İçeriğe atla

Grip aşısı

Grip aşısı olan bir kadın.

Grip aşısı, grip virüslerinin neden olduğu hastalıklardan korunmak için uygulanan bir aşıdır.[1] Bu aşının yeni türleri yılda iki kez uygulanmaktadır. Çünkü grip virüsü çok hızlı değişim göstermektedir. Etkinliği yıldan yıla değişse de, gribe karşı en etkili yöntemdir.[2] ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri, aşının hastalığı, doktora gitmeyi, hastaneye yatırılmayı ve ölümü azalttığını tahmin etmektedir.[3][4] Grip olan aşılanmış işçiler ortalama yarım gün daha erken işe dönmektedir.[5] Aşının 65 yaş üstü bireyler üzerindeki etkisi, kaliteli araştırma yapılmadığı için belirsizdir.[6]

Dünya Sağlık Örgütü ve Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri özellikle yüksek risk grubundakiler olmak üzere, altı ayın üstündeki herkese yılda bir kez aşılanmayı önermektedir.[7][8] Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi de yüksek risk grubundakilere yılda bir kez aşılanmayı önermektedir.[9] Bu grubun içindekiler hamileleri yaşlılar, altı aydan beş yaşa kadar çocuklar, belirli sağlık sorunları olanlar ve sağlık çalışanlarıdır.[10]

Aşılar çoğunlukla güvenilirdir. Çocukların %5 ila 10'unda ateş görülebilir. Geçici kas ağrısı veya halsizlik de ortaya çıkabilir. Daha önce aşı, Guillain-Barré sendromu ile ilişkilendirildi. Birçok grip aşısı yumurta içermesine rağmen, yumurtaya alerjisi olanlara da önerilmektedir.[11] Ancak anafilaskililere önerilmemektedir. Aşılar inaktif ve zayıflatılmış virüs kullananlar olarak ikiye ayrılır. Zayıflatılmış virüs kullananlar genellikle hamilelere, iki yaşından küçük çocuklara, elli yaşından büyüklere ve bağışıklık yetmezliği bulunanlara önerilmemektedir. Kas içine (intramüsküler), burna (intranazal) veya deri altına enjekte edilenler (intradermal) olarak üç türü vardır. Deri altına enjekte edilen grip aşısı 2018-19 ve 2019-20 grip mevsiminde hiç kullanılmadı.[12][13][14]

