İçeriğe atla

Guelfolar ve Ghibellinolar

Guelfolar ve Ghibellinolar, Orta Çağ İtalyan siyasetinde önemli rol oynayan iki karşıt grubun adıdır. Çok genel olarak, Guelfolar Papalık yanlısı, Ghibellinolar ise İmparatorluk yanlısı olarak tanımlanabilir.

Guelfo ve Ghibellino terimlerinin kökeni

Guelfo adı, 12. yüzyılda ve 13. yüzyıl başlarında Kutsal Roma Germen tahtı için mücadele veren Welf ailesinden; Ghibellino adı ise, Welflerin muhalifleri Hohenstaufen'lerin şatosu Waiblingen'den gelir. İtalya'da bu adlar, büyük bir olasılıkla I. Friedrich'in (Barbarossa) imparatorluk sınırlarını genişletmek amacıyla İtalya'ya seferleri sırasında kullanılmaya başlamıştır. I. Friedrich'i destekleyenler Ghibellinolar adını almış; buna karşılık, imparatorun saldırılarına karşı komünlerin özgürlüğünü savunan Lombard Birliği ve müttefikleri, Guelfolar adıyla anılır olmuştur.

Guelfo-Ghibellino çatışması

I. Fridriech (Barbarossa), oğulları Heinrich ile Friedrich.

"Guelfo" hizbi ile "Ghibellino" hizbi şeklindeki bölünme, I. Friedrich'in hükümdarlığı dönemine uzanır. Ghibellinolar imparatordan yanaydı (onun yanında yer alarak güçlerini ve ayrıcalıklarını artırmak istiyorlardı), Guelfolar ise Papayı destekliyor, Papa gibi onlar da imparatorun müdahalesine karşı çıkıyorlardı. Genellikle, ticaretle uğraşan zengin şehirli aileler Guelfo hizbine; tarım yoluyla zengin olmuş kırsal kökenli aileler ise Ghibellino hizbine yakınlık duyuyorlardı. Elbette, bu çıkar odaklı bir hizipleşmeydi: Guelfo şehirleri, daha çok, Papaya göre imparatoru bir tehdit olarak gören bölgelerde; Ghibellino şehirleri ise, Papalık Devleti'nin genişlemesini daha yakın bir tehdit gibi gören bölgelerde yer alıyordu. Hiziplerin çekişmesi, İtalyan şehirlerinin kendi içlerindeki ve birbirleri arasındaki çatışmaları yoğunlaştırdı. Özellikle şehirli soylular, bir yandan kendi aralarındaki çekişme sürerken; bir yandan da, papa ya da imparatordan yana tavır alarak daha geniş ölçekli bir çatışmanın içine girmiş oldular.

Küçük şehirler ya da kasabalar, yakınlarındaki büyük şehir Guelfo ise, Ghibellino safında yer alıyorlardı. Söz gelimi, Guelfo Floransa ile Ghibellino Siena, Montaperti Çarpışması'nda karşı karşıya gelmişlerdir (1260). Keza Pisa, en amansız rakibi Guelfo Cenova'ya karşı, katı bir Ghibellino yanlılığı sergiliyordu. Dolayısıyla, bir hizipten ya da ötekinden olmanın ardında, yerel ya da bölgesel siyasal nedenler yatabiliyordu. Şehirlerin içinde hizipleşme loncalara, mahallelere kadar uzanıyor ve bir şehir, bir iç ayaklanmanın ardından kolaylıkla saf değiştirebiliyordu. Kaldı ki, kimi zaman geleneksel olarak Ghibellino şehirler papalıkla ittifaka gidebiliyor, Guelfo şehirler ise papanın yaptırımlarıyla karşı karşıya kalabiliyorlardı.

İki terimin dönemin İtalyanlarınca 1250 yılına kadar kullanılmadığını belirtmek gerekir. O tarihten sonra da, yalnızca Toskana bölgesinde (hizipleşmenin doğduğu bölge) kullanılan bu iki hizip adı yerine, bazı bölgelerde "kilise yanlıları" ve "imparatorluk yanlıları" nitelemeleri tercih ediliyordu.

13. yüzyıl

Guelfolar ile Ghibellinolar 13. yüzyıl boyunca şehirlerin denetimini ele geçirmek için sürekli savaştılar. Bu savaşlar çoğunlukla kaybeden tarafın şehirden sürülmesiyle sonuçlanıyordu. Guelfo-Ghibellino çatışması şehir devletleri arasındaki rekabette de kendini gösterdi. Toscana şehirleri Papa ile imparator arasındaki mücadelede saflarını belirledikçe, aralarındaki çekişmeler de şiddetlendi. Guelfo Floransa ve müttefikleri Montepulciano, Bologna ve Orvieto ile Ghibellino Pisa, Siena, Pistoia ve Arezzo arasındaki savaşlar, 13. yüzyılın ortalarından 14. yüzyılın ortalarına değin sürdü.

