İçeriğe atla

Gutenberg Projesi

Gutenberg Projesi
Kuruluş1971
KurucuMichael S. Hart
Resmî site
gutenberg.org

Gutenberg Projesi (İngilizce: Project Gutenberg, Kısaca: PG), telif hakkı olmayan kültürel eserleri dijital ortama aktarmak, arşivlemek ve dağıtmak amacıyla yürütülen gönüllü bir çalışmadır.

1971 yılında kurulan Gutenberg Projesi, dünyanın en eski dijital kütüphanesidir. İnternet'in doğmasından sonra Web ortamına taşınmıştır. Proje, özellikle edebiyat eserlerinin olabildiğince ücretsiz ve kalıcı bir biçimde, herhangi bir bilgisayarda kullanılabilen açık formatlarda serbestçe dağıtılmalarını sağlar.

Michael Hart ve Gregory Newby, 2006

Tarihçe

Proje, 1971 yılında Illinois Üniversitesi'nde Michael S. Hart tarafından Amerikan Bağımsızlık Bildirisi'nin dijitalleştirilmesiyle başlatıldı. Üniversitenin öğrencisi olduğu sırada insan-makine arayüzleri konusunda çalışmış olan Hart'a, bilgisayarlara erişimin çok sınırlı ve pahalı olduğu o günlerde Materyal Araştırma Laboratuvarı'ndaki Xerox Sigma V bilgisayarının işleticisi olan arkadaşları tarafından bilgisayar erişim imkanı sağlanmış; ve söz konusu bilgisayarın İnternetin öncülü ARPANET'in bir parçası olduğunun bilincinde olan Hart, kendisine verilen çok değerli bilgisayar-zamanını hangi amaç uğruna kullanacağı konusunda bir süre kafa yorduktan sonra, ABD Bağımsızlık Günü nedeniyle o gün (4 Temmuz 1971) yerel markette kopyaları dağıtılan Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'ni yazmaya karar vermişti.[1] Hart'ın teleprinter ile yazdığı Bağımsızlık Bildirgesi'ni Haklar Bildirisi, ABD Anayasası, İncil ve Shakespeare'in eserleri ile "Alice Harikalar Diyarında" ve "Peter Pan" gibi yapıtlar takip etti.

Tarayıcı ve optik karakter tanıma yazılımının geliştiği 1989 yılına kadar metinler bilgisayara elle girildi. 1989 yılında onuncu kitabını yayımlayan proje, 1990'larda İnternet kullanımının yaygınlaşmasıyla hızlandı.[2] Hart, 16 yıl boyunca tek başına çalışarak 313 kitap yükledi.[3] Projeye matbaanın mucidi Johannes Gutenberg’in adını verdi.

Hart'ın 1998 yılında yeni kurulan Illinois Üniversitesi PC Kullanıcı Grubu ile bağlantı kurup bir e-posta listesi yoluyla projesini duyurmaya başlamasından sonra gönüllülerden oluşan bir ekibin çalışması ile yılın sonunda 1.600 kitap projeye yüklendi.[1] 2000 yılına kadar 10bin e-kitap oluşturma ve her bir e-kitabı ortalama 100milyon okuyucuya ulaştırma hedefi koyan Hart, çabalarından dolayı Wired dergisinin Kasım 1998 sayısında, teknoloji yoluyla topluma önderlik edenlerin seçildiği "Wired 25" listesinde yer aldı.[4] Carnige Mellon Üniversitesi projenin finansörlüğünü üstlendi.

27 Ekim 1998'de Amerikan Meclisi'nin Telif Süresi Uzatma Kanunu'nu onaylaması sonucu kültürel üretimlerin büyük bölümünün kamu malına dönüşmesi süresi 20 yıl ertelendi. Bu gelişme, projenin önüne çıkan önemli bir engeldi. Hart, her şeye rağmen 2020 yılına kadar 9 milyon kitabın kamuya açık hale geleceğini hesaplayarak Gutenberg Projesi için yeni bir misyon belirledi: 100 dilde 10 milyon e-Kitap sunmak.[1]

Çevrimiçi bir katalog içeren ilk Gutenberg Web sitesi 1994 yılında İtalya'dan bir gönüllü olan Pietro Di Micel tarafından geliştirildi. Site, izleyen on yıl içinde birçok ödül kazandı.

