İçeriğe atla

Grandük

Grandük[a] (Fransızca: grand-duc [ɡʁɑ̃dyk], Türkçe: büyük dük) veya granduka (İtalyanca: granduca [ɡranˈduka], Türkçe: büyük duka) Batı Avrupa'da, özellikle Cermen ülkelerinde taşra krallarına verilen bir unvandır. Grandükler protokolde kralın ve arşidükün altında, diğer düklerden ise yukarıda yer alırlar. Grandükler eşlerine grandüşes adı verilir.[1]

Bunun dışında Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu'nda devletin ikinci adamı (bugünkü başbakan) Megas doux (Grandük) olarak adlandırılırdı.

Doğu Avrupa'da

Litvanya Grandükleri

Litvanya tarihinde 1230'lu yıllardan 1795'e kadar krallar, Polonya kralı unvanı ile beraber Litvanya Grandükü olarak anılıyordu.[2]

Rus Grandükleri

Grandüşes Maria Fiodorovna'nın Portresi (1874), Saint Petersburg, Heinrich von Angeli, Hermitage Museum

"Grandük", 11. yüzyıldan itibaren önce Kiev Ruslarının önde gelen Prensi'nin (Kniaz), ardından Rus prenslerinin unvanı olan Velikiy Kniaz (Великий Князь) unvanının geleneksel çevirisidir. Velikii Kniaz (grand prens) unvanı, 1328'de Moskova'da bulunan IV. Ivan tarafından da kullanıldıktan ve 1547'de "çar" olarak taç giymesinden sonra Rus Çarlarının ve İmparatorlarının oğullarına ve torunlarına verildi. Rus imparatorlarının kızları ve baba tarafından torunları ile Rus grandüklerinin eşleri İngilizcede genellikle "grandüşesler" olarak adlandırılırdı. Rusça unvanın başka bir çevirisi de "grand prens" olacaktır. Bu terim daha kesin bir çeviri olsa da, İngilizcede ne standarttır ne de yaygın olarak kullanılır.

Bununla birlikte Rus Grandük, Almancada Großfürst, Latincede Magnus Princeps olarak biliniyordu.

1809'dan 1917'ye kadar Rus İmparatoru, aynı zamanda özerk bir devlet olarak elinde tuttuğu Finlandiya Grandük idi. Rusya'nın fethinden önce Finlandiya, İsveç'in elinde idi ve İsveç Kralı 1581'den beri kraliyetin ikincil unvanı olarak Finlandiya Grandükü unvanını kullanıyordu.

Fince'de Suomen suuriruhtinas, İsveççede Storfurste av Finland olarak söylenir.

Notlar

  1. ^ Ya da yanlış yazımıyla grand dük.

Kaynakça

  1. ^ "tdk.gov.tr". 4 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2009. 
  2. ^ Gudavičius, Edvardas. "Didysis kunigaikštis". vle.lt. 15 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2020. 

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Grandük ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">XII. Karl</span> İsveç kralı

XII. Karl ya da Türkçe kaynaklarda kullanılan lakabıyla Demirbaş Şarl, 5 Nisan 1697 – 30 Kasım 1718 tarihleri arasında İsveç kralı. Bağlı bulunduğu hanedan Wittelsbach Hanedanı'nın bir kolu olan "Palatina-Zweibrücken" Hanedanı idi. XII. Karl'ın babası XI. Karl ve annesi Ulrika Elanoara Danimarkalı idi. Bunların hayatta kalan tek erkek çocuğu olarak 5 Nisan 1697'de babasının ölümü üzerine XII. Karl adıyla daha 14 yaşında İsveç Krallığı kralı ve babasının hanedanının hükümdarı olduğu modern Almanya'da bulunan "Palatina-Zweibrücken Dükü" oldu ve iki hükümdarlığı 30 Kasım 1718'de daha 36 yaşında iken Fredrikshald kuşatması sırasında öldürülmesine kadar yönetti.

