İçeriğe atla

Göktürk kağanları listesi

Kontrol Edilmiş
Türk kağanlarının tacı, Moğolistan Ulusal Müzesi

Kağan, Orta Çağ Türkleri tarafından kullanılan bir unvandı. Birinci ve İkinci Türk Kağanlığı, 552 ile 745 yılları arasında Orta Asya'nın büyük bölümünü ve Moğol Platosu'nu kontrol eden ve konfederasyon Türk boylarından oluşan Göktürklerin Aşina kabilesi tarafından yönetilen imparatorluklardı. Tarihleri çalkantılı. 6. yüzyılda Central Plains'deki çok sayıda hanedanın gücüne meydan okudular. Bir iç savaşın ardından yüzyılın sonunda, kağanlık doğu ve batı kanatlarına ayrıldı. 7. yüzyılın ikinci yarısında her iki kanat da Tang hanedanına yenildi. Ancak 682'de bağımsızlıklarını yeniden kazandılar.

İlk Göktürk Kağanlığı kağanları

Unvan Özel ad ve diğer unvanlar Katun Taht Not
Bumin Kağan / İllig Kağan
伊利可汗 		"Tumen"
"土門" / "土门" 		Prenses Changle (Batı Vey)
長樂公主 / 长乐公主
552
İssik Kağan
乙息記可汗 / 乙息记可汗 		Keluo / K'o-lo
科羅 / 科罗 		552—553 Bumin Kağan'ın oğlu
Mukan Kağan
木桿可汗 / 木杆可汗 		Yandou / Yen-to
燕都, "俟斤" 		553—572 Bumin Kağan'ın oğlu
Taspar Kağan
佗缽可汗 / 佗钵可汗 		572—581 Bumin Kağan'ın oğlu
Amrak KağanAnluo / An-lo
庵邏 / 庵逻 		581 Taspar Kağan'ın oğlu
İşbara Kağan
沙缽略可汗 / 沙钵略可汗 		Shetu / She-t'u
攝圖 / 摄图
İl Kül Şad Baga İşbara Kağan
伊利俱盧設莫何始波羅可汗 / 伊利俱卢设莫何始波罗可汗 		Prenses Ch'ien-chin (Kuzey Chou)
千金公主
Prenses Ta-i (Sui)
大義公主 / 大义公主[dn 1]		581—587 İssik Kağan'ın oğlu
Baga Kağan / Yabgu Kağan
莫何可汗 / 葉護可汗 		Chuluohou / Ch'u-lo-hou
處羅侯 / 处罗侯 		587—588 İssik Kağan'ın oğlu
Tulan Kağan
都藍可汗 / 都蓝可汗 		Yongyulü / Yung-yü-lü
雍虞閭 / 雍虞闾 		588—599 İşbara Kağan'ın oğlu

Göktürk Kağanlığı batı kanadı kağanları

Unvan Özel ad ve diğer unvanlar Katun Taht Not
Yabgu Kağan
葉護可汗 / 叶护可汗 		Istemi
Shidianmi / Shih-tien-mi
室點密 / 室点密 		552—575 Bumin Kağan'ın küçük kardeşi
Tarduş Kağan
達頭可汗 / 达头可汗 		Dianjue / Tien-chüeh
玷厥 		575—602 İstemi'nin oğlu

Göktürk Kağanlığı Apa sülalesi kağanları

Unvan Özel ad ve diğer unvanlar Katun Taht Not
Apa Kağan
阿波可汗 		Daluobian / Ta-lo-pien
大邏便 / 大逻便 		581 - 587 Mukan Kağan'ın oğlu
Niri Kağan
泥利可汗 		587 - 601 Yangsu Tigin'in oğlu
Tarduş Kağan'ın torunu

Doğu Göktürk Kağanlığı kağanları

Unvan Özel ad ve diğer unvanlar Katun Taht Not
Yami Kağan
啟民可汗 / 启民可汗 		Rangan / Jan-kan
染干
Tölis Kağan
突利可汗 / 突利可汗 		Prenses An-i (Sui)
安義公主 / 安义公主 (597 - 599)
Prenses I-ch'eng (Sui)
義成公主 / 义成公主 (599 - )
599—609 Baga Kağan'ın oğlu
Şipi Kağan
始畢可汗 / 始毕可汗 		Duojishi / To-chi-shih
咄吉世 		Prenses I-ch'eng
義成公主 / 义成公主 		609—619 Yami Kağan'ın oğlu
Çula Kağan
處羅可汗 / 处罗可汗 		"İlteber Şad"
"俟利弗設" / "俟利弗设" 		Prenses I-ch'eng
義成公主 / 义成公主 		619—620 Yami Kağan'ın oğlu
İl Kağan
頡利可汗 / 颉利可汗 		Duobi / To-pi
咄苾
"Bağatur Şad"
"莫賀咄設" / "莫贺咄设" 		Prenses I-ch'eng
義成公主 / 义成公主 		620—630 Yami Kağan'ın oğlu