Projenin gereksinimlerinin karşılanabilmesi için 2000 yılında Mississippi eyaletinde kâr amacı gütmeyen. Gutenberg Projesi Edebî Arşiv Vakfı kuruldu. Gregory Newby vakfın ilk başkanı oldu.

Projenin 40. yılında (2011) Michael Hart öldü. Gutenberg Projesi, günümüzde varlığını Kuzey Karolina Üniversitesinde sürdürmektedir.[]

İdealler

Gutenberg Projesi, e e-kitapların oluşturulması ve dağıtılması konusunda insanları teşvik etmek üzere geliştirilmiş, belirli bir merkezi olmayan bir gönüllülük projesidir. Proje, hangi metinlerin ekleneceğine dair bir seçim uygulamadığı gibi, gönüllülerin çalışmasına, ulaşabildikleri veya ilgilendikleri konularda metinlerin seçilmesine dayanır. Projenin ideali Micheal Hart'ın şu sözüyle ifade edilmiştir:[]

“ Gutenberg Projesi’nin amacı, insanları E-Kitap yaratmaya ve dağıtmaya, bunu olabilecek en fazla format ve dilde mümkün kılarak, teşvik etmektir. „

Birçok gönüllünün halk kütüphanelerini yaymaya ve edebi mirası korumaya yönelik çalışmalarının yanı sıra, Gutenberg Projesi Koleksiyonu sayesinde ise eserler olası bir kazaya karşı korunmakta, düzenli olarak yedeklenmekte ve farklı birçok sunucuya yansıtılmaktadır.

CD ve DVD Projesi

Ağustos 2003'te, Gutenberg Projesi koleksiyonundaki “en iyi” 600 civarı e-kitabın bulunduğu bir CD oluşturdu. CD, ISO dosyası formatında kullanıcıya sunuldu. CD'yi indirmeyi başaramayan kullanıcılar için CD'nin bir kopyasını ücretsiz olarak kullanıcıya yollama seçeneği de sunuldu.

Aralık 2003'te içinde yaklaşık 10.000 dosya bulunan bir DVD oluşturuldu. O zaman için bu sayı koleksiyonun neredeyse tamamını kapsıyordu. 2004'ün ilk aylarında DVD posta yoluyla kullanıcılara sunuldu.

Temmuz 2007'de DVD'nin içinde 17.000'den fazla dosyanın bulunduğu yeni bir versiyonu oluşturuldu. Nisan 2010'da içinde yaklaşık 30.000 dosya bulunan çift katmanlı bir DVD kullanıcıya sunuldu.

DVD'lerin büyük kısmı ve postayla yollanan CD'lerin tamamı gönüllüler tarafından kayıt cihazları ile kaydedildi. Ekim 2010'e kadar postayla iletilen disk sayısı yaklaşık 40.000'dir. 2017'den itibaren ücretsiz CD teslimatı durdurulmuştur fakat ISO dosyası yüklemek isteyenler için hâlâ mevcuttur.[5]

Çoklu Kaynaklar

Gutenberg Projesi, e-kitap yaratma sürecinde birden çok basılı kaynağın kullanımını teşvik eder. Gutenberg Projesinin ilk e-kitabı olan Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi de dahil olmak üzere birçok eserin basılı kaynaklarda farklı versiyonları mevcuttur-. Bunların bir örneği de Shakespeare eserleridir. Gutenberg Projesinde Shakespeare eserlerinin farklı versiyonları mevcuttur. Uygulamada birçok Gutenberg Projesi e-kitabı tek bir basılı kaynağa dayansa da eksik sayfalar veya görseller için farklı bir versiyondan yararlanılır.