14. yüzyıl

Hohenstaufenlerin İtalya'nın güneyini yitirmesi (1266) ve ardından hanedanın sona ermesi (1268) üzerine Guelfo ile Ghibellino çatışması yeni bir biçim aldı. Guelfoculuk, uluslararası düzeyde İtalya'nın güneyinde Anjou'ları destekleyenlerin oluşturduğu bir ittifaklar sistemine dönüştü. Sicilya'daki Anjou hükümdarları, Papalar ve Toskanalı müttefikleriyle birlikte Floransa bu ittifak içinde yer alıyordu. Guelfoların üstünlüğü ele geçirdiği birçok şehirde Ghibellinoların varlıklarına el konduğundan, bu hizip, rakiplerinin sürgünde kalmasında çıkarı olan mülk sahiplerinin oluşturduğu tutucu bir güç niteliğini kazandı. Ghibellinoculuk ise 1268'den sonra İtalya'daki gücünü yitirmeye başlayan imparatorluğa duyulan romantik bir özlem olarak kaldı ve 1310-1313 arasında İmparator VII. Heinrich'in, 1327-1330 arasında ise İmparator IV. Ludwig'in İtalya seferleri sırasında kısa bir süre yeniden canlandı.

14. yüzyılda imparatorların artık İtalya'ya müdahaleden kaçınması ve Papaların da Roma'dan Fransa'ya taşınması nedeniyle hiziplerin uluslararası düzeydeki önemi gitgide azaldı. Guelfo ve Ghibellino yalnızca yerel hiziplerle ilgili bir nitelendirme olarak kaldı.

Beyaz Guelfolar ile Siyah Guelfolar

Dante, yanan mezarı içindeki Farinata degli Uberti ile konuşuyor (Farinata, 1239-1264 yılları arasında Floransalı Ghibellinoların önderiydi). Cehennem 10. Kanto (William Blake'in Eseri).

Guelfolar ile Ghibellinolar arasındaki bölünme, özellikle Floransa'da önemliydi. Temel olarak, bu iki hizip, ya Alman nüfuzuna karşı (Guelfolar) ya da papanın siyasal nüfuzuna karşı (Ghibellinolar) savaşıyorlardı. Floransa'da da, öteki şehirlerde olduğu gibi, tüccar ya da şehirliler Guelfo; soylular ise, Ghibellino yanlısıydı. Hiziplerin kendilerine özgü adetleri de vardı: Söz gelimi, şapkalarının belli bir kenarına bir tüy takmak ya da meyveyi belli bir biçimde kesmek gibi.

Sonunda 1289'da Ghibellinoları Campaldino ve Caprona'da bozguna uğratan Guelfolar, kendi aralarında çatışmaya başladılar. 1300 yılına gelindiğinde, Floransa Beyaz Guelfolar ve Siyah Guelfolar şeklinde iki hizbe bölünmüştü. Siyahlar Papalığı desteklemeyi sürdürdüler; Beyazlar ise Papanın (özellikle, Papa VIII. Bonifatius'un) nüfuzuna karşıydılar. Dante, Beyaz Guelfoları destekleyenler arasında yer alıyordu ve 1302'de Siyah Guelfolar başa geçince Floransa'dan sürüldü.

İmparator VII. Heinrich 1310'da İtalya'ya geldiğinde, iki hizbin yandaşlarınca da nefretle karşılandı. 1334'te, Papa XII. Benedictus iki adı kullananları da aforozla tehdit etti.

15. yüzyılda, Fransa Kralı VIII. Charles'ın İtalya'yı işgali sırasında, Guelfolar kralı; Ghibellinolar ise İmparator I. Maximilian 'ı desteklediler.

Şehirler ve aileler, İmparator V. Karl 1529'da İtalya'da imparatorluk iktidarını kesin olarak yerleştirinceye kadar Guelfo ve Ghibellino nitelemelerini kullanmayı sürdürdüler.

Hangi İtalyan şehri hangi safta yer alıyordu?

