Gölcük
| Gölcük | |
|---|---|
 Şehrin genel görünümü (Eylül 2020) | |
 Türkiye'deki yeri | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Kocaeli |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Cengiz Karabulut[1] |
| • Belediye başkanı | Ali Yıldırım Sezer (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 199 km² |
| Rakım | 10 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 162.584 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 41650 |
| İl alan kodu | 262 |
| İl plaka kodu | 41 |
Resmî site http://www.golcuk.bel.tr/tr/ | |
Gölcük, Kocaeli'nin bir ilçesi. İzmit Körfezi'nin güney kıyısında yer almaktadır.
Tarihçe
Gölcük'ün, tarihi gelişimine İzmit ve çevresinin de içinde bulunduğu, eski Yunanlar ile Romalıların Bitinya (Bithynie) dedikleri bölge ile başlamak daha doğru olur.
Gölcük'ün bir garnizon şehri olmasının ilk adımı 1927'de atılmıştır. 1925 yılında yaralı olan Yavuz zırhlısının tamir kararı ile beliren teknik ihtiyaç, Gölcük'te askeri tersanenin kurulmasına sebep oldu. Aynı yıl bir havuz inşa edildi. Almanlar barakalar kurup Yavuz'un tamirini yaptı. Daha sonra Almanların kurmuş olduğu bu tesisler satın alınarak tersanenin çekirdeği kurulmuştur. Türk Deniz Kuvvetlerinin gelişmesine paralel olarak esaslı çalışmalara 1938 yılında başlanmışsa da II. Dünya Savaşı bu çalışmalara engel olmuş ve Gölcük Tersanesinin hakiki kalkınması 1950 yılından itibaren gerçekleşmiştir. Gölcük gerçek anlamda Cumhuriyet'ten sonra kurulmuş bir şehirdir. Gölcük köylerinden Halıdere, Ulaşlı ve Yazlık köyleri hariç 21 köy İzmit sancağına bağlı Bahçecik Nahiye Müdürlüğünce idare edilmekteydi. Cumhuriyet'in ilanından sonra 1930 yılında İhsaniye köyünde nahiye merkezi ile Jandarma teşkilatı kuruldu. Yavuz zırhlısının tamiri nedeni ile kurulan atölyelerde çalışmak üzere İstanbul tersanelerinden gelen işçi ve aileleriyle Gölcük şehrinin nüfusu hızla artmaya başladı. Bu arada 9 Haziran 1936'da kabul edilen ve 15 Haziran 1936'da yürürlüğe giren 3012 sayılı kanunla Gölcük kazası kuruldu. Kaza teşkilinde Devlet dairelerine elverişli binanın Gölcük'te bulunmaması nedeniyle geçici olarak, Değirmendere beldesinde kiralanan binalarda vazife görmeye başlanıldı. Kısa zamanda inşası bitirilen Hükûmet Konağı'na 1938 yılında geçilmiş ve Devlet teşkilatı Gölcük'te yerleşmiştir. Kazanın kurulması ile İhsaniye'den de Nahiye Müdürlüğü kaldırılmış, yalnız Jandarma Teşkilatı bırakılmıştır. 1942 Yılında çıkarılan 3887 sayılı Özel İstilak Kanunu ile yapılan istimlaklarda, Hükûmet Konağının istimlak sahası içinde kalması nedeniyle İl Genel Meclisince alınan bir kararla Hükûmet Teşkilatı 1944 yılı Şubat ayında yine Değirmendere'ye nakledilmiştir. Hükûmet Değirmendere'de 10 yıl kaldıktan sonra 4 Mart 1954 tarihinde çıkarılan 6322 sayılı kanun gereğince tekrar Gölcük'e taşınmıştır. Hükûmet Konağı'nın Gölcük'e gelmesi nedeniyle Değirmendere'de Nahiye ve Nüfus Teşkilatı ile Emniyet Teşkilatı kurulmuştur. 21 köyü olan Gölcük'ün Halıdere ve Ulaşlı köylerinin Karamürsel'den alınarak bu sayı 23'e yükselmiştir. Fakat Değirmendere'nin nahiye olmasıyla köy adeti 22'ye inmiştir. Saraylı köyünün Damlar Mahallesinin 1959 yılında müstakil köy haline gelmesi köy sayısını tekrar 23'e çıkarmıştır. İhsaniye köyünde 06.09.1966 tarih ve 4636 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla Belediye Teşkilatı kurulmuştur. Bugün Gölcük ilçesi, biri (merkez) Gölcük, diğerleri; Değirmendere, İhsaniye, Halıdere, Ulaşlı, Hisareyn, Yazlık olmak üzere 6 beldesi ve 23 köyü bulunmaktadır. 93 Harbinden sonra savaştan kaçan Gürcü Müslümanlar Acara bölgesinden gelmiş ve Samanlı dağlarına yerleştirilmişlerdir.