Koleksiyondaki e-Kitapların "Gutenberg Projesi e-kitapları" olarak belirtilmesi esastır. Basılı bir eserin yayınevi baskısı ve ön parçası dahil edilse bile, içeriğin basılı eserle tam olarak eşleştiğine dair hiçbir garanti yoktur (en azından alt bilgi ve üst bilgi kaldırılmaktadır).[6]

Eleştiri

Michael Hart ve John S. Guagliardo tarafından Mart 2004'te, düşük maliyetle de olsa maddi kazanç sağlamak için bir girişim başladı. PG gönüllüleri, bu projeyi maddi karşılığı olan bir girişim olduğu için ‘Project Gutenberg 2’ adının verilmesini eleştirdi.[] Proje gönüllüler tarafından yönetildiği için, eserlerin yayınlanırken telif hakkının durumu, tarama kolaylığı ve popülerlik gibi faktörler göz önüne alınmıştır ve bu durum belirli topluluklara ve hedef kitleye hitap etmeyi zorlaştırmaktadır.

Metinlerdeki paragraflar çift satır aralığı ile ayrılır ve 65-70 karakter arasında yazılır. Dosyalar UTF-8'de kodlanmış ve düz metin biçimi kullanılarak yazılmıştır. Son yıllarda, ortaya çıkan görünüm ve işaretlemenin olmaması, genellikle bu formatın bir dezavantajı olarak algılanmıştır. Gutenberg Projesi, birçok metni PDF, HTML ve EPUB ve sürümlerinde de kullanıma sunarak bu sorunu çözmeye çalışmıştır. Eski metinlerin HTML sürümleri, otomatik oluşturulmuş sürümlerdir.

Bazı Gutenberg Projesi e-metinlerine eksikler olduğu için eleştiriler yöneltildi.[] Kullanılan basımların yetersiz olması bu eleştirilerin sebeplerinden biri. Bu gibi eksikler metinlerin aslına uygun olmamasını ve akademik makalelerde kullanılmamasına neden olmuştur.

Diller

1 Ağustos 2016 itibarıyla Gutenberg koleksiyonunda bulunan 66 dildeki 52615 e-kitabın dillere göre dağılımı aşağıda gösterilmiştir.[6]

  • İngilizce-43095
  • Fransızca-2711
  • Almanca-1469
  • Fince-1421
  • Flemenkçe-739
  • İtalyan-678
  • Portekizce-540
  • İspanyo-l504
  • Çince-427
  • Yunan-219
  • İsveççe-128
  • Macarca-112
  • Esperanto-112
  • Latince-102
  • Danimarka dili-66
  • Tagalogca-60
  • Lehçe-31
  • Katalanca-31
  • Japonca-22
  • Norveççe-17
  • Galce-11
  • Çekçe-10
  • Rusça-9
  • İzlandaca-7
  • Furlanca-7
  • Teluguca-6
  • İbranice-6
  • Orta Çağ İngilizcesi-6
  • Bulgarca-6
  • Sırpça-4
  • Eski-4
  • Afrikaans-4
  • Amerikan yerli dili-3
  • Nahuat-l3
  • Iloko-3
  • Sabuanca-3
  • Romence-2
  • Navahoca-2
  • Maya dilleri-2
  • Maorice-2
  • Antik Yunanca-2
  • Galce-2
  • İrlandaca-2
  • Frizce-2
  • Arapahoca-2
  • Yidiş-1
  • Slovence-1
  • Sanskritçe-1
  • Calo-1
  • Ojibvaca-1
  • Oksitanca-1
  • Napolice-1
  • Litvanca-1
  • Korece-1
  • Gamilaraay-1
  • Khasi-1
  • İnuitçe-1
  • Interlingua-1
  • Galiçyaca-1
  • Farsça-1
  • Estonca-1
  • Kaşupça-1
  • Bretonca-1
  • Giangan-1
  • Arapça-1
  • Aleutça-1

