İçeriğe atla

Guria

Guria
გურია
Küçük Kafkasya
Gürcistan'nın Yeni Siyasi Yönetim Bölgelerinden biri olan Guria Bölgesi
Gürcistan'nın Yeni Siyasi Yönetim Bölgelerinden biri olan Guria Bölgesi
Gürcistan'nın tarihi bölgelerinden biri olan Guria Bölgesi
Gürcistan'nın tarihi bölgelerinden biri olan Guria Bölgesi
ÜlkeGürcistan
BaşkentOzurgeti
İdare
 • TürHükümet
 • ValiGiorgi Urushadze
Yüzölçümü
 • Toplam2033 km²
Nüfus
 (2014)
 • Toplam113.350
 • Kent yoğunluğu56/km² (140/mil²)
Zaman dilimiUTC+04.00

Guria (Gürcüce: გურია), Gürcistan’ın Karadeniz kıyısında, tarihsel ve coğrafi bölgesidir. Bugün ülkenin yönetsel bölgelerinden (mhare) biri olan Guria’nın merkezi kenti Ozurgeti’dir.

Coğrafya

Guria bölgesi kuzeydoğuda Samegrelo, kuzeyde İmereti, doğuda Samtshe-Cavaheti, güneyde Acara ile çevrelenir. Batısında ise Karadeniz yer alır. Bölge, 2.033 km²'lik bir alanı kapsar.

Guria üç ilçeye (raioni) ayrılır:

Tarih

Guria Prensliği arması

Günümüzde Guria olarak adlandırılan bölge, Batı ülkelerinde Altın Post efsanesiyle ünlü olan Kolhis Krallığı'nın bir parçasıydı. Kolhis'in yıkılmasının ardından MÖ 1. yüzyılda Lazika Krallığı'nın bir parçası oldu.[1] Antik çağda bölge, MÖ 5. yüzyıl gibi erken bir tarihte önemli bir demir yatağı olmasının yanı sıra bakır ve altın kaynağıydı.[2]

Guria, Lazika Krallığı içerisinde Lazika eyaletinin büyük bir bölümünü temsil ediyordu. Bu bölge krallığın diğer bölgelerine nazaran ıssızdı. Lazika hakkında önemli bilgiler aktaran Agathias ve Prokopius Guria'yı bilmemektedir. Guria'nın yükselişi ülkenin feodalleşmesiyle birlikte gerçekleşti ve bu Lazika'yı bir imparatorluk eyaletine dönüştürmek isteyen Bizans hegemonyasına karşı geliştirilen bir hareketti. Bu dönemde bölgede aktif olarak Gürcüleşme sürüyordu, Çani (Laz-Megrel) nüfusu Gürcüleşmekteydi. Guria, 7. yüzyılın ilk yarısında Doğu Gürcü etnik gruplarının bölgeye göç etmesiyle kuruldu. Kartli Prensliği, Guria vasıtasıyla kültürel ve kilise olarak Batı Gürcistan'da sağlamlaşmış oldu.[3] Bu dönem, Guria'nın ana kale şehri Vaşnari'nin güçlenmesi ile örtüşmektedir.

Vaşnari kalıntıları

Guria'ya yapılan ilk atıf, klasik tarihçilerin Gürcistan'ın bölgelerini listelediği ve Kartli şefi Arçil tarafından Guria-Yunanistan sınırında bir kale inşasının hikâyesini anlatan Cuanşeri'nin eserinde bulunur ve II. Mervan'ın Gürcistan'a yaptığı seferi (735-737) anlatır.[4]

Guria'da Ekadia ve Etseri kiliseleri 11. yüzyılda inşa edildi. Kraliçe Tamar'ın tarihçisi, kralın meclislerinden birinin tarifi sırasında Gurullardan bahseder.

Guria, 10. yüzyılda birleşik Gürcistan Krallığı'nın oluşmasına değin Gürcistan’ın batı kesimindeki yönetimlere bağlıydı. Orta Çağ'da İmereti Krallığı içinde yer alıyordu. 15. yüzyılın ikinci yarısında, birleşik Gürcistan Krallığı'nın dağılmasından sonra Guria Prensliği kuruldu. Guria Prensliği’ni Gurieliler ailesi yönetiyordu ve prensliğin yönetim merkezi Ozurgeti kentiydi. 16. yüzyılda Acara ve Aşağı Guria Osmanlıların egemenliğine girdi. 1828’de, Guria Prensliği Çarlık Rusya’sına katıldı. Bu tarihlerde prensliğin sınırları, tarihsel olarak Gurialıların yaşadığı toprakları kapsıyordu. 1840 yılında prenslik kaldırıldı ve Kutaisi Guberniyası'na bağlı Ozurgeti mezrası kuruldu. Sovyet döneminde Guria toprakları üç idari bölgeye bölündü. 1995’te Guria, Gürcistan'ın idari bölgelerinden (mhare) biri haline getirildi. Bugünkü Guria idari bölgesi, Ozurgeti, Lançhuti ve Çohatauri ilçelerini kapsamaktadır. Ozurgeti ilçesinin merkezi olan Ozurgeti kenti, aynı zamanda Guria bölgesinin de yönetim merkezidir.