Başlıca Ghibellino şehirleri Başlıca Guelfo şehirleri Tutumları değişebilen şehirler
Arezzo
Cremona
Forli
Modena
Osimo
Pisa
Pistoia
Siena
Spoleto
Todi
Bologna
Brescia
Crema
Cenova
Lodi
Mantova
Orvieto
Perugia
Bergamo
Ferrara
Floransa
Lucca
Milano
Padova
Parma
Piacenza
Treviso
Verona
Vicenza

19. yüzyılda canlanan çatışma

19. yüzyılda İtalyan birliği hareketi sırasında bu adlar yeniden canlandırıldı. Bu dönemde Yeni Guelfolar papanın bir İtalyan devletleri federasyonuna önayak olması için çalışırken, Yeni Ghibellinolar İtalyan birliğinin oluşturulması önünde bir engel olarak gördükleri papaya karşı çıktılar.

Edebiyattaki yansımaları

  • Guelfo ile Ghibellino hizipleri, Dante'nin Cehennem'inde önemli bir yer tutar; Mosca dei Lamberti, sorumlusu olarak görüldüğü bu bölünmenin cezasını Cehennem'de çeker.
  • Carlo Levi, İsa Bu Köye Uğramadı başlıklı romanında Agliano köylülerini Guelfolara, üst sınıf kişilerini ise Ghibellinolara benzetir.

Kaynakça

  • Bu yazının hazırlanmasında, Kamu Malı kapsamındaki Encyclopædia Britannica Eleventh Edition'dan yararlanılmıştır.
  • Bu yazının hazırlanmasında, Kamu Malı kapsamındaki Catholic Encyclopedia 1913 basımından yararlanılmıştır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dante Alighieri</span> İtalyan ozan ve siyasetçi

Dante Alighieri, İtalyan şair ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Floransa</span> Floransa iline bağlı komün (Toskana, İtalya)

Floransa, İtalya'da, San Marino'nun batısında bulunan bir şehirdir. Kuzey İtalya'daki Toskana Bölgesi'nin başkentidir ve kendi ismini taşıyan ilin merkezidir. Kısa bir dönem, İtalya Krallığı'na da başkentlik yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Papa</span> Katoliklerin dinî lideri ve Vatikan Şehir Devletinin hükümdarı

Papa, Roma Başpiskoposu ve bu nedenle Roma Katolik Kilisesi'nin dünya çapındaki lideri. Katoliklere göre Havari Petrus'un halefidir.

<span class="mw-page-title-main">Medici Hanedanı</span> Floransalı Soylu Aile

Medici ailesi 14. ve 17. yüzyıllar arasında Floransa'da (İtalya) yaşamış güçlü ve etkin bir ailedir. Aile üç papa, çok sayıda Floransa hükümdarı ve daha sonra Fransa kraliyet mensupları yetiştirmiş, ayrıca İtalyan Rönesansı'nı etkilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">VIII. Mihail</span>

VIII. Mihail Paleologos, 1259-1282 arasında Bizans İmparatorluğu'nu yönetmiştir. VIII. Mihail, 1453'te Osmanlı Devleti tarafından İstanbul'un Fethi'ne kadar, Bizans İmparatorluğu'nda hükmünü sürdüren, Paleologos Hanedanı'nın kurucusu olmuştur. 1261'de Konstantinopolis şehrini Dördüncü Haçlı Seferi sonucu kurulan Latin İmparatorluğu elinden almış ve İznik İmparatorluğu'nu değiştirerek Bizans İmparatorluğu'nu yeniden kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">X. Leo</span> 217. Katolik Kilisesi papası (1475-1521; pd. 1513-1521)

Papa X. Leo, 9 Mart 1513 - 1 Aralık 1521 döneminde papalık yapmıştır. Kuzeni Giulio di Giuliano de' Medici de sonradan Papa VII. Clemens (1523-34) olarak aynı mevkiye gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">IV. Otto (Kutsal Roma imparatoru)</span> Kutsal Roma İmparatorluğu

IV. Otto 1198-1208 döneminde iki rakip Almanya Kralı'ndan biri; 1208'den itibaren tek Almanya Kralı; 1209 - 1215'te tahttan zorla feragat etmesine kadar Kutsal Roma İmparatoru. Welf Hanedanı'ndan olan tek Almanya Kralı. Papa III. Innocentius ile çatışmaya girmesi sonucu papa tarafından 1210'da aforoz edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">II. Friedrich (Kutsal Roma imparatoru)</span> Kutsal Roma İmparatoru (1194 - 1250)

II. Friedrich, Hohenstaufen hanedanı, 1212 yılından beri Roma Krallığı üzerinde hak iddia eden İtalyan ve 1215 yılından beri elinde bulunduran karşı çıkılmaz hükümdar. VII. Freidrich Hohenstaufen Swabia unvanıyla Almanya Kralı, I. Federico unvanıyla ve annesinin vârisi olarak Sicilya Kralı ve Burgundy Kralı idi. Onun orijinal unvanı İtalya Sicilya Kralıdır, 1198 yılından ölünceye kadar. 1220 yılında papalık taç giyme töreninden ölünceye kadar II. Friedrich unvanıyla Kutsal Roma İmparatoru'dur. Onun diğer unvanları Kıbrıs Kralı ve evlilik bağı nedeni ve Altıncı Haçlı Seferi bağlantısıyla Kudüs Kralı.

