İçeriğe atla

György Ligeti

György Ligeti
György Ligeti ve öğrencileri 1982 Graz
Doğum28 Mayis 1923
Diciosânmartin (günümüzde Târnăveni), Romanya
Ölüm12 Haziran 2006
Viyana, Avusturya
MeslekMüzisyen, Besteci, Müzik öğretmeni

György Ligeti (Macarca: Ligeti György Sándor) (d. 28 Mayıs 1923, Diciosânmartin (günümüzde Târnăveni), Romanya - ö. 12 Haziran 2006, Viyana, Avusturya). Modern Romanya'da Transilvanya'da Macar asıllı bir ailenin çocuğu olarak doğan; Romanya ve Macaristan'da müzik eğitimi yapan; sonra Avusturya'ya göç edip o ülke vatandaşı olan modern batı müziği bestecisi ve müzik öğretmeni.

Hayatı

György Ligeti Modern Romanya'da Transilvanya'da Diciosânmartin (1946'dan itibaren Târnăveni)'de Macar asıllı Yahudi bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Ailesi Ligeti 6 yaşına geldiğinde Romanya'da Cluj (Kolozsvár) şehrinde yerleştiler ve Ligeti doğum yerine 1990'lı yıllara kadar hiç gitmedi. Ligeti başlangıç müzik eğitimini Cluj'da bulunan konservatuvarda ve yazları Budapeşte'de özel müzik hocası olan "Pal Kadona"'dan aldı. 1940'ta Kuzey Transilvanya ve Cluj, Macaristan'a dahil edildi. Ligeti'nin Cluj konservatuvarındaki eğitimi 1944'te Macaristan Horthy rejiminin önü bir genç Yahudi olarak "zorla çalışma kampı"na alınması ile sona erdi. Bu sırada Yahudi olarak annesi ve babası Auschwitz-Birkenau toplama kampına ve ağabeyi Mauthausen-Guşen toplama kampına gönderildi ve ancak annesi kamptan kurtulabildi.[1]

II. Dünya Savaşı sona erdikten sonra Ligeti Macaristan'da Budapeşte'de "Franz List Müzik Akademisi"'nde ileri müzik eğitimine devam etti. Burada hocaları Pál Kadosa, Ferenc Farkaş, Zoltán Kodály ave Sándor Veress oldu. 1949'da bu konservatuvardan mezun oldu. Önce bir yıl Transilvanya'ya giderek oranın halk müziğini inceleme çalışmalarında bulundu. 1951'de Budapeşte'eye dönerek mezun olduğu konservatuvarda müzik hocalığına başladı ve harmoni, "kontrpuvan" ve "müzik analizi" dersleri vermeye başladı. Bu sırada Macaristan'da komünist rejim idarede olduğu için Batı Avrupa'daki müziksel gelişmelere katkısı olamadı.[1]

1956'da Macar Devrimi başladıktan sonra Aralık ayında Sovyet Ordusu'nun bu devrimi kanlı olarak bastırması sırasında eski karısı olan Vera (sonra tekrar karısı olmuştur) birlikte Macaristran'dan kaçıp Avusturya'ya sığındı. Avusturya'ya kaçması sırasında o zamana kadar Budapeşte, Macaristan'da hazırlamış olduğu besteleri kaybetti ve bunlardan büyük bir kısmı kayboldu. En nihayet 1968'de Avusturya vatandaşlığına alındı. Macaristan'ı bundan sonra ilk defa 1970'te görebildi.[1]

Macaristan'dan göçünden birkaç hafta sonra [[Köln]'e gitti. Orada Avrupa modern klasik müziğinin bazı önemli avangart bestecileri ile bağlantılar kurdu. Özellikle elektronik müzik üzerinde çalışan Karlheinz Stockhausen ve Gottfried Michael Koenig ile çalışmalar yaptı. 1957 yazında Darmstad'daki yeni müzik yaz kurslarına devam etti. Sonra Köln'de elektronik müzik stüdyolarında çalıştı. Ama kendisi hiç elektronik müzik kompoziyonu hazırlamadı ama hazırladığı bestelerde geleneksel orkestra çalgılarının elektronik çalgı sesi vermesini içeren besteler yaptı. Köln'de 3 yıl çalıştıktan sanra bu müzik ekolunda olan şahsi çatışmalardan tedirgin olarak oradan ayrıldı.[1]

1960'ta başlayarak Ligeti'nin hazırladığı müziksel eserler ilgi çekmeye ve itibar görmeye başladı. Bu dönemde 'Apparitions (1958–59) ve Lontano (1967) adlı kompozisyonlar; Le Grand Macabre (1978) operası ve hazırladığı üç kitap dolduran "Piyano için Ligetti Etüdleri" çok ilgi çekti ve ses kayıtları yapıldı.