Tang Hanedanı'nın Jimi sistemi altındaki Doğu Göktürk Kağanlığı kağanları

Unvan Özel ad ve diğer unvanlar Katun Taht Not
Qilibi Kağan
俟力苾可汗 		Simo / Ssu-mo
思摩 		639 - 644 Tuğruk Şad'ın oğlu
Çebi Kağan
車鼻可汗 / 车鼻可汗 		Hubo / Hu-po
斛勃 		646 - 649
Nizük Beg
Nishoufu / Ni-shou-fu
泥熟匐 		679 - 680
Funian / Fu-nien
伏念 		680 - 681 İllig Kağan'ın akrabası

Batı Göktürk Kağanlığı kağanları

Unvan Özel ad ve diğer unvanlar Katun Taht Not
Hesana Kağan[]
曷娑那可汗, 曷薩那可汗 / 曷萨那可汗
達曼 / 达曼
泥厥處羅可汗 / 泥厥处罗可汗 		Prenses Hsin-i (Sui)
信義公主 / 信义公主 		604—611 Niri Kağan'ın oğlu
Şekuei Kağan
射匱可汗 / 射匮可汗 		610—617 Tuğluk Yabgu'nun oğlu
Tarduş Kağan'ın torunu
Tuluk Yabgu Kağan
統葉護可汗 / 统叶护可汗 		617—630 Tuğluk Yabgu'nun oğlu
Tarduş Kağan'ın torunu
Bağatur Kağan
莫賀咄可汗 / 莫贺咄可汗 		630 Tuğluk Yabgu'nun oğlu
Tarduş Kağan'ın torunu
Si Yabgu Kağan
肆葉護可汗 / 肆叶护可汗 		Turuk Tigin
咥力特勒 		630—632 Tuluk Yabgu Kağan'ın oğlu
Tuğluk Kağan
咄陸可汗 / 咄陆可汗 		Nizük
泥孰

吞阿婁拔奚利咄陸可汗 / 吞阿娄拔奚利咄陆可汗 		632—634 Bağatur Kağan'ın oğlu
İşbara Teriş Kağan
沙缽羅咥利失可汗 / 沙钵罗咥利失可汗 		Tonga / Tongra
同俄 		634—639 Bağatur Kağan'ın oğlu
İl Beg Tuğluk Kağan[]
乙毗咄陸可汗 / 乙毗咄陆可汗 		Yukuk Şad
欲谷設 / 欲谷设 		638—653 Tuğluk Yabgu'nun torunu
İl Kutluğ İllig Beg Kağan[]
乙屈利失乙毘可汗 / 乙屈利失乙毗可汗 		639—640 İşbara Teriş Kağan'ın oğlu
İl Beg İşbara Yabgu Kağan[]
乙毗沙缽羅葉護可汗 / 乙毗沙钵罗叶护可汗 		Tigin
薄布特勒 		639—641 Genna Şad'ın oğlu
İl Beg Şekuei Kağan[]
乙毗射匱可汗 / 乙毗射匮可汗 		642—653 İllig Kül Bilge Kağan'ın oğlu
Apa Kağan'ın torunu
İşbara Kağan
沙缽羅可汗 / 沙钵罗可汗 		Helu
賀魯 / 贺鲁 		650—658 Böri Şad'ın oğlu
Tuğluk Yabgu'nun torunu

"Xingxiwang" kağanları

Unvan Özel ad ve diğer unvanlar Katun Taht Not
Aşina MişeMishe
阿史那弥射
莫贺咄叶护
奚利邲咄陆可汗 		657-662
Aşina Cuçi Onok Kağan 阿史那都支
十姓可汗 		671-679
Aşina Yuankin阿史那元庆 685-692 Mişe'nin oğlu
Aşina Tuçi阿史那俀子 693-694 Yüan-ch'ing'in oğlu
Aşina Syan阿史那献 708-717 Son of Ashina Yuanqing
Aşina Zhen阿史那震 735-736 Hsien'ın oğlu

