Gönyeli
| Gönyeli | |
|---|---|
 Gönyeli'nin havadan görünümü. Fotoğrafın ortasındaki Lefkoşa-Güzelyurt Anayolu olup kuzeybatı istikametine bakılmaktadır. | |
 Arma | |
| Ülke | de jure  Kıbrısde facto  KKTC |
| Bölge / İlçe | Lefkoşa Bölgesi Lefkoşa İlçesi |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Hüseyin Amcaoğlu (UBP) |
| Zaman dilimi | UTC+02.00 (DAS) |
Gönyeli, Kıbrıs'ta Lefkoşa'yla birleşik olan bir kasaba. de jure olarak Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Lefkoşa Bölgesi'nde ve de facto olarak ise Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Lefkoşa İlçesi'nde yer alır. 2022 yılına kadar yönetimi Gönyeli Belediyesi'ne aitti. 2022'de meclisten geçen bir yasaya göre belediye Alayköy Belediyesi ile birleştirilerek Gönyeli-Alayköy Belediyesi olarak yönetilmeye başlanmıştır. Gönyeli Spor Kulübü maçlarını kasabadaki Ali Naci Karacan Stadı'nda yapmaktadır. Gönyeli Belediyesi her yıl yabancı ülkelerden ekiplerin katıldığı ve dans, spor ve konser etkinliklerinin de kapsamında gerçekleştirildiği Gönyeli Belediyesi Halk Dansları Festivali'ni düzenlemekteydi.[1]
Etimoloji
"Gönyeli" adının kökenine ilişkin çeşitli iddialar mevcuttur. Bu iddialardan halk arasında en yaygın dillendirileni "Gönyeli"nin "Konyalı" sözcüğünden geldiğidir. Bir diğer iddiaya göreyse Osmanlı Devleti'nin "ileri gelenlerinden biri" köye geldiğinde köylülerin çalışkanlığına dayanarak köylülere "çalışkan" anlamında "gönelli" ("gön", "işlenmiş deri" anlamındadır[2] ve köylülerin ellerinin çamurlu olmasını kast etmektedir) demiş ve "Gönyeli" adı buradan türemiştir. Jack Goodwin, "Gönyeli" adının Orta Çağ'da bölgede yaşayan bir toprak ağası olan Niovili'nin adının halk ağzında şekil değiştirmesiyle ortaya çıktığını iddia etmiştir. Kasabada kazılar sonucunda bulunan "Ayios Gunellis" adlı kilisenin kasabaya adını verdiğini öne sürenler de mevcuttur.[3][4]
Tarihçe ve demografi
Kıbrıs'ın 1571 yılında Osmanlılar tarafından fethini müteakiben Anadolu'dan Türklerin adaya yerleştirilmesi çerçevesinde günümüzdeki Gönyeli yerlilerinin ataları olan Anamur'dan Kurt Ali ile Aksaray'dan Mehmet Efendi aileleri o dönemde boş araziden ibaret olan Gönyeli'ye yerleşti.[3]
Yerlilere ek olarak 1974 Kıbrıs Harekâtı'ndan sonra adanın güneyinden göç eden Kıbrıslı Türklerden de buraya yerleşenler olmuştur. 1996 yılındaki nüfus sayımına göre Gönyeli nüfusu'nun %12'si Kıbrıs'ın güneyinde kalan bölgelerde doğmuştur. Ayrıca 1964 yılında Ayvasıl, Yılmazköy, Lakadamya ve Lefkoşa'nın bazı dış mahallelerinden kaçan 175 kişinin 1971 yılında Gönyeli'de bulunduğu Richard Patrick tarafından tespit edilmiştir.[4]
Adadaki müzakerelerde Rumlara verileceği iddia edilen Güzelyurt'a 1974 yıllarında yerleşenlerden pek çoğu Gönyeli'ye taşınmıştır. 1990'lardan itibaren Lefkoşalı memurlar başta olmak üzere Kuzey Kıbrıs'ın her yanından bölgeye yerleşenler olmuş, bu inşaat patlaması sayesinde köyün nüfusu katlanarak artmıştır. Günümüzde Gönyeli Lefkoşa'yla birleşmiş ve Yenikent adı verilen yeni bir yerleşim bölgesi oluşmuş durumdadır. Gönyeli'de inşaat ve üretim alanında çalışan Türk göçmenler ve üniversite öğrencileri de bulunmaktadır.[4]
Yıllara göre kasabanın nüfus verileri aşağıdadır:[4]
| Yıllara göre kasaba nüfus verileri | |
|---|---|
| 2006 | 12.186 |
| 1996 | 6617 |
| 1978 | 2495 |
| 1973 | 1745 |
| 1960 | 1377 |
| 1946 | 814 |
| 1931 | 632 |
| 1921 | 537 |
| 1911 | 452 |
| 1901 | 302 |
| 1891 | 269 |
| 1831 (sadece erkekler) | 82 |
Kaynakça
- ^ Festival Heyecanı.. 30 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Gönyeli Belediyesi) Erişim tarihi: 10 Haziran 2012.
- ^ "TDK Büyük Türkçe Sözlük". 28 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2012.
- ^ a b Gönyeli kentleşti 4 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Kıbrıs Gazetesi) Erişim tarihi: 12 Haziran 2012.
- ^ a b c d Geunyeli 6 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PRIO Cyprus Centre) Erişim tarihi: 10 Haziran 2012.
