İçeriğe atla

Grip

Grip
Diğer adlarİnfluenza, enflüanza
Yaklaşık 100.000 kez büyütülen Influenza virüsü
UzmanlıkAile hekimliği, Göğüs hastalıkları, enfeksiyon hastalıkları, Acil tıp Bunu Vikiveri'de düzenleyin
Süre~1 hafta[1]
KorunmaEl yıkama, grip aşısı, cerrahi maskeler[1][2]
Influenza (grip)
H1N1 virüsü
Tipleri
Aşılar
  • 2009 salgını
  • Canlı attenüe
  • Aşı markaları
Tedavi
Pandemiler
Salgınlar
  • 1976 domuz gribi
  • 2006 H5N1 Hindistan
  • 2007 Avustralya at gribi
  • 2007 Bernard Matthews H5N1
  • 2008 Batı Bengal
  • 2015 ABD H5N2 salgını
  • 2020–2022 H5N8 salgını
Ayrıca bakınız
  • Grip mevsimi
  • Influenza evrimi
  • Influenza araştırmaları
  • Grip benzeri hastalık
  • Aşı reformülasyonları
Hong Kong gribi virüsünün elektron mikroskobu fotoğrafı

Grip, influenza veya enflüanza, viral bir hastalıktır. Sağlıklı insanlarda ortalama bir haftada geçmesine rağmen; vücut direncini düşüren kronik hastalığı olan kişilerde (şeker, kalp-akciğer hastalıkları, AIDS vb.) ve yaşlılarda pnömoni (zatürre), meningoensefalit (beyin iltihabı), myokardit (kalp kası iltihabı) gibi ölümle sonuçlanabilecek hastalıklara yol açabilir. Bu tür risk grubundaki kişilere "yüksek risk grubundaki kişiler" denir.

Enfeksiyonun diğer komplikasyonları akut solunum sıkıntısı sendromu, menenjit, ensefalit ve astım ve kardiyovasküler hastalıklar gibi önceden var olan sağlık sorunlarının kötüleşmesidir.

Grip virüsleri A, B, C ve D olarak adlandırılan dört tip grip virüsü vardır. İnsanlar ve domuzlar da dahil olmak üzere çeşitli memelilerde de çok rastlanan İnfluenza A virüsünün (IAV) birincil kaynağı su kuşlarıdır. İnfluenza B virüsü (IBV) ve İnfluenza C virüsü (ICV) öncelikle insanlara bulaşır. İnfluenza D virüsü (IDV) sığır ve domuzlarda bulunur. IAV ve IBV insanlarda dolaşarak mevsimsel salgınlara neden olurken, ICV başta çocuklarda olmak üzere hafif bir enfeksiyona neden olur. IDV insanları enfekte edebilir ancak hastalığa neden olduğu bilinmemektedir. İnsanlarda grip virüsleri öncelikle öksürme ve hapşırma yoluyla çıkan solunum damlacıklarıyla bulaşır. Aerosoller ve virüs tarafından kontamine olmuş ara nesneler ve yüzeyler yoluyla da bulaşır.

Grip virüsü Orthomyxoviridae familyasına mensup örtülü bir RNA virüsüdür. Virüsteki nükleik asit sekiz tane negatif anlamlı RNA'dan oluşur. RNA'nın kopyalanmasında hata oranı yüksek olduğu için virüs genomu sürekli değişim hâlindedir. Ayrıca aynı hücreyi birden fazla virüsün enfekte etmesi durumunda viral RNA parçaları birbirleriyle karışıp yeni genetik kombinasyonlar oluşturabilirler. Bu nedenlerden dolayı vücudun bir grip türüne karşı kazandığı bağışıklık ertesi yıl ortaya çıkan yeni bir salgına karşı genelde etkisiz olur.

Tedavi ve korunma

Grip, virüs enfeksiyonu olduğu için tedavisi yoktur. Antibiyotikler tedaviye yaramazlar çünkü antibiyotikler yalnızca bakterilere etki ederler. Yaklaşık bir hafta içinde hastalık kendiliğinden iyileşecektir ancak doktora gitmek ve 3-5 gün iyice dinlenmek gereklidir. Bol sıvı tüketilmesi de salgıların rahatça dışarı atılmasını sağladığından iyileşmeyi hızlandırır.