Kaynakça

  1. ^ World Health Organization (November 2012). "Vaccines against influenza WHO position paper". Weekly Epidemiological Record. 87 (47): 461-76. hdl:10665/241993 Özgürce erişilebilir. PMID 23210147. Diğer özet (PDF). 
  2. ^ Manzoli L, Ioannidis JP, Flacco ME, De Vito C, Villari P (July 2012). "Effectiveness and harms of seasonal and pandemic influenza vaccines in children, adults and elderly: a critical review and re-analysis of 15 meta-analyses". Human Vaccines & Immunotherapeutics. 8 (7): 851-62. doi:10.4161/hv.19917. PMC 3495721 $2. PMID 22777099. 
  3. ^ Rolfes MA, Foppa IM, Garg S, Flannery B, Brammer L, Singleton JA, Burns E, Jernigan D, Reed C, Olsen SJ, Bresee J (9 Aralık 2016). "2015–2016 Estimated Influenza Illnesses, Medical visits, and Hospitalizations Averted by Vaccination in the United States". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 2 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2017.  Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  4. ^ Centers for Disease Control and Prevention (16 Ocak 2020). "Benefits of Flu Vaccination During 2018-2019 Flu Season". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. 
  5. ^ Demicheli V, Jefferson T, Ferroni E, Rivetti A, Di Pietrantonj C (February 2018). "Vaccines for preventing influenza in healthy adults". Cochrane Database of Systematic Reviews. 2: CD001269. doi:10.1002/14651858.CD001269.pub6 Özgürce erişilebilir. PMC 6491184 $2. PMID 29388196. 
  6. ^ Osterholm MT, Kelley NS, Sommer A, Belongia EA (January 2012). "Efficacy and effectiveness of influenza vaccines: a systematic review and meta-analysis". The Lancet. Infectious Diseases. 12 (1): 36-44. doi:10.1016/S1473-3099(11)70295-X. PMID 22032844. 
  7. ^ "Who Should and Who Should NOT get a Flu Vaccine". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 11 Ekim 2019. 2 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2019.  Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  8. ^ World Health Organization (October 2017). The immunological basis for immunization series: module 23: influenza vaccines. World Health Organization (WHO). hdl:10665/259211 Özgürce erişilebilir. ISBN 978-9241513050. 
  9. ^ "Implementation of the Council Recommendation on seasonal influenza vaccination (2009/1019/EU)" (PDF). European Centre for Disease Prevention and Control. January 2014. 10 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Nisan 2020. Diğer özet. 
  10. ^ Grohskopf LA, Alyanak E, Broder KR, Walter EB, Fry AM, Jernigan DB (August 2019). "Prevention and Control of Seasonal Influenza with Vaccines: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices – United States, 2019–20 Influenza Season" (PDF). MMWR. Recommendations and Reports. 68 (3): 1-21. doi:10.15585/mmwr.rr6803a1 Özgürce erişilebilir. PMC 6713402 $2. PMID 31441906. 25 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Şubat 2021. Diğer özet.  Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  11. ^ "Flu Vaccine and People with Egg Allergies". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 25 Kasım 2019. 2 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2019.  Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  12. ^ "Intradermal Influenza (Flu) Vaccination". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 31 Ekim 2018. 14 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2019.  Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  13. ^ "Influenza vaccines – United States, 2019–20 influenza season". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 22 Ağustos 2019. 14 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2019.  Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  14. ^ "Influenza Virus Vaccine Inactivated". The American Society of Health-System Pharmacists. 19 Kasım 2018. October 14, 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: October 13, 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kuş gribi</span> Virüs kaynaklı bulaşıcı hastalık

Kuş gribi. Virüs kaynaklı ölümcül bir hayvan hastalığıdır. Virüsün H5N1 adındaki türevi insanları da öldürebilir.

<span class="mw-page-title-main">Aşı (tıp)</span> belirli bir hastalığa karşı bağışıklık sağlamak için üretilen biyolojik ilaç

Aşı, belirli bir bulaşıcı veya malign hastalığa karşı aktif kazanılmış bağışıklık sağlayan biyolojik bir preparattır. Aşıların güvenliği ve etkinliği geniş çapta incelenmiş ve doğrulanmıştır. Bir aşı tipik olarak hastalığa neden olan bir mikroorganizmaya benzeyen bir ajan içerir ve genellikle mikrobun zayıflatılmış veya öldürülmüş formlarından, toksinlerinden veya yüzey proteinlerinden yapılır. Vücudun bağışıklık sistemi ajanı bir tehdit olarak tanır, yok eder ve bu sayede gelecekte karşılaşabileceği bu ajanla ilişkili mikroorganizmaları daha fazla tanır ve yok eder.

<span class="mw-page-title-main">DBT aşısı</span> difteri, boğmaca ve tetanosa karşı kullanılan aşı

DBT aşısı veya DTB aşısı, insanlarda görülen üç bulaşıcı hastalığa karşı bir karma aşı sınıfıdır: difteri, boğmaca ve tetanos. Aşı bileşenleri difteri ve tetanoz toksoitleri ile boğmacaya neden olan bakterinin öldürülmüş bütün hücrelerini veya boğmaca antijenlerini içerir. Toksoit terimi, bir bağışıklık yanıtı oluşturmak için hedef aldıkları patojen tarafından üretilen inaktive edilmiş bir toksini kullanan aşıları ifade eder. Bu şekilde, toksoit aşı, patojenin kendisine karşı hedeflenen bir aşıdan ziyade, patojen tarafından üretilen ve hastalığa neden olan toksine karşı hedeflenen bir bağışıklık yanıtı oluşturur. Tüm hücreler veya antijenler "DTwB" veya "DTaB" olarak gösterilecektir; burada küçük harf "w" tüm hücre inaktive boğmacayı ve küçük harf "a" "aselüler" anlamına gelir. Canlı zayıflatılmış aşılar gibi alternatif aşı türlerine kıyasla, DTB aşısı herhangi bir canlı patojen içermez, bunun yerine bir bağışıklık tepkisi oluşturmak için inaktive edilmiş toksoit kullanır; bu nedenle, hastalığa neden olduğu bilinen herhangi bir risk olmadığından, bağışıklığı zayıf olan popülasyonlarda kullanım riski yoktur. Sonuç olarak, DTB aşısı herkes için güvenli bir aşı olarak kabul edilir ve ilgili patojene özgü çok daha hedefli bir bağışıklık yanıtı oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Aşılama</span> hastalıklara karşı koruma için aşının uygulanması

