İçeriğe atla

Gorgo (Sparta kraliçesi)

Gorgo (Yunanca: Γοργώ) Sparta Kralı I. Kleomenes (MÖ 520 ila MÖ 490 arasında hüküm sürmüştür)'in tek çocuğu ve kızıdır. Thermopylae Muharebesi'nde savaşıp ölen Kral I. Leonidas'ın karısıdır. Gorgo, Herodot tarafından anılan çok az sayıdaki kadın tarihi kişilikten biridir.[1] Siyasi kabiliyeti ve bilgeliğiyle dikkat çeker. 3 farklı Sparta kralının kızı, eşi ve annesi olan tek kadındır.[2] Doğum tarihi kesin olarak belli olmamakla beraber MÖ 510 ila MÖ 506 yılları arasında olması muhtemeldir.

Ailesi

Babası Kleomenes, Agiad krallarından II. Anaxandridas'ın en büyük oğludur. Onun ölümünden sonra tahtına geçmiş ve Sparta - Agiad kralı olmuştur. Babasının diğer evliliklerinden olan erkek kardeşleri Dorieus, I. Leonidas ve Cleombrotus arasındaki taht üzerine çekişme Kleomenes'in ölümü üzerine I. Leonidas'ın tahta geçmesiyle son bulur. Gorgo'nun annesinin kim olduğu bilinmemekle beraber Spartalı olduğu düşünülmektedir. Xenophon ve Plutarkhos gibi tarihçilere göre Sparta toplumu, toplumun diğer alt sınıfları olan helotlar ve diğerleriyle evliliklere sıcak bakmazdı. Gorgo'nun küçüklüğüyle ilgili elimizde çok bilgi bulunmamakla beraber zamanının asil ailelerin çocukları gibi fiziksel olarak sürekli egzersiz yaptığı ve kendinden yaşça büyük bir savaşçıyla evlenmek için yetiştirildiğini varsaymak yanlış olmayacaktır. Babasının ölümü esrarengiz şartlar altında olmuş, belki de üvey kardeşlerince öldürülmüştür.

Herodot Histories adlı çalışmasında birkaç yerde Gorgo'dan söz etmiştir. Bunlardan biri MÖ 499 yılında İyon Ayaklanması için Yunanistan'dan destek sağlamak isteyen Aristagoras'ın Sparta Kralı I. Kleomenes'le yaptığı görüşme ile ilgilidir. Görüşme sırasında Gorgo da oradadır ve babası Kleomenes, dışarı çıkmasına gerek olmadığını söylediği için Aristagoras Gorgo odadayken konuşmuştur. Konuşma boyunca babasının yanında ayakta duran Gorgo, Herodot'a göre o sıralar 18 - 19 yaşlarında bir genç kızdır.[3] Aristagoras, Batı Anadolu'ya asker göndermeyi kabul etmeyen Kleomenes'e on talent önerdi. Yanıt olumsuz olunca rakamı artırmaya başladı. Elli talente çıktığında Gorgo patladı, "Baba, çıkıp gitmezsen bu yabancı seni ayartacak". Bunun üzerine Kleomenes odaya terk etmişti ve Aristagoras da Sparta'dan sonuç alamadan ayrılmıştı.[4]

Herodot'ta geçen bir başka Gorgo konusu ise sürgün edildikten sonra Pers Sarayı'na sığınan eski Sparta Kralı Demaratus'un mesajı hakkındadır. Demaratus, Yunanistan'a İkinci Pers Saldırısı'nın hemen öncesinde Sparta'ya balmumu kaplanmış bir tablet göndermişti. Mektup olarak kullanılan bu iki parçalı tabletin içindeki balmumu yüzeye gönderilecek mesaj kazınırdı. Ama Demaratus'un gönderdiğinde, balmumu pürüzsüzdü. Hiçbir şey yazılmamıştı. Kimse buna bir anlam veremedi. Fakat Gorgo, balmumumu bütünüyle kazıyıp alttaki ahşap yüzeye kazınmış mesajı ortaya çıkardı. Mesajda Pers planı anlatılıyordu. Herodot'a göre balmumunu kazımayı bir tek Gorgo akıl etmişti.[5]