Virüs, öksürük ve hapşırmak ile yayılan damlacıklarla, ayrıca öpüşme ve tokalaşma gibi temaslar yoluyla da bulaşır. Bu nedenle hasta kişilere temas etmekten ve onlarla ortak eşya (havlu gibi) kullanmaktan sakınılmalıdır. Hasta olan kişi çevresindekilere hastalığı bulaştırmamak için eşyalarını ayırmalı, çok zorunlu olmadıkça dışarıya çıkmamalıdır. Neredeyse her virüste ölme olasılığı (Çok düşük olsa da) vardır. Bu yüzden gribi olabildiğince çabuk atlatmaya bakılmalıdır. Binlerce çeşit grip virüsü olduğu için ömür boyu kalıcı bağışıklık kazanılamaz.

Aşı olması önerilen kişiler şunlardır:

  • 65 yaş ve üstündeki kişiler
  • Kronik hastalığı olan kişiler: kronik kalp, akciğer, karaciğer, böbrek, şeker hastalığı ve benzeri hastalığı olanlar.
  • Bağışıklık sistemleri zayıflamış olan kişiler: kanser hastaları, bağışıklık sistemi hastalığı olanlar, organ ve kemik iliği nakli yapılan kişiler
  • Uzun süreli aspirin tedavisi alan çocuk ve gençler
  • Hastanelerde çalışan doktor, hemşire ve hasta bakıcılar; kreş ve huzurevleri çalışanları
  • Yüksek risk grubundaki kişilerle yakın temasta olan kişiler
  • İlk üç aydan sonraki hamile kadınlar
  • Altıncı ayından itibaren bebekler
  • Çevredeki insanlar grip ise grip aşısı olunması kesinlikle önerilmektedir.

Tarihçesi

Hastalığın en maruf ismi olan ''Grip'' kelimesi Galya yerlilerinin dilinde bulaşmak manasına gelen ''gripan'' kelimesinden köken almaktadır. Hastalığın tıbbi literatürdeki adı olan ''influenza'' kelimesi ise İtalyancada ''yıldızlardan gelen gizli kuvvet'' manasına gelen bir kelimeden türemiştir. Hastalığa "flu", "nezle" ve "paçavra hastalığı" gibi isimler de halk tarafından verilmiştir.[3]

Grip hastalığı hakkındaki kayıtlar çok eski zamanlara kadar dayanmaktadır. Hipokrat M.Ö. 5. yüzyılda Sicilya'da ordu içerisindeki bir grip epidemisini kayda geçirmiştir. Kayıtlara geçmiş en eski pandemi ise 1510 yılında olmuştur. Malta'da başlayan bu pandemi Sicilya yoluyla neredeyse tüm Avrupa'yı etkisi altına almıştır. Daha sonra 1580, 1780-1782, 1830-1833, 1847-1850, 1889-1892 pandemileri 20. yüzyıl öncesi büyük grip salgınları olarak tarihe geçmiştir.[3]

İnfluenza pandemilerinde virüs tipleri

20. yüzyılda ise başta 1918 İspanyol gribi olmak üzere birçok pandemi kayıtlara geçti. 1918-1919 pandemisi bilinen en şiddetli grip salgını olarak 20 milyonu aşan insanın ölümüne sebep oldu. Daha sonraki dönemde 1972 yılından 1981 yılına kadar zaman diliminde saptanan altı epidemide ise 200.000'den fazla insan ölmüştür.[3]

20. yüzyılda üç influenza pandemisinin her biri epidemiyolojik açıdan farklılık göstermektedir. Örneğin 1957 pandemisi genellikle çocuk yaş grubunu etkilemiş olup alınan önlemler de genellikle bu gruba yönelik olmuştur. Buna karşın 1968'de tüm yaş grupları etkilenmiştir. 1918'deki pandemi ise özellikle genç erişkin grubu etkilemiştir.[4]