"Jiwangjue" kağanları

Unvan Özel ad ve diğer unvanlar Katun Taht Not
Aşina Buçjen阿史那步真 657-667
Aşina Kuşrak阿史那斛瑟罗
竭忠事主可汗 		685-703 Po-chen'in oğlu
Aşina Xuaytao阿史那怀道 704-708 Hu-se-lo'nun oğlu
Ashina Xin 阿史那昕 740-742 Huai-tao'nun oğlu

İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı kağanları

Unvan Özel ad ve diğer unvanlar Katun Taht Not
İlteriş Kağan
頡跌利可汗 / 颉跌利可汗 		Kutluk
骨咄祿 / 骨咄禄 		İl Bilge Hatun 682—694 İllig Kağan'ın akrabası
Kapgan Kağan
遷善可汗 / 迁善可汗
默啜 		694—716 İlteriş Kağan'ın küçük kardeşi
Inel Kağan
拓西可汗
匐俱 		716 Kapgan Kağan'ın oğlu
Bilge Kağan
毗伽可汗
默棘連 / 默棘连 		Kutluk Säbäg Hatun716—734 İlteriş Kağan'ın oğlu
Yiran Kağan
伊然可汗 		- 734 İlteriş Kağan'ın oğlu
Tengri Kağan
登利可汗 		- 734—741 İlteriş Kağan'ın oğlu
Kutluk Yabgu Kağan
骨咄 		741—742 İlteriş Kağan'ın oğlu
İlteriş Kağan
頡跌伊施可汗 / 颉跌伊施可汗 		742—744 Basmilin reisi
Ozmiş Kağan
烏蘇米施可汗 / 乌苏米施可汗 		742—744 Pan Kül Tigin'in oğlu
Beyaz Kaşlı Kağan
白眉可汗 		Kulun Bey
鶻隴匐 / 鹘陇匐 		744—745 Pan Kül Tigin'in oğlu

Dipnotlar

  1. ^ Kuzey Chou'nun çöküşünden sonra Sui'den Yang soyadını aldı ve Sui'nin Prenses Ta-i olarak atandı.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Göktürk Kağanlığı</span> Türk adını kullanan ilk Türk devleti

Göktürk Kağanlığı, asıl ismiyle Türk Kağanlığı Göktürkler tarafından kurulmuş ve 552-744 yılları arasında Orta ve İç Asya'da hükümdarlık sürdürmüş bir Türk imparatorluğudur ve bozkırların ilk model devletidir. Asya Hun İmparatorluğu'ndan sonra 2. Büyük Devlet lakabını almıştır.

Ötüken, Ötügen veya Ötüken Ormanı, ; Türklerin Orta Asya'daki kutsal başkentidir ve Moğollar tarafından da kutsal kabul edilir. Ormanlarla kaplı bir dağ olan "Ötüken Dağı" da eski Türkler tarafından kutsal kabul edilir. Çince kaynaklarda U-te-kien şeklinde geçtiği ve Çin kaynaklarında dağ ismi olarak geçen Tu-kin, Yü-tü-kiün ile ilişkili olabileceği belirtilmektedir. Ötügen (Ötüken) Türklerin yeryüzünde ilk var olduğu ve oradan Dünya’ya dağıldığı yerin adı olarak da kabul edilmektedir. Teoman tarafından kurulan Büyük Hun Devleti'nin başkenti de Ötüken idi. Ayrıca Orhun Nehri kaynaklarını bu bölgeden alır ve Göktürk Kağanlığı’nın da başkenti yine bu yörede kurulmuştur. İnanca göre bütün büyük devletlerin başkenti burada kurulmalı idi. Gerçekten de pek çok Türk ve Moğol Devleti biraz genişledikten sonra başkentlerini bu bölgeye taşımışlardır. Ötüken dağının Nama adında bir koruyucu ruhu vardı.

<span class="mw-page-title-main">Tang Hanedanı</span> 618-907 yılları arasında Çinde hüküm sürmüş bir hanedanlık