Aşılama, bağışıklık sisteminin bir hastalığa karşı bağışıklık geliştirmesine yardımcı olmak için bir aşının uygulanmasıdır. Aşılar zayıflatılmış, canlı veya öldürülmüş halde bir mikroorganizma veya virüs ya da organizmadan alınan proteinler veya toksinler içerir. Vücudun adaptif bağışıklığını uyararak, bulaşıcı bir hastalıktan kaynaklanan hastalıkları önlemeye yardımcı olurlar. Bir nüfusun yeterince büyük bir yüzdesi aşılandığında, sürü bağışıklığı ortaya çıkar. Sürü bağışıklığı, bağışıklık sistemi baskılanmış - zayıflatılmış bir versiyonu bile kendilerine zarar vereceği için aşı olamayan - kişileri korur. Aşılamanın etkinliği geniş çapta incelenmiş ve doğrulanmıştır. Aşılama, bulaşıcı hastalıkların önlenmesinde en etkili yöntemdir; çiçek hastalığının dünya çapında ortadan kaldırılmasından ve çocuk felci ve tetanos gibi hastalıkların dünyanın büyük bir kısmından yok edilmesinden büyük ölçüde aşılama sayesinde sağlanan yaygın bağışıklık sorumludur. Bununla birlikte, Amerika'daki kızamık salgınları gibi bazı hastalıklarda, 2010'larda nispeten düşük aşılama oranları nedeniyle - kısmen aşı tereddütlerine atfedilen - artan vakalar görmüştür. Dünya Sağlık Örgütüne göre aşılama sayesinde yılda 3,5-5 milyon ölüm önlenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Domuz gribi</span> Bir virüsün sebep olduğu, solunum yolları enfeksiyonu ile meydana çıkan, bazen öldürücü olan hastalık

Domuz gribi, Orthomyxoviridae ailesinden, herhangi bir virüs tarafından oluşmuştur. Domuzlarda oluşan virüse çok benzediği için adına Domuz Gribi denmektedir. Hastalık tıp alanında İngilizce swine influenza virus kelimelerinin baş harflerinin bir araya getirilmesiyle kısaca SIV olarak adlandırılır. Bilinen tüm SIV tipleri ya Influenzavirus A (çoğunlukla) ya da Influenzavirus C (ender) tipindedir. Aşısı bulunmaktadır. 2009 salgınına neden olan virüs, influenza A virüsünün alt türlerinden biri olan H1N1'dir.

<span class="mw-page-title-main">Kızamık aşısı</span> kızamık hastalığına karşı kullanılan aşı

Kızamık aşısı, kızamık hastalığına yakalanmaya karşı koruyan aşıdır. Tek bir dozdan sonra bağışıklık geliştirmeyenlerin neredeyse tamamı ikinci bir dozdan sonra bağışıklık geliştirir. Bir toplumda aşılanma oranı %92'den fazla olduğunda, kızamık salgınları tipik olarak artık meydana gelmez; ancak aşılanma oranı azalırsa tekrar ortaya çıkabilir. Aşının etkinliği uzun yıllar sürer. Zaman içinde daha az etkili olup olmadığı belirsizdir. Aşı, kızamığa maruz kaldıktan sonraki birkaç gün içinde yapılırsa da kızamığa karşı koruma sağlayabilir.