1976, İnfluenza Aşılaması
1976, influenza aşılaması

Hastalığın etkeni olan influenza virüsü, ilk defa 1933'te Smith tarafından izole edilebildi. Akabinde influenza B, 1939 yılında Francis ve İnfluenza C virus 1956 yılında Taylor tarafından izole edilmiştir. 1941 yılında virüslerin hemaglutinasyon özelliğinin tanımlanmasıyla geriye dönük bir araştırmaya imkân bulunmuş oldu. Daha önceki pandemilerin canlılarda oluşturduğu antikorların hemaglutinasyon inhibisyonları ile geçmiş pandemilere sebep teşkil eden influenza tipleri aydınlatılmış oldu. Bir nevi serolojik arkeoloji oluşturulmuş oldu. 1940 yılında ilk influenza aşısı, 1960 yılında da tedavi ve profilakside kullanılan amantadin geliştirilmiştir.[5][6][7]

İspanyol gribi

Ana madde: İspanyol gribi

İspanyol gribi ya da nezlesi, ilk olarak 11 Mart 1918'de ABD'nin New Mexico eyaletinde tespit edildi.

1918-1920 yılları arasında H1N1 virüsünün bir alt grubunun yol açtığı bir salgındır. 18 ayda 50 ile 100 milyon arasında insanın ölümüne yol açarak dünya tarihinin bilinen en büyük salgını olmuştur. Grip zayıf, yaşlı ve çocuklardan çok sağlıklı erişkinleri etkilemiştir. İlk başlarda hayvanlardan insanlara geçtiği sanılan hastalık daha sonraları hava yolu ile bulaştığı fark edilmiş ve korunmak için maske takmanın önemi anlaşılmıştır.

Salgın İspanya'da başlamadı. İspanyol gribi olarak adlandırılmasının nedeni İspanya'nın Birinci Dünya Savaşı'nda yer almamış olması ve askeri sansürün olmaması nedeniyle ilk kez gündeme gelmiş olmasıdır.

Kuş gribi

Ana madde: Kuş gribi

Avian influenza, tavuk vebası ya da kuş gribi olarak da bilinir. İnfluenza, A grubu virüslerin neden olduğu bir hastalıktır. Virüsün H5N1 adındaki türevi insanları da öldürebilir. Hastalık göçmen kuşların salyaları ve dışkılarıyla temas sonucu bulaşmaktadır.

Ateş, öksürük, boğaz ağrısı ve kas ağrısı gibi belirtileri başlangıç belirtileridir. Hastalık ilerledikçe zatürre, solunum yetmezliği gibi hastalıklar ortaya çıkabilir. Hastalık ilk olarak 2005-2007 yılları arasında ortaya çıkmıştır.[8][9][10][11]

Kaynakça

  1. ^ a b "Influenza (Seasonal)". World Health Organization (WHO). 6 Kasım 2018. 30 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2019. 
  2. ^ Jefferson T, Del Mar CB, Dooley L, Ferroni E, Al-Ansary LA, Bawazeer GA, van Driel ML, Nair S, Jones MA, Thorning S, Conly JM (Temmuz 2011). "Physical interventions to interrupt or reduce the spread of respiratory viruses" (PDF). Cochrane Database Syst Rev, 7. s. CD006207. doi:10.1002/14651858.CD006207.pub4. PMC 6993921 $2. PMID 21735402. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Haziran 2020. 
  3. ^ a b c INFLUENZA İNFEKSİYONU VE INFLUENZADAN KORUNMA, Caner Çavdar, Aykut Sifil, Taner Çamsan, Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi 1999;3:100-107
  4. ^ İNFLUENZA PANDEMİLERİ, Figen SEZEN, Türk Hij. Den. Biyol. Derg. 2009; 66 (2) Ek 2
  5. ^ İnfluenza Virüsü ve Domuz Gribi, Kamuran ŞANLI, JOPP Derg 2(1):4-12, 2010
  6. ^ ^1918 Flu Resulted In Current Lineage Of H1N1 Swine İnfluenza Viruses
  7. ^ ^SicienceDaily.com
  8. ^ ^The 1923 Article of Bacteriologist Osman Şerafeddin Related of Spanish Flu^
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022. 
  11. ^ http://www.İstanbul[] sağlık.gov.tr

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Sınıflandırma
Dış kaynaklar


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kuş gribi</span> Virüs kaynaklı bulaşıcı hastalık

Kuş gribi. Virüs kaynaklı ölümcül bir hayvan hastalığıdır. Virüsün H5N1 adındaki türevi insanları da öldürebilir.