Tang Hanedanı, Sui Hanedanı'nın ardından Çin'e hüküm sürmüş hanedandır. 618'de Li Shimin, Sui Hanedanı'nı devirerek Tang Hanedanı'nı kurdu. Li Shimin daha çok Tang Hanedanı'nın kurucusu İmparator Taizong olarak bilinir. Çin imparatorlarının en ünlülerinden biridir. Tang Hanedanı döneminde Çin'in komşularının üzerinde çok büyük etkisi vardı ve birçok komşu krallıkları vergiye bağlamıştı. Bununla birlikte Göktürk Kağanlığı 659 yılında, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ise 744 yılında Tang Hanedanı'nın egemenliği altına girmiştir. Yaklaşık 300 yıl yönetimde kalan Tang Hanedanı zamanında Han Hanedanı'ndan bile daha parlak bir dönem yaşandı. Bu dönemde imparatorluk toprakları genişletildi; değişik ırk, kültür ve dinlerden halklarla ilişkiler kuruldu ve sonradan Batılı toplumları şaşkınlığa uğratacak bir yönetim sistemi kuruldu. Bazı kaynaklarda Tang Hanedanı'nın Çinleşmiş Türk-Tabgaç kökenli olduğu geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Göktürkler</span> Tarihi Türk halkı

Göktürkler veya Kök Türkler, Orta Çağ'da Orta Asya'da göçebe bir Türk halkları konfederasyonuydu. Bumin Kağan'ın önderliğindeki Göktürkler, geleceğin coğrafi konumunu, kültürünü, hakim inançlarını ve geleceğini şekillendirecek birçok göçebe hanedanlıklarından biri olan Göktürk Kağanlığı'nı kurdular.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı</span> 7. ve 8. yyde hüküm sürmüş Türk devleti

İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı, Çin egemenliğine giren Göktürkler Kutluk Kağan zamanında yeniden bağımsızlığına kavuştu. Bu yüzden bu devlete "Kutluk Devleti" de denir.

A-shih-na Chieh-she-erh ya da A-shih-na Chieh-she-shuai veya Ashina Jiesheshuai, Geleneksel: 阿史那結社率 / Basit.: 阿史那结社率 , Pinyin: āshǐnà jiēshèshuai, Wade-Giles: ashihna chieh-she-shuai, Orta Çağ Çincesi: (Guangyun): ʔɑ-ʃĭə˥-nɑ˩ kiet-ʑĭa˥-ʃĭuĕt, d. ? - ö. 19 Mayıs 639), Doğu Göktürk Kağanlığında Aşina ailesinin mensuplarından ve Çin Tang Hanedanında Chunglangchiang lığa kadar yükseltilen Fan-chiang lardandır. Şipi Kağan'ın oğullarından olup "Tuli Kağan" unvanını kullanan Ashina Shihpopi 'nin kardeşidir. Türk tarihçiliğinde, ilk kez Nihal Atsız tarafından kullanılan Kürşad adıyla bilinmektedir.

Yami Kağan veya Yamı Kağan, soyadı ve ad: Ashina Jankan, Tolis Qaghan olarak da bilinir ve daha sonra unvanını aldı. 600-609 yılları arasında hükümdarlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanlarındandır. İşbara Kağan ya da Baga Kağan'ın oğludur.

Şipi Kağan, Serbi Kağan veya Sibir Kağan 609-619 tarihleri arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır. Yami Kağan'ın oğullarındandır.

Li Simo, Çelebi Kağan(Çince tam unvanı: Geleneksel: 乙彌泥熟俟利苾可汗 / Basit.: 乙弥泥熟俟利苾可汗, Wade-Giles: Iminishu Ch'ilipi K'ohan, Pinyin: yǐmíníshú qílìbié kěhàn, Orta Çağ Çincesi: : dʐʰĭə˥-lĭək-bʰĭĕt kʰɑ˥-ɣɑn˩˥, aslı adı: 阿史那思摩 Ashina Simo, Çince adı: 李思摩 Li Simo, d. 583 - ö. 647; Changan), İl Kağan'ın babası olan Yami Kağan'ın kuzeni Tuğluk Şad (咄六設)'ın oğlu. Doğu Göktürklerin Çin Tahakkümü Devri (630-681)'nde, önce Tang Hanedanı'nın generali ve daha sonra 639 - 644 yılları arasında Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanı.

Ch'u-lo Kağan (Çince: 處羅可汗/处罗可汗, : chùluo kěhàn, : ch'u-lo k'o-han, : ,diğer adları: Ilteber Shad. 619- 621 tarihleri arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır. Yami Kağan' ın oğludur.

İl ya da İllig Kağan, Pinyin: xiélì kěhàn, Wade-Giles: hsieh-li k'o-han, Baghatur Shad, kişisel adları; Ashina Duobi/To-pi, 621-630 yılları arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı’ nın son hükümdarıdır. Yami Kağan' ın oğludur.