<span class="mw-page-title-main">Arşidük</span>

Arşidük 1358’den sonra Avusturya Arşidüklüğü'nün Habsburg hükümdarlarına verilen isimdi. Kutsal Roma İmparatorluğu’nda İmparator rütbesinden aşağıda Kral, prens-psikopos, granprens ve grandük rütbeleri içinde fakat prens ve dük rütbelerinden yukarıdadır. Latince archi (baş) ve dux (lider) kelimelerinden türemiştir. Arşidüklerin eşleri arşidüşes unvanını taşıyorlardı.

Dük veya duka geleneksel olarak monarşi ile yönetilen Avrupa ülkelerinde imparator, kral ve prensten sonra gelen bir soyluluk ve egemenlik unvanıdır. Kadın düke "düşes" veya "dukessa" veya "duka hanım" denir. Dukalıklar yani düklerin yönettiği devletler genellikle imparatorluk veya krallıklara bağlı yarı bağımsız eyaletlerdir. Dük unvanı babadan oğula geçer. Dükler Krallık yönetiminde çoğu zaman etkili olmuştur. Hanedanlık bağları ve akrabalıklar sayesinde kral veya imparator düklerle beraber karar alırdı.

<span class="mw-page-title-main">Rus hükümdarları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Rus hükümdarları listesi; Kiev Knezliği, Vladimir-Suzdal Knezliği, Moskova Knezliği, Rusya Çarlığı ve Rus İmparatorluğu'nun hükümdarlarını içeren bir liste maddesidir. Bu listedeki hükümdarlar değişik dönemlerde Knez, Veliki Knez, Çar sonra da İmparator unvanıyla anılmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Çarlığı</span> 1547de Korkunç İvanın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721 de I. Petronun Rusyayı imparatorluğa çevirmesiyle son bulan Rus devleti

Rusya Çarlığı, 1547 yılında Korkunç İvan'ın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721'de Çar I. Petro'nun Rus İmparatorluğu'nu kurmasıyla son bulan Rus devletinin resmî adıdır. Çarlıktan önce bu topraklarda Moskova Knezliği egemen olduğu için çarlık Batı Avrupa dillerinde Moskova olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca Rusça ve Türkçe kaynaklarda da Moskova Çarlığı olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Belarus tarihi</span>

Belarus tarihi Belarus'un tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">III. Ferdinand (Kutsal Roma imparatoru)</span>

III. Ferdinand, Kutsal Roma imparatoru (1637–1657).

<span class="mw-page-title-main">II. Franz (Kutsal Roma imparatoru)</span> Son Kutsal Roma imparatoru (1792–1806) ve ilk Avusturya imparatoru (1806–35)

II. veya I. Franz 1792ʼden 1806ʼya kadar II. Franz olarak son Kutsal Roma imparatoru ve 1804ʼten 1835ʼe kadar I. Franz olarak ilk Avusturya imparatoruydu. Aynı zamanda Macaristan, Hırvatistan ve Bohemya kralıydı ve 1815ʼte kurulmasının ardından ilk Alman Konfederasyonu başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">III. Petro (Rusya)</span>

III. Petro veya Petro Feodoroviç, tam adı Karl Peter Ulrich,, 5 Ocak 1762'den 9 Temmuz 1762'ye değin Rusya imparatoru.

Bugüne dek kullanılmış başlıca soyluluk unvanları şunlardır:

<span class="mw-page-title-main">Mariya Vladimirovna Romanova</span>

Rusya Grandüşesi Mariya Vladimirovna Romanova, 1917 Bolşevik Devrimi ile sona eren Rus İmparatorluğu'nu üç yüz dört yıl yöneten Romanov Hanedanı'nın temsilcisi olan Rus İmparatorluk Ailesi'nin başkanlığı ve Tüm Rusya'nın İmparatoriçesi unvanı konusunda 1992'den beri hak iddia eden hanedan üyesidir. Rakibi Prens Nikolay Romanoviç Romanov ile kendisi Romanov Hanedanı'nın 21. yüzyıldaki en büyük savunucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Finlandiya Krallığı</span> Eski ülke

Finlandiya Krallığı, Finlandiya Bağımsızlık Bildirgesinden sonraki günlerde ilan edilen rejimdir. Alman İmparatorluğu’nun desteklerine karşılık tahta Prens Frederik Charles Hesse getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Livonya</span> Baltık Denizinin doğu kıyısında yer alan tarihsel bölge