<span class="mw-page-title-main">Virüs</span> canlı ve ya cansız arası mikroskobik enfeksiyon etkeni

Virüs, sadece canlı hücreleri enfekte edebilen ve böylece replike olabilen mikroskobik enfeksiyon etkenleri. Virüsler; hayvanlardan ve bitkilerden, bakterilerin ve arkelerin de içinde bulunduğu mikroorganizmalara kadar her türlü canlı şekillerine bulaşabilirler.

<span class="mw-page-title-main">İspanyol gribi</span> 1918-1920 yıllarında H1N1 influenza A virüsünün neden olduğu küresel grip pandemisi

İspanyol gribi ya da İspanyol nezlesi, 1918 - 1920 yılları arasında H1N1 virüsünün ölümcül bir alt türünün yol açtığı grip salgınıdır. İspanyol gribi, 500 milyondan fazla kişiye bulaşması sonucu 18 ay içinde 50 milyon dolayında insanın ölümüne sebep olarak insanlık tarihinde bilinen en büyük salgınlardan biri olmuştur. Salgın ılımlı ilk dalga, şiddetli ikinci dalga ve artçı üçüncü dalga olmak üzere üç dalga hâlinde seyretmiştir. İspanyol gribinin bir özelliği; zayıf, yaşlı ve çocuklardan çok, sağlıklı genç erişkinleri etkilemesidir. I. Dünya Savaşı'nın son aylarında tüm dünyayı etkisi altına almış hatta kimi tarihçilere göre dört yıl süren savaşın sona ermesinde önemli bir etken olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Pandemi</span> bulaşıcı bir hastalığın küresel çapta yayılmasıdır

Pandemiler veya pandemik hastalıklar, dünyada birden fazla ülkede veya kıtada, çok geniş bir alanda yayılan ve etkisini gösteren salgın hastalıklara (epidemilere) verilen genel isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Domuz gribi</span> Bir virüsün sebep olduğu, solunum yolları enfeksiyonu ile meydana çıkan, bazen öldürücü olan hastalık

Domuz gribi, Orthomyxoviridae ailesinden, herhangi bir virüs tarafından oluşmuştur. Domuzlarda oluşan virüse çok benzediği için adına Domuz Gribi denmektedir. Hastalık tıp alanında İngilizce swine influenza virus kelimelerinin baş harflerinin bir araya getirilmesiyle kısaca SIV olarak adlandırılır. Bilinen tüm SIV tipleri ya Influenzavirus A (çoğunlukla) ya da Influenzavirus C (ender) tipindedir. Aşısı bulunmaktadır. 2009 salgınına neden olan virüs, influenza A virüsünün alt türlerinden biri olan H1N1'dir.

Antijenik kayma virüslerdeki antikor-bağlanma bölgelerini kodlayan genlerin içindeki mutasyon birikimini içeren mekanizmaların çeşitliliğidir. Bunun sonucunda, popülasyonu enfekte eden virüs suşundan farklı suşlar oluşur, eski suşlara karşı kazanılan bağışıklık yeni suşlar için geçerli değildir. Antijenik kayma Grip A ve Grip B virüslerinin her iki türünde de meydana gelir.

Grip mevsimi, grip salgınlarının yaygınlığı ile karakterize edilen yıllık tekrarlanan bir dönemdir. Mevsim, her yarımkürede yılın soğuk yarısında gerçekleşir. Grip etkisi bazen coğrafi olarak tahmin edilebilir ve hatta izlenebilir. Her mevsimde ana grip aktivitesinin başlangıcı lokasyona göre değişmekle birlikte, herhangi bir spesifik yerde bu küçük salgınlar genellikle zirveye yaklaşık 3 haftada çıkar ve diğer 3 haftada önemli ölçüde azalmaktadır.

