanmış ama fresklerin bozularak dökülmesine engel olunamamıştır. Bu kilisede azizleri, rahipleri ve Hristiyan şehitlerini anlatan sahneler bulunmaktadır. Ayrıca kilisede Yunanca balık anlamına gelen ΙΧΘΥΣ harflerinden oluşan balık resimleri bulunmaktadır. Kilisenin ismindeki elmanın resmedilen melek Mikâil'in elindeki elmadan veya civardaki çok büyük bir elma ağacından geldiği sanılmaktadır.

Barbara Kilisesinin ismi, babası Dioskorus tarafından Hristiyanlığın etkisinden uzak tutulmak için hapis tutulan Nicomedialı bir azizenin adından gelir. Bütün engellemelere rağmen Hristiyanlığın gereklerini yerine getirmeyi başaran Barbara sonunda 4 Aralık 235'te babası Dioskorus tarafından başı kesilerek öldürülecektir. Dioskorus'ta bu olaydan hemen sonra o gün bulutsuz bir hava olmasına rağmen başına yıldırım düşmesi sonucu ölmüştür. 11. yüzyılda inşa edilen kilise bu Hristiyan şehit-azizeye ithaf edilmiştir. Kilisenin yapısı Çarıklı Kiliseye çok benzer. İçi haç şeklinde ve ortasında bir kubbesi vardır. Kubbedeki tahtında İsa resmedilirken doğrudan kayay çizikmiş doğal kırmızı renklerle resimler çizilmiştir. Ayrıca kilisenin kuzey duvarında ejderhaya karşı at üzerinde birlikte savaşan Aziz George ve Aziz Theodore resmedilmiştir.

Yılanlı Kilise uzun koridorlu ve alçak tavanlı kemerli bir kilisedir. İsmini duvarındaki yılan/ejderhayı öldüren Aziz George ve Aziz Theodore resminden alır. Kilisede ayrıca İmparator Büyük Konstantin ve annesi Azize Helena'yı canlandıran resimler bulunmaktadır. Diğer ilginç bir resim ise Aziz Onuphrius'a aittir. Bu aziz, Mısır'daki Thebes yakınlarındaki çölde münzevi bir hayat yaşamış ve genelde olduğu gibi uzun gri sakalı ve tek giysi olarak üzerinde olan defne yaprağıyla resmedilmiştir.

Karanlık Kilise 11. yüzyılda inşa edilen bir manastırdır. Kubbeli bir kilise olup dört kolon ve bir büyük, iki küçük kubbeye sahiptir. Kubbelerde Yeni Ahit'den sahneler resmedilmiştir. Bölgenin Türkler tarafından alınmasından sonra 1950'lere kadar güvercinlik olarak kullanılmıştır. Güvercin pislikleri 14 yılda temizlenen freskler tüm Kapadokya'da en iyi saklanan fresklerdir. Kilisenin ismi tüm kiliseyi sadece küçük bir pencerenin aydınlatmasından ileri gelmektedir. Bu pencere sayesinde kiliseye çok az ışık girebilmiş ve süslemelerin renk zenginliği bu sayede günümüze kadar gelebilmiştir.

Çarıklı Kilisenin ismi kilisenin girişinde yer alan ve Göğe Yükselişi temsil eden iki ayak izinden gelir. Bu freskin Kudüs'teki Göğe Yükseliş Kilisesindekiyle aynı olduğu söylenir. Kilise, Karanlık Kilise ile aynı kaya kütlesi içine oyulmuştur. 11. yüzyıldan kalan fresklerde Çarmıha Geriliş, Vaftiz gibi Yeni Ahit'den sahneler bulunmaktadır.

• Kapadokya'daki yeraltı şehirleri (liste)
• Derinkuyu Yeraltı Şehri
• Kaymaklı Yeraltı Şehri
• Göreme Açık Hava Müzesi
• Zelve Açık Hava Müzesi