Evlilik ve Saltanat

I. Kleomens'in ölümünden sonra tek çocuğu olan Gorgo babasının tek varisidir. Üvey amcası olan I. Leonidas ile evli olduğunu MÖ 490'lı yıllarda biliyoruz. Karı-kocanın bilinen en az bir çocuğu vardır, MÖ 480 ile MÖ 458 yılları Sparta kralı olacak olan Pleistarchus. Gorgo'nun Sparta tarihindeki en önemli rolü MÖ 480 yılındaki Thermopylae Muharebesi'nden sonradır. Kocası kral I. Leonidas savaşta 300 Spartalı ve 3000'e yakın Yunan savaşçıyla beraber öldürülür. Herodot'a göre savaşla ilgili haber Demaratus tarafından Sparta'ya getirilir ve Pers hükümdarı Serhas ordularının işgal için ilerlediği bildirilir. Habercinin getirdiği şifreli yazının okunmasını da Gorgo sağlayacaktır. Plutarkhos'a göre Thermopylae Muharebesi'nden hemen önce kocasının ölüme gittiğini anlayan Gorgo, ona ne yapacağını sorunca Leonidas, iyi bir adamla evlenmesini, ona çocuklar vermesini ve güzel bir hayat sürmesini söyler.

Çocukları

Bilinen tek çocuğu MÖ 480 ile öldüğü MÖ 458 yılları arasında kral olan oğlu Pleistarchus'dur.[6] Babası öldüğünde küçük yaşta olan çocuk için amcası Cleombrots ve sonrasında Pausanias vasi olarak tahttadır. Plataea Savaşında Yunan Ordusunu zafere taşıyan Pausanias'dır. Pausanias'ın gözden düşmesi ve vatan hainliğiyle suçlanmasından sonra I. Leonidas'ın oğlu Pleistarchus tek başına hükmetmeye başlayacaktır.

Popüler Medyada Canlandırmalar

Kraliçe Gorgo birçok eserde canlandırılmıştır:

  • 300 Spartalı (1962), filmde Yunan aktris Anna Synodinou tarafından canlandırılmıştır.[7]
  • 300 (çizgi-roman) (1998), Frank Miller'in resimli macera dizisinde canlandırılır.[8]
  • 300 Spartalı (2007), filmde İngiliz aktris Lena Headey tarafından canlandırılmıştır.[9]

Sparta Kadınlarının Temsilcisi

Kraliçe Gorgo özelinde Spartalı kadınlar hakkında birçok bilgiye sahip olabilmekteyiz. Bunlardan bir tanesi toplumda Spartalı kadınların sağlıklı evlatlar verdikleri için el üstünde tutulduklarıdır. Ayrıca Sparta erkeklerinin uzun süren askeri seferler yüzünden evlerinden uzak kalmalarından dolayı ailenin mali işleri dahil tüm işleri Spartalı kadınlar idare etmekte olması dönemsel olarak çok önemlidir. Bu durum Japon asil kadınlarının durumlarına benzemektedir. Sparta kadınları babalarından veya eşlerinden toprak veya servet miras alabilirlerdi, bu uygulama Atina site devleti dahil olmak üzere zamanın birçok toplumları için düşünülemez bir durumdur.

Kaynakça

  1. ^ Gorgo ve Sparta Kadınları (İngilizce) 6 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir
  2. ^ Gorgo hakkında bilgi 18 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 6 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir
  3. ^ "Herodot, 5.51.1". 24 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2012. 
  4. ^ "Herodot, 5.51.2". 24 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2012. 
  5. ^ "Herodot, 7.239.2 - 4". 23 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2012. 
  6. ^ Agiad sülalesine dair makale 2 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 6 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir
  7. ^ Filmin imdb sayfası 24 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 6 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir
  8. ^ Çizgi roman hakkında makale 4 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 6 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir
  9. ^ Filmin imdb sayfası 23 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 6 Temmuz 2011 tarihinde erişilmiştir

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

II. Leonidas, MÖ 247 - MÖ 235 yılları arasında Sparta krallığı yapmış Agiad ailesindendir. Önemli reformların savunucusu IV. Agis'e karşı çıktı. MÖ 242'de sürgüne gönderildi. MÖ 241'de geri döndü ve Agis'i görevinden alıp öldürttü. Dul karısını da oğluyla evlendirdi.

<span class="mw-page-title-main">I. Leonidas</span> Sparta kralı ve Sparta Komutanı

Leonidas (Λεωνίδας), Sparta Kralı ve II. Anaxandridas'ın oğullarından biri. Thermopylae Muharebesi sırasında ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Thermopylae Muharebesi</span> Perslerin Yunanistanı ikinci kez işgali sırasında gerçekleşen bir muharebe

Thermopylae Muharebesi, Ahameniş İmparatorluğu'nun Yunanistan'ı ikinci kez işgali sırasında gerçekleşen üç günlük bir muharebedir. Muharebe, Sparta Kralı I. Leonidas'ın komutasındaki Yunan Şehir Devletleri ittifakı kuvvetleri ile I. Serhas komutasındaki Pers kuvvetleri arasında cereyan etmiştir. Pers ve Yunan kuvvetleri, M.Ö. 480 yılının Ağustos ya da Eylül ayında, Artemision Deniz Muharebesi ile aynı günlerde, Ege Denizi sahiline yakın Termofil Geçidi'nde karşılaşmıştır.