Livonya, Baltık Denizi'nin doğu kıyısında yer alan tarihsel bölge. Adını günümüz Letonya kıyılarında yaşayan Livonyalılardan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">II. Jan Kazimierz Waza</span>

II. Jan Kasimir Polonya kralı ve Litvanya büyük dükü.

<span class="mw-page-title-main">Romanov Hanedanı</span> 1613-1917 yılları arasında Rusyanın hükümdar kraliyet ailesi

Romanov Hanedanı, 1613-1917 yılları arasında Rusya'nın hükümdar kraliyet ailesiydi. Romanovlar, Moskova'nın Büyük Dükalığı'nın ve daha sonra 1598'de Çar I. Fyodor'un ölümü üzerine soyu tükenmiş olan Rurik hanedanlığı döneminde Rusya Çarlığı'nın asilzadeleri olarak ön plana çıktı. 21 Şubat 1613'te Mihail Romanov, Zemsky Sobor tarafından Rusya Çar'ı seçildi ve Romanovları Rusya'ya hakim olan ikinci hanedan yaptı. Mihail'in torunu I. Petro, 1721'de Rus İmparatorluğu'nu kurdu ardından bir dizi savaş ve reform yoluyla ülkeyi büyük bir güce ulaştırdı. Romanovların doğrudan erkek vârisleri, Elizaveta Petrovna 1762'de öldüğünde sona erdi. 5 Ocak 1762'den itibaren imparatorluk tahtının kadın hattı boyunca Prenses Anna Petrovna'nın ve Holstein-Gottorp Dükü Karl-Friedrich'in, oğulları Holstein-Gottorp Dükü Karl Peter Ulrich, Romanov Hanedanı üyesi olarak tanındı. Böylece, şecere kurallarına göre, Elizaveta Petrovna'nın torunları bazen "Holstein-Gottorp-Romanov" olarak anılmaktadır. Şubat Devrimi'nin ardından İmparator II. Nikolay 15 Mart 1917'de çekilmiş ve böylece 304 yıl süren Romanov yönetimi sona ermiştir. Ardından, 1918'de İmparator II. Nikolay ve ailesi Bolşevikler tarafından kurşuna dizilerek öldürüldü ve Romanov Hanedanı'nın 65 üyesinin hayatta kalan 47'si yurt dışına sürgüne gönderildi.

<span class="mw-page-title-main">Alice (Birleşik Krallık prensesi)</span>

Alice, Hessen Grandüşesi, Kraliçe Victoria ve Prens Albert'in üçüncü çocuğu ve ikinci kızı.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya hükümdarları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Avusturya, 1246'ya kadar Babenberg Hanedanı ve 1282'den 1918'e kadar Habsburg Hanedanı tarafından yönetildi. Bu listede Avusturya'nın lord, kral ve arşidüklerinin listesi yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rus büyük dükleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste, Rus İmparatorluk Ailesi'nin velikiy knjaz unvanını taşıyan üyelerinin listesidir.

Royal Highness , kraliyet ailelerinin bazı üyelerine, genellikle prenslere veya prenseslere hitap etmek veya atıfta bulunmak için kullanılan bir unvan/hitap tarzıdır. Hükümdarlar ve eşleri genellikle Your Majesty (Majesteleri) hitap şeklini kullanır.

<span class="mw-page-title-main">Helen (Sırbistan prensesi)</span>

Sırbistan Prensesi Helen - ö.16 Ekim 1962), Sırbistan Kralı I. Petar ve eşi Karadağ Prensesi Zorka'nın kızı olan bir Sırp prensesidir. Sırbistan Veliaht Prensi George ve Yugoslavya Kralı I. Alexander'ın ablasıydı. Helen aynı zamanda Rusya Büyük Dükü Nikolay Nikolayeviç Romanov'un karısı Karadağ Prensesi Anastasia'nın ve Grigori Rasputin'i Tsarina Alexandra'ya tanıştıran kadınlardan olan Rusya Büyük Dükü Peter Nikolaevich'in karısı Karadağ Prensesi Milica'nın yeğeniydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.