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b c Poynder, Richard. "Michael Hart, founder of Project Gutenberg, speaks to Richard Poynder" (PDF). Open and Shut?: The Basement Interviews, 9 Mart 2006. 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021. 
  2. ^ "E-kitaplar sayesinde binlerce kitap sayfası artık el kadar cihazlara sığıyor". Milliyet gazetesi, 17 Haziran 2007. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021. 
  3. ^ "E-kitabın münzevi mucidi öldü". Milliyet gazetesi, 16 Eylül 2011. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021. 
  4. ^ "The Wired 25". Wired.com 11 Ocak 1998. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021. 
  5. ^ "The CD and DVD Project - Gutenberg". web.archive.org. 5 Ekim 2012. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2021. 
  6. ^ a b Newby, Gregory. "Forty-Five Years Of Digitizing Ebooks". Gutenberg.org, 18 Ekim 2019. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021. 


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Linux</span> Bir işletim sistemi çekirdeği

Linux ; Linux çekirdeğine dayalı, açık kaynak kodlu, Unix benzeri bir işletim sistemi ailesidir. GNU Genel Kamu Lisansı versiyon 2 ile sunulan ve Linux Vakfı çatısı altında geliştirilen bir özgür yazılım projesidir. Linux ismi ilk geliştiricisi olan Linus Torvalds tarafından 1991 yılında verilmiştir. Günümüzde süper bilgisayarlarda, akıllı cihazların ve internet altyapısında kullanılan cihazların işletim sistemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlardan en popüler olanı Google tarafından geliştirilen Android işletim sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Debian</span> Linux çekirdeği kullanan işletim sistemi

Debian, 1993 yılında başlatılmış, Dünya'nın çeşitli bölgelerindeki gönüllüler tarafından hazırlanan; GNU/Hurd, GNU/Linux gibi farklı çekirdek seçeneklerine dayalı tamamen özgür bir Linux dağıtımıdır. En yaygın GNU/Linux dağıtımlarından biri konumundaki Debian, aynı zamanda Elive, Knoppix, Linux Mint, Mepis, Pardus, Parsix, Ubuntu, Peppermint OS ve Xandros gibi birçok GNU/Linux dağıtımına da kaynak teşkil etmekte ve Google başta olmak üzere iyi tanınan birçok Web sitesinde de tercih edilmektedir. Debian, farklı işletim sistemi çekirdekleriyle birlikte AMD64, ARM, DEC Alpha, i386, IA-64, PowerPC, SPARC, MIPS, HPPA, S390 gibi çok sayıda donanım platformunda da çalışabilmektedir. Desteklediği donanım ve çekirdek zenginliğinin yanı sıra Debian'ı diğer dağıtımlara nispetle özgün kılan en önemli husus, dağıtım kapsamındaki yazılımların bütünüyle özgür lisans şartlarına sahip olması, yazılım özgürlüğünü denetlemek ve sürekli kılmaya yönelik bir Debian Sosyal Sözleşmesi'nin bulunmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ubuntu (işletim sistemi)</span> Linux tabanlı bir işletim sistemi

Ubuntu, Linux tabanlı özgür ve ücretsiz bir işletim sistemidir. Bilgisayarlar, sunucular ve akıllı telefonlara yönelik olarak geliştirilmektedir. Ubuntu projesi Linux ve özgür yazılımın, bilgisayar kullanıcılarının günlük yaşamının bir parçası haline gelmesi amacıyla başlatılmış olup ilk kararlı masaüstü sürümü Ekim 2004'te yayınlanmıştır. Ubuntu’nun masaüstü sürümü günümüzde 40 milyonu aşkın kullanıcı sayısıyla dünyanın en yaygın kullanılan masaüstü Linux dağıtımı konumundadır.

Pardus, Türkiye'de TÜBİTAK ULAKBİM tarafından geliştirilen bir GNU/Linux dağıtımı olan işletim sistemi. Planlamasına 2003 yılında başlanmış olup, ilk kararlı sürümü 27 Aralık 2005'te yayınlanmıştır. Kamu kurum ve kuruluşlarına yönelik olarak geliştirilmekte olup bireysel kullanıcılar tarafından da kullanılabilmektedir. Masaüstü, bulut, ARM, sunucu, konteyner ve akıllı tahta sürümleri bulunur.