Coğrafya
İlçenin arazisi yaklaşık 20.000 hektardır. Gölcük şehri, İzmit Körfezi'nin güney kıyılarında ve körfezin doğu nihayetine doğru, genişliği 2 km.ye varan bir boğum üzerinde kurulmuştur. Şehir, çevresindeki bağ, bahçe ve buralardaki meskenlerle beraber Samanlı Dağları'nın kuzey yamaçlarına kadar uzanmaktadır. Şehrin idari sınırlarını, doğuda İhsaniye Belediyesi, batıda Değirmendere Belediyesi, güneyde Şirinköy, Örcün, Saraylı köyleri oluşturmaktadır. Şehrin kuzeyinde ise İzmit körfezi bulunmaktadır. Gölcük şehrinin içinde bulunduğu körfez deniz münakalesi ve güvenlik açısından çok elverişli şartlar arz etmektedir. Bu nedenle bölgede günümüzde vapurla deniz ulaşımı mevcuttur.[4] Körfezin doğal liman olmasından ötürü eski çağlardan itibaren başlayan tersane kurma alışkanlığı, Bizanslılar döneminde, Osmanlılar döneminde olduğu gibi Cumhuriyet döneminde de devam edegelmiş ve Gölcük'ün modern bir şehir olarak gelişmesine de 1927 yılında temeli atılan Gölcük Tersanesi neden olmuştur. Şehrin ilk nüvesi, kıyıda askeri tesislerin çevresinde kurulan işçi lojmanlarından oluşmaktaydı. Coğrafi konumunun uygunluğu bakımından, askeri tersanenin burada kurulmasıyla beraber, Gölcük hızlı bir şehirleşme süreci içine girmiş ve 1940'lı yıllarda nüfusu, 5000 civarındayken -asrın felaketi diye nitelenen 17 Ağustos depremine rağmen- 2009 yılı itibarı ile 130.000 seviyesine ulaşan ve hızla gelişen bir şehir haline gelmiştir. Gölcük nüfusu 2019 yılına göre 165.663'tür. Bu nüfus, 83.703 erkek ve 81.960 kadından oluşmaktadır. Yüzde olarak ise: %50,53 erkek, %49,47 kadındır.[5]
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1940[6] | 16.122 | 5.115 | 11.007 |
| 1945[7] | 19.600 | 8.834 | 10.766 |
| 1950[8] | 22.608 | 4.153 | 18.455 |
| 1955[9] | 29.404 | 13.789 | 15.615 |
| 1960[10] | 35.504 | 18.764 | 16.740 |
| 1965[11] | 38.904 | 21.544 | 17.360 |
| 1970[12] | 50.708 | 29.774 | 20.934 |
| 1975[13] | 54.590 | 33.279 | 21.311 |
| 1980[14] | 72.988 | 45.950 | 27.038 |
| 1985[15] | 91.465 | 56.087 | 35.378 |
| 1990[16] | 111.408 | 64.911 | 46.497 |
| 2000[17] | 107.615 | 55.790 | 51.825 |
| 2007[18] | 131.992 | 71.538 | 60.454 |
| 2008[19] | 136.513 | 130.141 | 6.372 |
| 2009[20] | 136.035 | 129.713 | 6.322 |
| 2010[21] | 137.637 | 131.450 | 6.187 |
| 2011[22] | 141.926 | 135.954 | 5.972 |
| 2012[23] | 143.867 | 138.074 | 5.793 |
| 2013[24] | 145.805 | 145.805 | veri yok |
| 2014[25] | 149.238 | 149.238 | veri yok |
| 2015[26] | 152.607 | 152.607 | veri yok |
| 2016[26] | 156.901 | 156.901 | veri yok |
| 2017[26] | 161.117 | 161.117 | veri yok |
| 2018[26] | 162.584 | 162.584 | veri yok |
| 2019[26] | 165.663 | 165.663 | veri yok |
| 2020[26] | 170.503 | 170.503 | veri yok |
| 2021[26] | 172.802 | 172.802 | veri yok |
| 2022[26] | 175.940 | 175.940 | veri yok |