<i>300 Spartalı</i> Zack Snyderın yönettiği 2007 yapımı film

300 Spartalı, özgün adı 300 olan, Frank Miller'ın Thermopylae Muharebesi hakkındaki grafik romanından uyarlanan ve 2006 yılında gösterime giren film.

<i>Ateş Geçitleri</i> kitap

Ateş Geçitleri, 1998 yılında Steven Pressfield tarafından yazılmış, Spartalı bir askerin gözünden Thermopylae Muharebesi'nı anlatan tarihi roman.

<span class="mw-page-title-main">Pers-Yunan savaşları</span> İşgalci Pers İmparatorluğu ile özgürlükçü Yunan şehir devletleri arasındakı savaşlar dizisi

Pers-Yunan savaşları,, Ahameniş İmparatorluğu ile Yunan kent devletleri arasında MÖ 500 ile MÖ 459 arasında gerçekleşen bir dizi muharebedir. Politik olarak bölünmüş Antik Yunanistan'la, dönemin en güçlü imparatorluğu olan Pers İmparatorluğu arasındaki çatışmalar, esasen Büyük Kiros'un, MÖ 547 yılında İyonya'yı istila etmesiyle başlamıştı. Gerçekte Grek dünyası açısından Pers İmparatorluğu ile aradaki düşmanlık, İmparatorluk'un Büyük İskender'in seferi sonunda dağılmasına kadar iki yüzyıldan fazla bir süre devam etmiştir. Bu düşmanlık, Pers ordularının Yunanistan'a karşı MÖ 490'da ve MÖ 480-479 yıllarındaki iki saldırısıyla sıcak çatışmaya dönüşmüştü.

<span class="mw-page-title-main">Platea Muharebesi</span>

Platea Savaşı, Antik Yunanistan'da yapılan son büyük Yunan-Pers savaşıdır. MÖ 479 yılında Perslere karşı Sparta, Atina, Korint, Megara gibi Yunan şehir devletleri arasında gerçekleşmiştir.

Malisli Efialtes, Sparta halkının hain ilan ettiği ve MÖ 480 yılında Thermopylae Muharebesi'nde 300 Spartalı'nın yerini söyleyen bir Spartalı. Bunun sebebi, Sparta kralı I. Leonidas'ın onu Sparta ordusuna almamasıdır. Sparta ordusuna alınmamasının nedeni ise Efialtes'in güçsüz ve fiziğinin kötü olmasıydı.

<span class="mw-page-title-main">İyonya Ayaklanması</span>

İyonya Ayaklanması Aiolis, Doris, Kıbrıs ve Karya'nın birleşmesiyle, Önasya üzerindeki Ahameniş İmparatorluğu hakimiyetine karşı geliştirdikleri, MÖ 499–493 tarihleri arasında gerçekleşen askerî bir ayaklanmadır. İyonya şehir devletlerini ayaklanmaya iten neden esas itibarıyla Önasya üzerindeki Pers hakimiyetiydi. Öte yandan Milet'in iki tiranının, Histiaeus ile Aristagoras'ın kişisel karar ve uygulamaları, ayaklanmayı başlatan ve sürükleyen görünürdeki ana dinamikler olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Yunanistan'a birinci Pers saldırısı</span>

Yunanistan'a birinci Pers saldırısı, Yunan-Pers Savaşları'nın bir bölümü olarak MÖ 492-490 yıları arasında gerçekleşen ve Atina ordusunun Maraton Muharebesi'ndeki kesin zaferiyle sona eren savaştır. Yunanistan'ın istilasını amaçlayan harekât, iki ayrı sefer olarak Ahameniş İmparatoru I. Darius'un emriyle başlatıldı. I. Darius'un öncelikli hedefi, İyon Ayaklanması'nı askeri yönden destekleyen Atina ve Eretria şehir devletlerinden öç almaktı. I. Darius, bu durumu aynı zamanda İmparatorluğu'nun sınırlarını Avrupa topraklarında genişletmek ve imparatorluğun batı sınırlarını güven altına almak için bir fırsat olarak değerlendirmek istemiştir.