<span class="mw-page-title-main">UEKAE</span>

Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü (UEKAE), TÜBİTAK'ın bünyesinde yer alan bir enstitüdür.

Elektronik kitap, E-kitap veya e-Kitap, bilgisayarların veya diğer elektronik cihazların düz panel ekranında okunabilen metinden oluşan dijital biçimde sunulan bir kitap yayınıdır. Bazen "basılı bir kitabın elektronik versiyonu" olarak tanımlansa da, bazı e-kitapların basılı bir eşdeğeri yoktur. E-kitaplar, özel E-kitap okuyucu cihazlar, masaüstü, dizüstü bilgisayarlar, tabletler ve akıllı telefonlar da dahil olmak üzere kontrol edilebilir bir görüntü aygıtına sahip herhangi bir cihazda okunabilir.

DMOZ olarak da bilinen Open Directory Project (ODP) ya da Türkçesiyle Açık Dizin Projesi, internetteki web sitelerinin konularına göre sınıflandırılarak ve gönüllü editörler tarafından incelenerek yayımlandığı bir web dizinidir. Birçok arama motoru DMOZ'daki siteleri direkt olarak izler ve özgür bir lisansla yayınlanan DMOZ verilerini kullanılır. Oldukça güvenilir bir altyapısı vardır. Yasa dışı, problemli ve kalitesiz sitelerin listelenmesine izin verilmez. Projenin sahibi AOL'dir. İlk kurulduğunda directory.mozilla.org alan adını kullandığı için adı Directory Mozilla sözcüklerinin kısaltılmasından oluşsa da bugünkü Mozilla Vakfı ve Mozilla projeleriyle bir ilişkisi yoktur.

<span class="mw-page-title-main">Matbaacılık</span>

Matbaacılık ya da basımcılık, metin ve görüntülerin genellikle kâğıt gibi yüzeyler üzerine basılarak çoğaltılma işidir.

<span class="mw-page-title-main">K3b</span>

K3b, Linux sistemler için tasarlanmış, KDE projesi kapsamında gelişitirilen özgür ve ücretsiz bir CD/DVD/Blu-ray yazma uygulaması. K3b kullanılarak; Veri CD'leri oluşturma, Ses CD'si hazırlama, kalıp dosyası yazdırma gibi temel yazdırma işlemlerinin yanı sıra Video CD/DVD'lerini ya da Ses CD'lerini bilgisayara kopyalama gibi daha pek çok işlem gerçekleştirilebilir.

<i>PCnet</i> son kullanıcılara yönelik aylık bilgisayar ve internet dergisi

PCnet, bilgisayar ve internet dünyasını birlikte yansıtan, son kullanıcılara yönelik aylık bilgisayar ve internet dergisidir. 1997 yılında Hürriyet Dergi Grubu bünyesinde yayın hayatına başlayan dergi, bir süre sonra Doğan Burda Dergi Yayıncılık'a geçti. Son sayısı Kasım 2016'da yayımlandı.

<span class="mw-page-title-main">Johannes Gutenberg</span> Matbaanın mucidi olan Alman yayımcı (y. 1400–1468)

Johannes Gutenberg (Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg) (1398 - 3 Şubat 1468), 1447 yılında hareketli parçalar ile yazı baskısını Avrupa'da başlatan Alman kuyumcu, matbaacı ve yayıncıdır.

<span class="mw-page-title-main">KDE uygulamaları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

KDE Gear, KDE topluluğu tarafından geliştirilen uygulamalar ve destekleyici kitaplıklar seti olup ağırlıkla Linux tabanlı işletim sistemlerde kullanılır fakat çoğunlukla çok platformludur ve ortak bir yayın programı içerisinde yayınlanır.