Adının kökeni

Guria adı, etimolojik olarak “uyumayan ülke” anlamına gelir. Bu isim, muhtemelen Leon’un Abhazya kralı olduğu 8-9. yüzyıllardaki olaylarla ilişkilidir. Gurulların ayrıca Adarnase ve Bagratlı Aşot’a bağlanmayı da reddetmiş ve Odzraho liderliğinde başkaldırmışlardır. Bu bilgiler 18. yüzyıl tarihçisi Vahuşti Bagrationi tarafından aktarılmıştır. Daha sonraki dönemde, Gürcüstan’ın sınırlarının Derbent’ten Nikopsia’ya uzandığı dönemde Guria ülkenin tam kalbinde (ortasında) yer alıyordu. Guria adının da Megrelce kalp anlamına gelen “guri” sözcüğünden geldiği ileri sürülür.

Ekonomi

Subtropik tarım ve turizm, bölge ekonomisinin temelini oluşturur. Su, Guria'nın ana varlıklarından biridir. İl, kimyasal bileşiminde Borcomi'ye benzeyen Nabeglavi maden suyu ve manyetik kum bakımından zengin Karadeniz sağlık beldesi Ureki ile ünlüdür. Guria ayrıca Gürcistan'daki en büyük çay yetiştirme bölgelerinden biridir.

Nüfus

Gurialılar, etnik olarak Gürcü’dür ve dilleri Gürcüce’dir; gündelik yaşamda Gürcüce'nin Guria lehçesi ile konuşurlar. Bölgenin toplam nüfusu 113.350 (2014).[5]

Gurialı ünlü kişiler

  • Ekvtime Takaişvili (1862-1952), dünyaca ünlü tarihçi.
  • Noe Jordania, Demokratik Gürcüstan Cumhuriyeti’nin 1918-1921 arasında başbakanı.
  • Pavle İngorokva (1893-1990), tarihçi, dilbilimci.
  • Eduard Şevardnadze, Sovyetler Birliği dışişleri bakanı ve 1992-2004 arasında Gürcüstan devlet başkanı.

Kaynakça

  1. ^ "Guria". Georgian Travel Guide. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  2. ^ Sekunda, Nicholas, (Ed.) (2020). Wonders Lost and Found: A Celebration of the Archaeological Work of Professor Michael Vickers. Archaeopress Publishing Limited. ss. 18-32. ISBN 978-0-8061-3000-2. 23 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  3. ^ დ. მუსხელიშვილი, „საქართველოს ისტორიული გეოგრაფიის ძირითდი საკითხები წ. II გვ. 80 — თბილისი, 1980
  4. ^ Rapp, Stephen H. (2003), Studies In Medieval Georgian Historiography: Early Texts And Eurasian Contexts, p. 427. Peeters Bvba, 90-429-1318-5.
  5. ^ "მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014". საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური. Kasım 2014. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2016. 


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Lazika</span>

Lazika ya da Egrisi, ayrıca Laz İmparatorluğu olarak da bilinir, Karadeniz'in güneydoğu kıyısında tarihsel bölge. Latince'de 'Lazika'; "Lazların ülkesi" anlamına gelmektedir. Aynı dönem devleti Perslerin resmi literatüründe ise "Lazistan" olarak yer almıştır. Bugün Türkiye, Rusya ve Gürcistan sınırları içinde yer alır. Bu bölgeden “Lazika” adıyla ilk kez 7. yüzyılda yazarı bilinmeyen, Ermenice "Coğrafya” adlı kitapta bahsedilmiştir. Lazika Krallığı'nın sınırları 4. yüzyılın ikinci yarısında batıda Trabzon kuzeyde Kafkas Sıradağları ve doğuda Lihi Dağları'na kadar uzanıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Gürcüler</span> Gürcistana özgü Kafkas etnik grubu

Gürcüler veya Kartveliler, günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler; Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük çoğunluğu bir Kartveli dili olan Gürcüce konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan tarihi</span>

Gürcistan tarihi, Gürcistan'da tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan dönem boyunca yaşanan olayları kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Gürcüce</span>

Gürcüce, bir Kafkas halkı olan Gürcülerin konuştuğu dil. Gürcistan'ın resmî ve öğretim dilidir. Modern Gürcüce, Kartli diyalekti temelinde gelişmiş ve 5. yüzyıldan itibaren Gürcü edebiyatının tek dili olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Megrelya</span>

Megrelya, Gürcistan'ın batısında, tarihsel bölgelerden biridir. Eskiden Odişi olarak adlandırılıyordu. Bölgenin yerli halkı Megreller, Güney Kafkasya halklarından biridir ve Megrelce konuşurlar; ama yazı dili Gürcüce'dir. Yönetim bölgesi olarak Megrelya, kuzeyindeki Svaneti bölgesiyle birlikte Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesini oluşturur ve bu bölgenin yönetsel merkezi Zugdidi kentidir.