Not: 2008 yılında bazı belde ve köyler mahalle statüsüne geçtiğinden şehir nüfusu artıp kır nüfusu azalmıştır. 2013 yılında ise Büyükşehir yasası nedeniyle köylerin tamamı mahalle statüsüne geçtiğinden kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Ekonomi
İlçe 1926 yılında kurulan Türk Donanması'na ve tersanesine ev sahipliği yapmaktadır. Tarih boyunca donanma, kentin gelişmesinde çok önemli rol oynamıştır. Sürekli değişen insan profili nedeniyle, şehirde kültürel bir mozaik oluşmuştur. Başta Donanma Komutanlığı ve Gölcük Tersane Komutanlığının ilçede bulunması Gölcük şehrinin sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda kalkınmasına ivme kazandırmıştır. İlçede sanayi kollarının fazla olması nedeniyle tarımsal üretime olan ilgi gittikçe azalmıştır. İlçede 2004 yılı verilerine göre işsizlik oranı %6,7'ye düşmüştür.
Ford Otosan tartışmaları
Otomotiv fabrikası Ford Otosan'ın Gölcük'e bağlı İhsaniye Beldesi içinde açılması, şehirde yeni iş imkânlarının oluşmasına neden olmuştur.
Ancak bu fabrika için Mesut Yılmaz'ın liderliğindeki koalisyon hükûmetince bedelsiz olarak tahsis edilen deniz kıyısındaki geniş arazi ülke çapında büyük tartışmalara yol açmıştır.
Söz konusu arazi, fabrikanın kurulması öncesinde SEKA fidanlığı olarak kullanılan bir yeşil alandır. Ayrıca bu bölgede Ford'a malzeme taşıyan araçlar mahalle aralarından ilkokul, lise önlerinden geçmektedir.
Gölcük Depremi
17 Ağustos 1999'da meydana gelen Gölcük merkezli deprem ilçeye çok büyük zararlar vermiştir. Sadece Gölcük'te yaşamını yitirenlerin sayısının 20 bine yakın olduğu düşünülmektedir.
Ancak resmi rakamlar, Gölcük Depremi'nin etkilediği tüm alanlar da dahil olmak üzere bunun çok altında açıklanmıştır. Bunda, dönemin cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in, sanayi yatırımlarının yoğunlaştığı bu bölgeyi afet bölgesi olarak ilan etmek ve vergi gelirlerinin düşmesini istememesinin de etkisi vardır.
Ayrıca deprem sonrasında ulusal yas ilan edilmemesi ve bayrakların yarıya indirilmemesi de bölge halkının tepkisini çekmiştir. Gölcüklülerin kurmuş olduğu İnternet topluluğunun bu yöndeki bir protestosu sonucunda 11 Eylül 2001 saldırılarının ardından AB çapında ilan edilen bayrakları yarıya indirme kararına Türkiye'nin katılımı engellenmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "5 kaymakamın görev yeri değişti". Ozgurkocaeli.com.tr. 8 Ağustos 2019. 9 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2019.
- ^ "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Komutanlığı. 28 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
- ^ "Körfez-Gölcük arasına ek vapur seferi isteniyor". Özgür Kocaeli. 12 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Gölcük Nüfusu - Kocaeli". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Kocaeli Gölcük Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
- Gölcük Belediyesi 15 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