<i>Encyclopædia Britannica</i> İngilizce ansiklopedi

Encyclopædia Britannica, dünyada en uzun süredir yayımlanan İngilizce genel kültür ansiklopedisidir. Eğitimli yetişkin kullanıcıları hedef alan bir ansiklopedidir. İlk baskısı 1768'de İskoçya'nın Edinburgh şehrinde basılmıştır. 100 sürekli editör ve 4400 katılımcı yazar tarafından hazırlanır. Geniş bir kesim tarafından dünyanın en gelişmiş akademik ansiklopedisi kabul edilir.

Dijitalleştirme, özellikle eski yazılı kaynakların OCR ve benzeri uygulamalarla dijital ortama aktarılma işlemidir. Dijitalleştirme görsel veya işitsel ögelerin bilgisayara tanımlanabilmesi, işlenebilmesi ve saklanabilmesi amacıyla sayısal kodlara dönüştürülmesidir. Bu işlemin amacı belgenin bütünlüğünü, içeriğini ve fiziksel özelliklerini koruyarak gelecek nesillere aktarmaktır.

Linux Belgelendirme Projesi (LDP) GNU ve Linux belgeleri oluşturup İnternette yayınlayan geniş kapsamlı bir topluluktur. Tamamen gönüllü bir projedir. Bilgisayar kullanıcılarının belgeleri birbirleri ve diğer kullanıcılarla paylaşması ve kullanıcıların da birbiriyle paylaşması amacıyla başlamıştı. Belgeler, özellikle profesyonel sistem yöneticileri gibi deneyimli kullanıcılara yönelik olsa da, yeni başlayanlar için öğretici kılavuzlar da içeriyor.

Etkileşimli e-kitap, dijital kitap türlerinden e-kitapların etkileşim düzeyi yüksek ve zengin içerik sunum olanaklarına sahip uzantılarıdır. Bozkurt ve Bozkaya etkileşimli e-kitapları, "kullanıcı ve dijital kitabın karşılıklı olarak üst düzey etkileşime geçebildikleri, dijital kitabı oluşturan öğelerin kendi aralarında ve çevresi ile iletişiminin yanı sıra diğer kullanıcılarla etkileşim halinde olabildiği, birçok iletişim kanalının bir arada kullanılabildiği dijital kitaplardır” şeklinde tanımlamıştır.

iDVD uygulama

iDVD Apple tarafından yaratılan, OS X için bir DVD yaratma uygulamasıdır. iDVD, kullanıcıya ticari bir DVD oynatıcıda oynatılan bir DVD'ye QuickTime filmleri, MP3 müzik ve dijital fotoğrafları yazdırmasına olanak tanır.. iTunes, iMovie, iWeb, iPhoto ve GarageBand ile birlikte iLife yazılım paketinin parçası idi. Windows DVD Makere benzer, genellikle Apple'nin iLife paketinin son adımı olarak kabul edildi ve diğer tüm iLife uygulamalarının sonuçlarını çıkarılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Apple Lisa</span> Apple bilgisayar

Apple Lisa 1983 yılında Apple tarafından halka sunulan GUI'a sahip ilk masaüstü bilgisayar.

Mathematics Genealogy Project (MGP), matematikçilerin akademik soyağacı için web tabanlı bir veri tabanıdır. 31 Aralık 2021'e kadar, araştırma düzeyinde matematiğe katkıda bulunan 274.575 matematik bilimcisi hakkında bilgi içeriyordu. Tipik bir matematikçi için proje girişinde mezuniyet yılı, tez başlığı, alma mater, doktora danışmanı ve doktora öğrencileri bulunur.

Elektronik yayıncılık, belgelerin elektronik ortamlar ve/ya da ağlar aracılığıyla dağıtımı, arşivlenmesi ve bu belgelere erişilmesi olarak tanımlanabilir. Aynı zamanda dijital yayıncılık ve çevrimiçi yayıncılık olarak da adlandırılır. Elektronik yayıncılık ayrıca bilgisayar, tablet ya da akıllı telefon ekranlarından okunmak üzere tasarlanmış kitapları veya dergileri de kapsar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.