<span class="mw-page-title-main">Gurullar</span>

Gurullar, Gürcülerin etnik boylarından biridir. Asıl olarak Guria bölgesinde, Ozurgeti, Lançhuti ve Çohatavuri ilçelerinde yaşarlar. Gurullar, Gürcüce'nin diyalektlerinden Guria diyalektiyle konuşurlar. Guria diyalekti, Acara diyalektine önemli ölçüde benzer. Hristiyan olan ve Gürcistan’ın başka bölgelerinde de yaşayan Gurullar, karakterleri ve kültürleriyle farklılık gösterirler.

<span class="mw-page-title-main">Güney Kafkas dilleri</span> Kafkas Dağlarının güneyinde konuşulan Gürcüce, Megrelce, Lazca ve Svanca dilleri

Güney Kafkas dilleri, Kafkas dillerine bağlı ve Kafkas Dağları'nın güneyinde konuşulan Gürcüce, Megrelce, Lazca ve Svancadan oluşan dil ailesidir. Dünya çapında yaklaşık 5.2 milyon konuşanı vardır. Diğer hiçbir dil ailesi ile ilişkisi tespit edilemeyen Güney Kafkas dilleri, dünyanın birincil dil ailelerinden biridir. Güney Kafkas dillerinde yazılmış en eski edebi kaynak, Asomtavruli harfleriyle yazılmış Eski Gürcüce Bir el Qutt yazıtlarıdır. MS 430 yılına tarihlenen yazıt, Beytüllahim yakınlarındaki bir Gürcü manastırında bulunmuştur. Gürcücenin yanı sıra, yazı dili gelişmemiş olan diğer Güney Kafkas dilleri de Gürcü alfabesiyle yazılır. Bunun yanında Türkiye ve Avrupa'daki Lazlar için Latin alfabesinden geliştirilmiş Laz alfabesi kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Svaneti</span> Gürcistanda tarihsel bir bölge

Svaneti, Gürcistan’ın tarihsel bölgelerinden biridir ve ülkenin kuzeybatı bölümünde yer alır. Svanlar bölgenin yerli halkıdır.

Gürcüce, Güney Kafkas dillerinden biridir. Çoğunluğu Gürcistan'da olmak üzere yaklaşık 4.1 milyon kişi tarafından konuşulur. Gürcüce'nin konuşulduğu diğer ülkelerin başında Rusya, Türkiye, İran ve Azerbaycan gelir. Gelişmiş bir dil olan Gürcüce'nin yazılı dil geleneği, 5. yüzyıla değin uzanır. Gürcüce, coğrafi bölgelere dayalı olarak birçok diyalekti içerir. Standart Gürcüce ise Kartli diyalektinden gelişmiştir. Gürcüce'nin diyalektlerinin farklılıkları sesbilgisi, morfoloji, sentaks ve sözcüklere dayalıdır. Güney Kafkas dillerinden Megrelce, Lazca ve Svanca, Gürcüce'ye akraba dillerdir.

<span class="mw-page-title-main">Raça</span>

Raça, Gürcistan'ın dağlık kuzeybatı bölümünde tarihsel bölge adıdır. Bugün Raça-Leçhumi ve Kvemo Svaneti bölgesindeki (mhare) Oni ve Ambrolauri ilçelerini kapsar. Kuzeyde ve doğuda Büyük Kafkaslar, güneyde İmereti, batıda Leçhumi ve Svaneti yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Zan dili</span>

Zan dili, Güney Kafkas dilleri içinde yer alan Lazca ile Megrelcenin kaynaklandığı kabul edilen bir dildir. Dilbilimciler, eskiden antik Kolhis dili olarak da bilinen Zan dilinin zaman içinde ikiye ayrıldığını düşünmektedir. Gürcüce ve Svanca, Güney Kafkas dillerine dahil olan diğer dillerdir.