<span class="mw-page-title-main">Batı Bölünmesi</span> Katolik Kilisesinin bölünmesi

Batı Bölünmesi ya da diğer adlarıyla Büyük Bölünme ve Katolik Bölünmesi, Katolik Kilisesi içinde gerçekleşen bölünme olayı.

<span class="mw-page-title-main">VII. Clemens</span>

Papa VII. Clemens, asıl adı Giulio di Giuliano de Medici'dir. Floransa ve İtalya'nın en önemli ve güçlü ailelerinden biri olan Medici’lere mensuptur. 19 Kasım 1523'ten 25 Eylül 1534'e kadar papalık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Pavia</span> İtalyanın Lombardia bölgesinde, Pavia iline bağlı ilçe (komün)

Pavia, kuzeybatı İtalya'daki Lombardiya bölgesinin ve Pavia ili'nin merkezi olan şehir ve yerel idare bakımından bir komün.

<span class="mw-page-title-main">Viterbo</span> İtalyanın Lazio bölgesinde, Viterbo iline bağlı ilçe (komün)

Viterbo, İtalya'da Lazio Bölgesi'nde, Viterbo ili'nin merkezi bir kent ve bir komün. Viterbo'nun "Şehir " olma statüsü kaynağı bilinmeyecek kadar geçmişlere uzanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Imola</span> Bologna iline bağlı komün (Emilia-Romagna, İtalya)

Imola, Kuzey Doğu İtalya'da Emilia-Romagna bölgesinde Santerno nehri üzerinde bulunan ve Bologna ilinde yer alan bir şehir ve komündür.

<span class="mw-page-title-main">Poggibonsi</span> İtalyanın Toskana bölgesinde, Siena iline bağlı ilçe (komün)

Poggibonsi, merkezi İtalya'nın Toskana bölgesinde Siena ili'ne bağlı 28.672 kişi nüfuslu bir yerleşim yeri ve bir komündür.

<span class="mw-page-title-main">V. Nicolaus</span>

Papa V. Nicolaus. Doğum adı Tommaso Parentucelli. 6 Mart 1447'den 24 Mart 1455'teki ölümüne dek papalık yapan İtalyan din adamı.

<span class="mw-page-title-main">Floransa Cumhuriyeti</span> İtalyan Şehir Cumhuriyeti

Floransa Cumhuriyeti, 1115 ile 1532 arasında bir cumhuriyet olarak hükûmet süren ve modern Toskana Bölgesi, İtalya'da konumlanmış Floransa merkezli bir şehir devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Roma imparatoru</span> Roma İmparatorluğu hükümdarlarının kullandığı bir unvan

Roma imparatoru, ilk olarak MÖ 27 yılında teşkil edilen Roma İmparatorluğu'nun hükümdarlarınca kullanılmaya başlanan unvan. İlk Roma imparatorları kendilerini princeps olarak tanımlarken ileriki dönemlerde augustus ve caesar unvanları da imparator ile eşanlamlı hale gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">VIII. Urbanus</span> 235. Katolik Kilisesi papası (1568-1644; pd. 1623-1644)

Papa VIII. Urbanus, asıl adı Maffeo Barberini, 6 Ağustos 1623'ten 29 Temmuz 1644'teki ölümüne kadar papa olarak hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Giglio Muharebesi (1241)</span> muharebe

Giglio Deniz Muharebesi, Kutsal Roma İmparatoru II. Friedrich'in bir filosu ile Tiren Denizi'ndeki Cenova Cumhuriyeti filosu arasında gerçekleşen bir çatışma. 3 Mayıs 1241 Cuma günü Toskana Takımadaları'ndaki Montecristo ve Giglio adaları arasında gerçekleşti ve İmparatorluk filosunun zaferiyle sona erdi.

Wilhelm von Urenbach, şövalyelerin çoğunluğu tarafından seçilen Büyük Üstat Poppo von Osterna'ya karşı 1253'te Töton Şövalyeleri'nin Büyük Üstadı seçildi. Papalık yanlısı Guelfo azınlık partisi tarafından seçildiği için, Üstat unvanının taliplerinden biri olarak görülür.