1973'te Ligeti "Hamburg Müzik ve Tiyatro Yüksek Okulu (Höchschüle für Musik und Theater Hamburg)"' da kompozisyon profesörlüğüne tayin edildi ve bu görevden ancak 1989'da ayrıldı. 1980'li yıllar başında yeni "atonal serializm" akımlarına yaklaşım stilleri inceleyip kendi çalışmalarına uyguladı. Bu arada yeni kompozisyonlar bastırmadı. Ama 1981'de yayımlanan "Keman, Korno ve Piyano Triosu"'ndan sonra 1980'li ve 1990'lı yıllarda çok sayıda kompozisyonu yayımlandı. 1990'da başlatılan ve büyük ıtıbar kazanan yıllık "Rheigau Müzik Festivali"'ne davet edilen ilk besteci oldu.[1]

Viyana Zentralfriedhof mezarlığıda mezarı

Fakat 2000 yılından itibaren sağlık problemleri ciddileşti. Hayatının son 3 yılında yürüyemeyerek ancak hasta arabası ile hareket edebildi. Ama ailesi Ligeti'nin ne hastalığından muzdarip olduğunu açıkça söylemediler. 12 Haziran 2006'da Viyana'da 83 yaşında iken öldü. Macaristan ve Avusturya kültür bakanlarının şereflendirdikleri bir merasimle cesedi yakılıp külleri Viyana Şehri'nin "Zentralfriedhof" Mezarlığında kendine bir şeref olarak şehir idaresi tarafından verilen küllerinin yerleştirme mezarına konuldu.

Ligeti çok geniş ve çok değişik şekilde (Rönesans klasik batı müziğinden Afrika müziğine kadar yaygın) müziğe meraklı idi. Bunun yanında Lewis Carroll, Jorge Luis Borges, Franz Kafka gibi yazarların hazırladığı edebi eserlere, resme, mimariye, bilime de merakı vardı. Benoît Mandelbrot'un bulduğu "fraktal geometri"'ye özellikle çok ilgi göstermişti.[1]

Seçilmiş eserleri

Orkestra eserleri

Konçertolar

  • 1966 : Viyolonsel Konçertosu, Siegfried Palm için
  • 1972 : Duble Konçerto flüt, [obua]] ve orkestra için
  • 1980-1988 : Piyano Konçertosu
  • 1989-1993 : Keman Konçertosu
  • 1998-1999 : Hamburg Konçertosu, korno ve oda orkestrası için (revizyon 2002)

Yaylı çalgılar orkestrası

  • 1968-1969 : Ramifications, orkestra ve yaylı çalgılar için veya 12 solo yaylı çalgı için

Oda orkestrası

  • 1969-1970 : Oda Konçertosu 13 müzik çalgıcısı için

Senfonik orkestra

  • 1951 : Koncerto românesc
  • 1958-1959 : Apparitions
  • 1961 : Atmosphères
  • 1967 : Lontano
  • 1971 : Melodien
  • 1973-1974 : San Francisco Polyphony

Enstrümental ve oda müziği eserleri

  • 1950 : Baladă si joç (balad ve Dans) 2 keman için
  • 1982 : Hommage à Hilding Rosenberg, Keman ve viyolonsel için
  • 1950 : Andante ve Allegretto, Yaylı çalgılar kuarteti
  • 1953-1954: Yaylı çalgılar kuarteti No:1 : Métamorphoses nocturnes
  • 1968: Yaylı çalgılar kuarteti No:2
  • 1953 : Üflemeli çalgılar için 6 bagatel
  • 1968 : 10 Parça Üflemeli çalgılar kuinteti için
  • 1948-1953 : Solo viyolonsel için sonat
  • 1991-1994 : Solo viyola için sonat

Diğer

  • 1982 : Keman, korno ve piyano için Trio

Ödüller

  • 1965: Berlin Ödülü (Requiem)
  • 1965: UNESCO Uluslararası Besteciler Kürsüsü
  • 1986: Müzik Kompazisyonu için Grawemeyer Ödülü (Piano Etüdleri)
  • 1988: Fransız Güzel Sanatlar ve Edebiyat Liyakat Nişanı" Commandeur rütbesi
  • 1988: Müziksel Kompozisyon için Monaco'lu Prens Pierre Ödülü
  • 1990: Sonning Ödülü, Danimarka
  • 1991: Balzan Ödülü
  • 1993: Ernst von Siemens Müzik Ödülü, Almanya
  • 1995: Müzik Sanatları İçin Schock Ödülü
  • 1996: Güzel Sanatlar Wolf Ödülü, İsrail
  • 2000: Wihuri Sibelius Ödülü, Finlandiya
  • 2004: Kyoto Ödülü
  • 2003: Kossuth Ödülü, Macaristan
  • 2004: Polar Music Ödülü
  • 1992: Londra, Kraliyet Müzik Akademisi Şeref Üyesi

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f Steinitz, Richard. (2003) György Ligeti: Music of the Imagination. Londra: Faber and Faber. ISBN 0-571-17631-3 s.20 (İngilizce).