Grip mevsimi, grip salgınlarının yaygınlığı ile karakterize edilen yıllık tekrarlanan bir dönemdir. Mevsim, her yarımkürede yılın soğuk yarısında gerçekleşir. Grip etkisi bazen coğrafi olarak tahmin edilebilir ve hatta izlenebilir. Her mevsimde ana grip aktivitesinin başlangıcı lokasyona göre değişmekle birlikte, herhangi bir spesifik yerde bu küçük salgınlar genellikle zirveye yaklaşık 3 haftada çıkar ve diğer 3 haftada önemli ölçüde azalmaktadır.

Bu, profilaktik insan aşılarının geliştirilmesinin bir zaman çizelgesidir. Erken aşılar, geliştirme veya testin ilk yılına göre listelenebilir, ancak daha sonraki girişler genellikle aşının denemeleri tamamladığı ve piyasaya sürüldüğü yılı gösterir. Aşağıda listelenen hastalıklar için aşılar bulunmasına rağmen, dünya çapında sadece çiçek hastalığı ortadan kaldırılmıştır. Aşıyla önlenebilir diğer hastalıklar her yıl milyonlarca ölüme neden olmaya devam ediyor. Şu anda, çocuk felci ve kızamık, dünya çapında aktif şekilde ortadan kaldırılmaya çalışılan hastalıklardır.

<span class="mw-page-title-main">İnaktif aşı</span> bir hastalık patojeninin öldürülmüş bir halini kullanan aşı

İnaktif aşı, kültürde yetiştirilen ve daha sonra hastalık üretme kapasitesini yok etmek için öldürülen virüs partikülleri, bakteriler veya diğer patojenlerden oluşan bir aşıdır. Buna karşılık, canlı aşılar hâlâ canlı olan patojenleri kullanır. İnaktif aşılar için patojenler kontrollü koşullar altında yetiştirilir ve enfektiviteyi azaltmak ve böylece aşıdan kaynaklanan enfeksiyonu önlemek için bir araç olarak öldürülür.

<span class="mw-page-title-main">Viral vektör aşısı</span> aşı türü

Bir viral vektör aşısı, alıcının konak hücrelerine istenilen antijenin genetik materyal kodlamasını sağlamak için bir viral vektör kullanan aşıdır. Nisan 2021 itibarıyla, en az bir ülkede altı viral vektör aşısı yetkilendirilmiştir. Bu aşılar dört COVID-19 aşısı ve iki ebola aşısıdır.

1957-1958 Asya gribi pandemisi, güney Çin'deki Guizhou'da ortaya çıkan küresel bir influenza A virüsü alt tipi H2N2 salgınıydı. 1957-1958 pandemisinin neden olduğu ölüm sayısının dünya çapında 1 ila 4 milyon arasında olduğu tahmin ediliyor ve bu da salgını tarihin en ölümcül pandemilerinden biri yapıyor. On yıl sonrasında, yeniden sınıflandırılan H3N2 virali, Hong Kong grip pandemisine (1968–1969) neden oldu.

<span class="mw-page-title-main">2017-2018 Amerika Birleşik Devletleri mevsimsel grip salgını</span>

2017–2018 Amerika Birleşik Devletleri mevsimsel grip salgını, 2017'nin sonlarından 2018'in başlarına kadar sürmüştür. Baskın influenza suşu H3N2 olarak tespit edilmiştir. Mart-Mayıs aylarında, influenza B baskın hale gelmiştir.

2009 domuz gribi pandemik aşıları, pandemik H1N1/09 virüsüne karşı koruma sağlamak için geliştirilmiş grip aşılarıdır. Bu aşılar ya inaktive (öldürülmüş) influenza virüsü ya da influenzaya neden olamayan zayıflatılmış canlı virüs içermektedir. Öldürülen virüs enjekte edilirken, canlı virüs burun spreyi olarak verildi. Her iki aşı türü de virüsü tavuk yumurtasında büyüterek üretildi. Kasım 2009'da teslim edilen yaklaşık üç milyar doz üretildi.