Lazistan, Lazların yaşadığı coğrafi ve tarihi bölgedir. Karadeniz'in güneydoğu kıyısı boyunca ince bir şerit halinde uzanır ve Güney Kafkasya'nın güneybatı ucu ile Anadolu'nun kuzeydoğu ucunu kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Guria Prensliği</span> Devlet

Guria Prensliği, Gürcistan'da tarihi bir devlettir. Guria kelimesi Megrelce ve Lazca kökenli bir kelime olup kalp ya da merkez anlamına gelmektedir. Gürcistan'ın güneybatı bölgesi Guria'da - Karadeniz ve Küçük Kafkas sıradağları arasında - yer alır. 1463 yılından 1829 yılına kadar Gurieli hanedanı'nın 22 prensi tarafından yönetilmiştir. Gürcistan Krallığı'nın dağılmasından sonra ortaya çıkmış, sınırları Osmanlı İmparatorluğu ile çıkan sürekli çatışmalar sebebiyle değişken olmuş, 1829 yılında Çarlık Rusyası tarafından ilhak edilene kadar farklı derecelerle özerk olarak hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Samtshe Atabeyliği</span>

Samtshe Atabeyliği ya da Samtshe-Saatabago, Samtshe Prensliği olarak da bilinir, Gürcistan'ın Zemo Kartli bölgesinde hüküm sürmüş Orta Çağ Gürcü prensliğidir. 1268'de kurulan prenslik 1334 yılından itibaren "atabagi" unvanı taşıyan Gürcü hükümdarlar tarafından yönetilmiştir. En geniş sınırlara sahip olduğu dönemde sınırları Taşiskari’den Erzurum’a kadar uzanan Samtshe-Saatabago, Cavaheti’nin bir kısmı ile Eruşeti, Kola, Artaani, Acara, Tao, Klarceti ve Şavşeti bölgelerinden oluşuyordu. Osmanlıların eline geçtikten sonra Çıldır Eyaleti’ne dönüştürülen bölge, 1574 ve 1595 tarihli Osmanlı kayıtlarında Gürcistan Vilayeti olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Leçhumi</span>

Leçhumi Rioni ile Tshenistskali'nin orta havzasındaki alanı ve Lacanuri nehri vadisini içeren, Kuzeybatı Gürcistan'daki tarihi bir bölgedir. Günümüzde Raca-Leçhumi ve Kvemo Svaneti bölgesinin bir parçası olan Leçhumi, günümüz Tsageri, Tsq'altubo ve Ambrolauri ilçelerinden oluşmaktadır. Bölgenin batısında Megrelya, kuzeyinde Svaneti, doğusunda Raça ve güneyinde İmereti bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Argveti</span>

Argveti veya Margveti, Batı Gürcistan, İmereti'de yer almış tarihi bir bölgedir.

I. Mamia Gurieli 1512'den öldüğü tarihe kadar Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Babası I. Giorgi'nin ölümüyle tahta geçen Mamia, Doğu Gürcistan'daki Kartli ve Kaheti krallıklarının çatışmalarında yer almıştır; silah zoruyla, Kartlili X. Davit'i damadı Kahetili Levan ile barıştırmıştır. 1533'te Megrelya prensi olan adaşıyla beraber Çerkes korsanlarının ana üssüne karşı düzenlediği sefer fiyaskoyla sonuçlanmıştır. Rehin alınan Mamia Gurieli, fidye karşılığında serbest bırakılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">III. Mamia Gurieli</span>

III. Mamia Gurieli veya yaygın olarak bilinen adlarıyla Büyük Mamia Gurieli veya Kara Gurieli (შავი გურიელი, Şavi Gurieli) 1689'dan öldüğü tarihe kadar Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Batı Gürcistan'daki savaşlarda çatışan Gurieli, 1701, 1711-1712 ve 1713-1714 tarihlerinde üç kez İmereti kralı olmuştur. Krallık yaptığı ilk dönemde, kayınpederi Giorgi Abaşidze'nin baskısıyla tahttan çekilmiştir. İmereti kralı olduğu sonraki dönemlerde, Imeretili VII. Giorgi ile kan davası içinde olmuştur. Gurieli öldüğünde yerine taht için rekabet ettiği VII. Giorgi geçmiştir.

Günümüz Gürcistan topraklarında Antik Çağlardan beri kurulmuş devletlerin listesidir. De facto bağımsız büyük Orta Çağ düklükleri (saeristavo) da dahildir.

II. Giorgi Gurieli, 1564-1583 ve 1587-1600 yılları arasında Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. Babası Rostom Gurieli'nin ölümüyle tahta geçen Giorgi'nin saltanatı, komşu ülke Megrelya'daki Dadianiler ve bölge üzerindeki hak iddialarını arttıran Osmanlılar ile çatışma içinde geçti. Saltanatı 1583-1587 yılları arasında Megrellerin bölgeyi istilası ile kesintiye uğradı, ancak Osmanlı'nın desteğiyle yeniden tahta çıktı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.