Hong Kong Gribi, 1968 - 1969 yılları arasında dünya çapında yaklaşık bir milyon insanı öldüren 2. kategoriye ait grip salgınıdır. Hastalığa neden olan A tipi H3N2 virüsü, birden fazla alt tipe sahip olan virüslerin bir araya gelerek orijinalinden farklı bir virüs ortası çıkması olarak tanımlanan Antijenik sapma nedeniyle H2N2 virüsünden türedi. Hastalık ilk kez Hong Kong'ta ortaya çıktığı için Hong Kong gribi olarak adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Grip pandemisi</span>

Grip pandemisi, dünya çapında yayılan ve dünya nüfusunun büyük bir bölümünü enfekte eden bir influenza virüsü (grip) pandemisidir. Düzenli mevsimsel influenza salgınlarının aksine, bu salgın düzensiz olarak ortaya çıkar.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de 2009 domuz gribi salgını</span>

Türkiye'de 2009 domuz gribi salgını, küresel bir salgın haline gelen 2009 domuz gribi salgınının Türkiye'deki serüvenidir. Salgın ilk olarak Nisan 2009'da Meksika'da görüldü ve çabucak dünya geneline yayıldı. 11 Haziran 2009'da ise Dünya Sağlık Örgütü, salgının pandemi seviyesine ulaştığını ilan etmiştir. Nüfusun ezici çoğunluğu hastalığı hafif atlatır ama astım, diyabet, obezite, kardiyovasküler hastalıklardan muzdarip kimseler veya hamileler ile bağışıklık sistemi zayıf olanlar yüksek risk grubunda yer alır. Nadir görülen vakalarda hasta, semptomların ortaya çıkmasınan 3 ila 5 gün sonra solunum yetmezliği çekmeye başlar.

<span class="mw-page-title-main">Grip aşısı</span> Influenza virüsüne karşı uygulanan tıbbi aşı

Grip aşısı, grip virüslerinin neden olduğu hastalıklardan korunmak için uygulanan bir aşıdır. Bu aşının yeni türleri yılda iki kez uygulanmaktadır. Çünkü grip virüsü çok hızlı değişim göstermektedir. Etkinliği yıldan yıla değişse de, gribe karşı en etkili yöntemdir. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri, aşının hastalığı, doktora gitmeyi, hastaneye yatırılmayı ve ölümü azalttığını tahmin etmektedir. Grip olan aşılanmış işçiler ortalama yarım gün daha erken işe dönmektedir. Aşının 65 yaş üstü bireyler üzerindeki etkisi, kaliteli araştırma yapılmadığı için belirsizdir.

1977-1979 Rus gribi, Sovyetler Birliği tarafından ilk kez 1977'de bildirilen ve 1979'a kadar süren bir grip salgınıydı. Salgın Kuzey Çin'de Mayıs 1977'de başladı.Sovyetler Birliği'nden daha önce başladı. Salgın 25 yaş altında daha etkili oldu. Dünya çapında yaklaşık 700 bin ölümle sonuçlandı. 1946'dan 1957'ye kadar dünya çapında dolaşan bir virüs suşuna çok benzeyen bir H1N1 grip suşundan 1977-1979 Rus gribinin genetik analizi ve bazı olağandışı özellikleri, birçok araştırmacıyı virüsün bir laboratuvar kazası yoluyla halka yayıldığı veya canlılarda aşı denemesi sonucunda kazara yayıldığı yönünde spekülasyonlara neden oldu.

1957-1958 Asya gribi pandemisi, güney Çin'deki Guizhou'da ortaya çıkan küresel bir influenza A virüsü alt tipi H2N2 salgınıydı. 1957-1958 pandemisinin neden olduğu ölüm sayısının dünya çapında 1 ila 4 milyon arasında olduğu tahmin ediliyor ve bu da salgını tarihin en ölümcül pandemilerinden biri yapıyor. On yıl sonrasında, yeniden sınıflandırılan H3N2 virali, Hong Kong grip pandemisine (1968–1969) neden oldu.

1510 influenza pandemisi, tıp tarihçileri ve epidemiyologlar genel olarak kabul edildiği şekliyle ilk bölgeler arası ve kronik influenza pandemisidir. Kuzey Afrika ve Avrupa'ya yayılmadan önce Asya'da ortaya çıkmıştır. Grip benzeri hastalıklar Avrupa'da en azından Charlemagne'den beri belgelenmiştir, 1357'de ilk defa influenza olarak adlandırılmıştır, ancak 1510'daki grip salgını, matbaanın neden olduğu iletişimdeki ilerlemelerden sonra patolojik olarak tanımlanan ilk salgındır. Grip, bu pandemi sırasında Fransa ve Sicilya'da daha yaygın olarak "coqueluche" ve "coccolucio" olarak bilinir hale geldi ve bu çeşidi erken modern Avrupa'da grip için en popüler isimler haline geldi. Pandemi hükûmet, kilise ve toplumda önemli bir aksamaya neden oldu; neredeyse evrensel enfeksiyon haline geldi ve yaklaşık %1 ölüm oranına ulaştı.