<span class="mw-page-title-main">Suçiçeği aşısı</span> suçiçeğini önlemek için kullanılan aşı

Varisella aşısı olarak da bilinen suçiçeği aşısı, suçiçeğine karşı koruma sağlayan bir aşıdır. Bir doz aşı orta dereceli hastalıkların %95'ini ve ağır hastalıkların %100'ünü önler. İki doz aşı bir dozdan daha etkilidir. Bağışıklığı olmayan kişilere su çiçeğine maruz kaldıktan sonraki beş gün içinde yapılırsa hastalık vakalarının çoğunu önler. Nüfusun büyük bir kısmının aşılanması, aşılanmamış olanları da korur. Derinin hemen altına enjeksiyon yoluyla verilir. Zoster aşısı olarak bilinen başka bir aşı, aynı virüsün neden olduğu hastalıkları önlemek için kullanılır.

H5N1 aşısı, influenza A virüsü alt tipi H5N1'e karşı bağışıklık sağlamayı amaçlayan bir influenza aşısıdır.

Virolojide influenza A virüsü alt tipi H1N1 (A/H1N1), influenza A virüsünün bir alt tipidir. İnsanlardaki başlıca H1N1 suşları salgınları arasında 1918 İspanyol gribi salgını, 1977 Rus gribi salgını ve 2009 domuz gribi salgını yer alır. Bu, alt tipleri virüs suşlarını H1N1, H1N2 vb. olarak sınıflandırmak için kullanılan antijenler olan hemaglutinin (H) ve nöraminidaz (N) glikoproteinlerini içeren bir ortomiksovirüstür. Hemaglutinin kırmızı kan hücrelerinin bir araya toplanmasına neden olur ve virüsü enfekte olmuş hücreye bağlar. Nöraminidaz, virüs parçacıklarının enfekte olmuş hücre boyunca hareket etmesine yardımcı olan ve konakçı hücrelerden tomurcuklanmaya yardımcı olan bir tür glikozit hidrolaz enzimidir.

İnfluenza A virüsü alt tipi H5N1 (A/H5N1), insanlarda ve diğer birçok türde hastalığa neden olabilen influenza A virüsünün bir alt tipidir. H5N1 alt tipinin A tipi yüksek derecede patojenik kuş gribi virüsü için HPAI A(H5N1) adı verilen, kuşlara uyarlanmış bir H5N1 suşu, yaygın olarak kuş gribi olarak bilinen H5N1 gribinin oldukça patojenik nedensel ajanıdır. Özellikle Güneydoğu Asya'daki birçok kuş popülasyonunda enzootiktir. HPAI A(H5N1)'in bir türü, ilk olarak Asya'da ortaya çıktıktan sonra küresel olarak yayılır. Epizootik ve panzootiktir, on milyonlarca kuşu öldürür ve yayılmasını durdurmak için yüz milyonlarca kuşun itlaf edilmesine yol açar. Popüler medyada "kuş gribi" ve H5N1'e yapılan birçok atıf bu türe atıfta bulunmaktadır.

Adenovirüs aşısı, adenovirüs enfeksiyonuna karşı geliştirilen bir aşıdır.

<span class="mw-page-title-main">KKK aşısı</span> kızamık, kabakulak ve kızamıkçığa karşı uygulanan çeşitli karma aşılardan herhangi biri

KKK aşısı, KKK olarak kısaltılan kızamık, kabakulak ve kızamıkçığa karşı bir aşıdır. İlk doz genellikle 9 aylık ile 15 aylık arasındaki çocuklara verilir, ikinci doz ise 15 aylık ile 6 yaş arasında ve dozlar arasında en az dört hafta olacak şekilde yapılır. İki dozdan sonra insanların %97'si kızamığa, %88'i kabakulağa ve en az %97'si kızamıkçığa karşı korunmuş olur. Aşı ayrıca bağışıklık kanıtı olmayanlara, iyi kontrol edilen HIV/AIDS'lilere ve eksik bağışıklığı olanlara kızamığa maruz kaldıktan sonraki 72 saat içinde önerilmektedir. Enjeksiyon yoluyla yapılır.

Zayıflatılmış aşı, bir patojenin virülansını azaltarak, ancak yine de onu canlı tutarak oluşturulan bir aşıdır. Zayıflatmada, bulaşıcı ajanı alınırr ve zararsız veya daha az virülan hale gelecek şekilde değiştirilir. Bu aşılar, patojeni "öldürerek" üretilen aşıların tersidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.