Göksel Gövdeler
Göksel Gövdeler (Çince: 天干; pinyin: tiāngān), Shang Hanedanı döneminde haftanın on gününün isimleri olarak ortaya çıkan Çin onlu sistemidir. Ayrıca Shang dönemi ritüelinde, Shang haftasının karşılık gelen gününde fedakarlık teklif edilen ölü aile üyelerinin isimleri olarak kullanıldılar. Göksel Gövdeler, altmış günlük bir bileşik döngü oluşturmak için benzer bir on iki günlük döngü olan Dünyevi Dallar ile kombinasyon halinde kullanıldı. Daha sonra Göksel Gövdeler, haftanın günleri ve ölü akrabalar için ad olarak orijinal işlevlerini yitirdi ve 60 yıllık takvim döngüsü olarak Dünya Dalları ile birlikte en belirgin ve uzun ömürlü olan birçok başka kullanım alanı elde etti. Sistem Doğu Asya'da kullanılmaktadır.
Tablo
| Göksel Gövdeler | Çince | Japonca (rōmaji) | Korece (romaja) | Mançuca (Möllendorf) | Vietnamca | Yin ve yang | Beş Element | Beş Element bağıntısı | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mandarin Zhuyin | Mandarin Pinyin | Wu Wuupin | Kantonca Jyutping | onyomi | kunyomi | ||||||||
| 1 | 甲 | ㄐㄧㄚˇ | jiǎ | ciaeh43 | gaap3 | コウ (kō) | きのえ (kinoe) | 갑 (gap) | ᠨᡳᠣᠸᠠᠩᡤᡳᠶᠠᠨ (niowanggiyan) | giáp | 陽 (yang) | 木 (tahta) | 東 Doğu |
| 2 | 乙 | ㄧˇ | yǐ | ieh43 | jyut6 | オツ (otsu) | きのと (kinoto) | 을 (eul) | ᠨᡳᠣᡥᠣᠨ (niohon) | ất | 陰 (yin) | ||
| 3 | 丙 | ㄅㄧㄥˇ | bǐng | pin51 | bing2 | ヘイ (hei) | ひのえ (hinoe) | 병 (byeong) | ᡶᡠᠯᡤᡳᠶᠠᠨ (fulgiyan) | bính | 陽 (yang) | 火 (ateş) | 南 Güney |
| 4 | 丁 | ㄉㄧㄥ | dīng | ting44 | ding1 | テイ (tei) | ひのと (hinoto) | 정 (jeong) | ᡶᡠᠯᠠᡥᡡᠨ (fulahūn) | đinh | 陰 (yin) | ||
| 5 | 戊 | ㄨˋ | wù | vu231 | mou6 | ボ (bo) | つちのえ (tsuchinoe) | 무 (mu) | ᠰᡠᠸᠠᠶᠠᠨ (suwayan) | mậu | 陽 (yang) | 土 (toprak) | 中 Orta |
| 6 | 己 | ㄐㄧˇ | jǐ | ci51 | gei2 | キ (ki) | つちのと (tsuchinoto) | 기 (gi) | ᠰᠣᡥᠣᠨ (sohon) | kỷ | 陰 (yin) | ||
| 7 | 庚 | ㄍㄥ | gēng | keng44 | gang1 | コウ (kō) | かのえ (kanoe) | 경 (gyeong) | ᡧᠠᠨᠶᠠᠨ (šanyan) | canh | 陽 (yang) | 金 (metal) | 西 Batı |
| 8 | 辛 | ㄒㄧㄣ | xīn | sin44 | san1 | シン (shin) | かのと (kanoto) | 신 (sin) | ᡧᠠᡥᡡᠨ (šahūn) | tân | 陰 (yin) | ||
| 9 | 壬 | ㄖㄣˊ | rén | nyin223 | jam4 | ジン (jin) | みずのえ (mizunoe) | 임 (im) | ᠰᠠᡥᠠᠯᡳᠶᠠᠨ (sahaliyan) | nhâm | 陽 (yang) | 水 (su) | 北 Kuzey |
| 10 | 癸 | ㄍㄨㄟˇ | guǐ | kue51 | gwai3 | キ (ki) | みずのと (mizunoto) | 계 (gye) | ᠰᠠᡥᠠᡥᡡᠨ (sahahūn) | quý | 陰 (yin) | ||
Kaynakça
- Allan, Sarah (1991). The shape of the turtle: myth, art, and cosmos in early China. Albany NY: State University of New York Press. ISBN 978-0-7914-0459-1.
- Barnard, Noel (1986). "A new approach to the study of clan-sign inscriptions of Shang". Kwang-chih Chang (Ed.). Studies of Shang archaeology : selected papers from the International Conference on Shang Civilization. New Haven: Yale University Press. ss. 141-206. ISBN 978-0-300-03578-0.
- Tsien, Tsuen-hsuin; Kwang-chih Chang (1978). "T'ien kan: a key to the history of the Shang". David Roy (Ed.). Ancient China : studies in early civilization. Hong Kong: Chinese University Press. ss. 13-42. ISBN 978-962-201-144-1.
- Chang Tai-Ping (1978). "The role of the t'ien-kan ti-chih terms in the naming system of the Yin". Early China. Cilt 4. ss. 45-48.
- Keightley, David (2000). The ancestral landscape: time, space, and community in late Shang China, ca. 1200-1045 B.C. Berkeley: University of California, Berkeley, Center for Chinese Studies. ISBN 978-1-55729-070-0.
- Norman, Jerry (1985). "A note on the origins of the Chinese duodenary cycle". Graham Thurgood (Ed.). Linguistics of the Sino-Tibetan area : the state of the art : papers presented to Paul K. Benedict for his 7lst birthday. Canberra: Australian National University. ss. 85-89.
- Pulleyblank, E. G. (1995). "The ganzhi as phonograms". Early China News. Cilt 8. ss. 29-30.
- Smith, Adam (2011). "The Chinese sexagenary cycle and the ritual origins of the calendar". John Steele (Ed.). Calendars and years II : astronomy and time in the ancient and medieval world (PDF). Oxford: Oxbow. ss. 1-37. ISBN 978-1-84217-987-1. 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Aralık 2020.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Göksel Gövdeler ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
- "Heavenly Stems and Earthly Branches". Hong Kong Observatory. 4 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2020.