1889-1890'da, Asya gribi veya Rus gribi olarak bilinen bir salgın, dünya çapında yaklaşık 1 milyon insanın ölümüne neden oldu. Tarihin en ölümcül salgınları arasında yer alan pandemi aynı zamanda 19. yüzyılın son büyük salgınıydı. Salgının en çok bildirilen etkileri Ekim 1889'dan Aralık 1890'a kadar gerçekleşti. Mart-Haziran 1891, Kasım 1891-Haziran 1892, 1893-1894 kışı ve 1895'in başlarında tekrarladı.

Aralık 1972'de Birleşik Devletler'de 'Londra gribi' vakalarına ilişkin raporlar dolaşmaya başladı. 'Londra gribi', görünüşe göre ilk olarak 1971'de Hindistan'da tanımlanmış, ancak ilk olarak 1972'nin başlarında İngiltere'de farklı bir tür olarak tanımlanmış olan bir influenza virüsünün neden olduğu belirli bir influenza formuydu.

2009 domuz gribi pandemik aşıları, pandemik H1N1/09 virüsüne karşı koruma sağlamak için geliştirilmiş grip aşılarıdır. Bu aşılar ya inaktive (öldürülmüş) influenza virüsü ya da influenzaya neden olamayan zayıflatılmış canlı virüs içermektedir. Öldürülen virüs enjekte edilirken, canlı virüs burun spreyi olarak verildi. Her iki aşı türü de virüsü tavuk yumurtasında büyüterek üretildi. Kasım 2009'da teslim edilen yaklaşık üç milyar doz üretildi.

H5N1 aşısı, influenza A virüsü alt tipi H5N1'e karşı bağışıklık sağlamayı amaçlayan bir influenza aşısıdır.

Virolojide influenza A virüsü alt tipi H1N1 (A/H1N1), influenza A virüsünün bir alt tipidir. İnsanlardaki başlıca H1N1 suşları salgınları arasında 1918 İspanyol gribi salgını, 1977 Rus gribi salgını ve 2009 domuz gribi salgını yer alır. Bu, alt tipleri virüs suşlarını H1N1, H1N2 vb. olarak sınıflandırmak için kullanılan antijenler olan hemaglutinin (H) ve nöraminidaz (N) glikoproteinlerini içeren bir ortomiksovirüstür. Hemaglutinin kırmızı kan hücrelerinin bir araya toplanmasına neden olur ve virüsü enfekte olmuş hücreye bağlar. Nöraminidaz, virüs parçacıklarının enfekte olmuş hücre boyunca hareket etmesine yardımcı olan ve konakçı hücrelerden tomurcuklanmaya yardımcı olan bir tür glikozit hidrolaz enzimidir.

İnfluenza A virüsü alt tipi H5N1 (A/H5N1), insanlarda ve diğer birçok türde hastalığa neden olabilen influenza A virüsünün bir alt tipidir. H5N1 alt tipinin A tipi yüksek derecede patojenik kuş gribi virüsü için HPAI A(H5N1) adı verilen, kuşlara uyarlanmış bir H5N1 suşu, yaygın olarak kuş gribi olarak bilinen H5N1 gribinin oldukça patojenik nedensel ajanıdır. Özellikle Güneydoğu Asya'daki birçok kuş popülasyonunda enzootiktir. HPAI A(H5N1)'in bir türü, ilk olarak Asya'da ortaya çıktıktan sonra küresel olarak yayılır. Epizootik ve panzootiktir, on milyonlarca kuşu öldürür ve yayılmasını durdurmak için yüz milyonlarca kuşun itlaf edilmesine yol açar. Popüler medyada "kuş gribi" ve H5N1'e yapılan birçok atıf bu türe atıfta bulunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.