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta György Ligeti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

İlhan Usmanbaş Türk besteci, eğitimcidir.

<span class="mw-page-title-main">Béla Bartók</span> Macar besteci, piyanist ve Doğu Avrupa halk müziği derleyicisi (1881-1945)

Béla Viktor János Bartók Macar besteci, piyanist ve Doğu Avrupa halk müziği derleyicisi.

<span class="mw-page-title-main">Necil Kazım Akses</span>

Necil Kazım Akses, Türk besteci.

<span class="mw-page-title-main">Ekrem Zeki Ün</span>

Ekrem Zeki Ün, Türk besteci, orkestra şefi, keman eğitimcisi.

Bülent Arel, Türk bestecidir.

<span class="mw-page-title-main">Nevit Kodallı</span>

Mehmet Nevid Kodallı, Türk besteci, eğitimcidir.

Türk Beşleri özellikle Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş döneminde eserleriyle kendilerinden söz ettirmiş aşağıdaki beş Klasik Batı Müziği bestecisini bir arada tarif etmek için kullanılan uluslararası bir deyimdir. Türk müziği için çok önemlidirler. Bu kişiler:

Yalçın Tura,, Türk besteci.

Çalgı topluluğu, değişik çalgıların bir arada bulunduğu küçük müzik topluluğudur. Bu çalgı topluluklarının dalları da vardır.

<span class="mw-page-title-main">Samuel Barber</span> Amerikalı besteci (1910 – 1981)

Samuel Barber, Amerikalı besteci.

<span class="mw-page-title-main">Karl Ditters von Dittersdorf</span> Avusturyalı besteci ve kemancı (1739-1799)

Karl Ditters von Dittersdorf, Avusturyalı bir besteci ve kemancıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ferenc Erkel</span>

Ferenc Erkel zamanının Avusturya-Macaristan İmparatorluğu idaresi altında yaşamış bir Macar opera besteci, piyanist, öğretmen ve orkestra şefidir. Erkel Macar tarihsel temaları olan Macar grand-opera janrının babası sayılmaktadır. Opera eserleri Macaristan'da seyircinin büyük sevgisi ile hala çok kere yapımlanıp sahnelenmektedir. 1844de Macaristan milli marşı olarak kabul edilen "Himnusz" adlı marşın müziğinin de bestecisidir.

<span class="mw-page-title-main">Zoltán Kodály</span> Macar besteci ve siyasetçi (1882-1967)

Zoltán Kodály, Macar besteci, etnomüzikolog, eğitimci, dilbilimci ve filozof.

<span class="mw-page-title-main">Ralph Vaughan Williams</span> İngiliz Müzisyen ve Besteci

Ralph Vaughan Williams, İngiliz müzisyeni ve bestecisi. Senfoniler, oda müziği, koro müziği ve film müziği bestelemiştir. İngiliz folklor müziği toplayıcılığı ile uğraşmış ve İngiliz folklor müziğinin çok popüler olan bazı yeni aranjmanlarını yapmış, ayrıca bu parçalardan ilham alarak orijinal müzik parçaları bestelemiştir; örneğin, folklor şarkılarının melodilerini kullanan "English Hymnal".

<span class="mw-page-title-main">Erich Wolfgang Korngold</span> Amerikalı besteci (1897 – 1957)

Erich Wolfgang Korngold Avusturya-Macaristan İmparatorluğu asıllı ve sonra ABD vatandaşlığına geçmiş müzisyen ve besteci. Özellikle romantik müzik ve sinema film müziği besteleri ile tanınmıştır. Max Steiner ve Alfred Newman gibi bestecilerle birlikte Amerikan Hollywood film endüstrisi için film müziğini ortaya çıkartan ve geliştiren bestecidir. Yaşamının sonuna doğru uzmanlaştığı beste akımı ve katkı yaptığı müzik janrı pek değerli olarak görülmemekteydi. Fakat son yıllarda müziksel katkıları tekrar değerlendirilmiş ve eserlerine yeniden yakın bir ilgi doğmuştur.

Emre Dündar, Türk besteci, piyanist ve çizerdir.

Necdet Levent, Türk bestecidir.

Necati Gedikli, Türk çağdaş müzik bestecisi, müzikolog, eğitimcidir.

Mesruh Savaş, Türk besteci ve akademisyendir.

<span class="mw-page-title-main">Arkady Luxemburg</span> Arkady Luxemburg besteci

Arkady Luxemburg Moldovalı-Amerikalı bestecilerden birisidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.