Çebi Kağan, Çin kaynaklarında kişisel adı Aşina Hubo, hükümdar adı ise Yiçü Çebi Kağan (乙注車鼻可汗/乙注车鼻可汗)'dır. Seyanto Kağanlığı'nın dağılmasının ardından "Doğu Türklerinin Kağanı" iddiasıyla ortaya çıkan Türk devlet adamıdır. Dağılan Göktürk Devleti'nden kalan toprakların doğusunda kısa bir süre de olsa Doğu Türk Kağanlığı'nı yeniden kurumsallaştırmaya çalışmıştır. Tang Hanedanı'na bağlı Gao Kan komutasındaki birliklerin MS 650'de Çebi'nin ordularını mağlup etmesiyle bu amacını gerçekleştirememiştir.

Kara Kağan (K'o-lo), İ-hsi-chi (İlci) Kagan, Kara Issık Kağan. 552-553 yılları arasında I. Göktürk Kağanlığı'nın kağanı.

<span class="mw-page-title-main">Tang'ın Batı Türklerine seferi</span>

Tang'ın Batı Türklerine Seferi, Çin kaynaklarında Batı Tujue olarak bilinen Batı Göktürk Kağanlığı topraklarına 7. yüzyılda Tang Hanedanı tarafından düzenlenen seferdir. Tang Hanedanlığı, henüz sefere karar kılmadan önce; Doğu ve Batı Göktürk devletleri arasındaki rekabetten yararlanarak; bu iki devletin gücünü ciddi şekilde zayıflatmıştır. İmparator Taizong, Çin ordusunu Göktürklerin batı kanadında bulunan topraklar olan; 640'ta Karahoca, 644'te Karaşehir ve 648'de Kuçar'a sevk etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tang'ın Doğu Türklerine seferi</span>

Tang Hanedanlığı tarafından tehdit olarak algılanan İllig Kağan'a karşı; Seyanto Hanlığı ile kurulan ittifak ordusuyla Doğu Göktürk Kağanlığı üzerine yönelen askerî seferdir.

Tang'ın Sir-Tarduş Seferi, Tang imparatoru Li Şimin'in 641'de Sir-Tarduşlar'a düzenlediği seferdir.

<span class="mw-page-title-main">Yen-Men Kalesi Kuşatması</span>

Yen-Men Kalesi Kuşatması, Çin-Sui Hanedanı Yang-ti'nin bugün Taiyuan adıyla bilinen şehrin kalesinde Doğu Göktürk Kağanlığı ordusu tarafından 615'te kuşatılması olayıdır. Kuşatma sonrasında, Sui Hanedanlığı'nın ülke içerisindeki otoritesi iyice zayıflamış ve Sui Hanedanlığı yıkılmıştır.

Tang'ın Batı Göktürk Kağanlığı'nı ele geçirmesi veya Çincede bilinen adıyla Batı Tujue'nin fethi, Tang Hanedanlığı generallerinden Su Dingfang komutasındaki Çin ordusunun Batı Göktürk Kağanı İl-Kullıg İşbara Kağan üzerine yürüdüğü askerî sefere verilen addır. Tang'ın Batı Türklerine seferleri, Batı Türklerinin Tarım Havzası'ndaki müttefiki olan Karahoca'nın 640'ta Tang ordusu tarafından işgaliyle başlamıştır. Tang Hanedanlığı himayesini kabul eden birçok vaha devletçiği, Tang'ın askerî emellerinden kuşkuya düşerek, 7. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Tang yerine Batı Göktürk Kağanlığı'na bağlılığını bildirmiştir. Karahoca'dan sonra Orta Asya'daki yayılmacı siyasetini sürdüren Tang Çini, 644'te Karaşehir Seferi ile Karaşehir Krallığı'na, 648'de ise Kuçar Seferi ile Kuçar Krallığı'nı topraklarına katmıştır. Su Dingfang komutasında Batı Göktürklerin üzerine gönderilen ana ordu; Dingfang tarafından Türk kökenli komutanlar Böri Şad ve Bağa Şad yönetiminde iki kol orduya ayrılmıştır. Ayrıca, Tang ordusu; Sir-Tarduşlara karşı Uygurların başlattığı isyana Tang'ın destek vermesinin ardından kendisiyle müttefik olan Uygurların atlı birliklerini de takviye olarak Büyük Tang Ordusu'na kabul etmiştir. Tang ordusu ile İşbara Kullug arasında yapılan İrtiş Nehri Savaşı'nı kaybeden Batı Göktürkler; bölgedeki egemenliklerini de kaybetmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Türk göçleri</span>

Türk göçleri, Türk boylarının ve Türk dillerinin 6. ve 11. yüzyıllar arasında Avrasya'daki yayılma sürecini ifade etmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.