Helotlar Sparta'nın egemenliği altındaki Lakonia ve Messinia bölgelerindeki halkın çoğunluğunu oluşturan özgür olmayan kesimdir. Antik dönemdeki tam durumları tartışmalıdır. Critias'a göre köle, Pollux'a göre köleyle özgür insan arasında bir konumdadırlar. Toprağa bağlı olan helotlar ekonomik alanda Sparta vatandaşlarını destekler konumdaydılar. Sparta hakimiyetindeki bölgelerde çok kötü davranılan Helotlar dönemsel olarak toplu şekilde cezalandırılmış, işkence edilmiş hatta cezai yaptırım olmadan öldürülmüşlerdir.

Sparta anayasası veya Politeia, Dor şehir devleti olan Sparta'nın MÖ 8. yüzyıldaki efsanevi yasa koyucusu Lycurgus döneminden Sparta'nın MÖ 2. yüzyılda Roma İmparatorluğu'na dahil edilmesine kadar geçen süre zarfındaki yönetim ve kanun esaslarını kapsar. Bu dönemde Antik Yunan şehirlerinin hepsinin egemen olduğu ve kendi yönetim şekillerine sahip olmasına rağmen Sparta'nın anayasası çok katmanlı toplumsal yapısı ve güçlü askeri örgütlenme yapısıyla özgün yapısıyla dikkat çekmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Agiad</span>

Agiadlar ya da Agiad hanedanı Eurypontidler ile birlikte Sparta'da yönetici çıkaran iki hanedandan birisidir.

Cleomenes MÖ 6. yüzyılın sonları ve 5. yüzyılın başlarında Sparta'nın Agiad kralıydı. Saltanatı MÖ 519 yılında başladı. Argos şehrini yıkma amaçlı maceracı ve bazen vicdansız bir dış politika izledi. Sparta'nın hakimiyet alanını Mora'nın içinde ve dışında genişletmek amaçlı çokça girişimleri de vardır. Mora Birliği onun döneminde ortaya çıktı. Hükümdarlığı sırasında, Atina meselelerine iki kez başarılı bir şekilde müdahale etti ancak Sparta'yı İyon Ayaklanması'nın dışında tuttu. Gizemli bir şekilde hapishanede öldü. Spartalı soylular onun ölümünü cinnet geçirdiği ve intihar ettiği şekilde yorumlamışlardır.

II. Anaxandridas MÖ 560 ile MÖ 520 yılları arasında Sparta'nın 15. Agiad hanedanı kralıydı. I. Leonidas'ın babası ve Pleistarchus'un büyükbabasıydı. Anaxandridas ölünce yerine I. Cleomenes geçmiştir.

Dorieus Herodot'tun birkaç kez kitabında bahsettiği Agiad hanedanının Spartalı bir prensiydi. II. Anaxandridas'ın ikinci oğludur. Kardeşleri I. Cleomenes, I. Leonidas ve Cleombrotus'tur. Libya'da bir Sparta kolonisi kurmaya çalıştı ancak başarısız oldu. Batı Sicilya'da tekrar bir koloni kurma girişiminde bulundu ancak bu girişim de başarısız oldu ve Kartacalılar tarafından öldürüldü.

Cleombrotus, Sparta'nın MÖ 480 ile 479 yılları arasında yaşamış olan kral naibi. II. Anaxandridas'ın oğlu ve I. Cleomenes, Dorieus ve I. Leonidas'ın kardeşi olan Agiad hanedanının bir üyesiydi. Son doğan kardeş öldüğünde, Yunan-Pers Savaşlarının ikinci aşamasının başlangıcında, Leonidas'ın oğlu ve Yunan piyadesinin lideri olan yeğeni Pleistarchus'un hocası oldu. Cleombrotus, Pers ordusunu Peloponez'den uzak tutmayı amaçlayan Korint Kıstağı'nın karşısına sur inşa eden Sparta-Peloponez birliklerinin komutanıydı. Kıstak'tan Sparta'ya döndükten kısa bir süre sonra öldü.

Nikomedes Spartalı askeri komutan ve Agiad hanedanı üyesiydi. Kardeşi Pausanias'ın oğlu olan Pleistoanax'ın reşit olmadığı dönemde Sparta'nın naibiydi.

Euryanax İkinci Pers Savaşı sırasında Spartalı bir generaldi. Spartalı prens Dorieus'un oğluydu ve Agiad hanedanı üyesiydi. Babası Sparta tahtına üvey kardeşi I. Cleomenes'in geçmesinden sonra Sparta'dan ayrılmıştı, oysa Dorieus Spartalılar onu, taht için daha iyi bir aday olarak görülüyordu. Sparta'dan ayrıldığında Dorieus, kendisinin ve soyundan gelenlerin bir daha asla taht üzerinde hak iddia edemeyeceklerini biliyordu. Sparta yasası, bir Spartalı kralın Sparta dışında asla yaşamamış olması gerektiğini söylemektedir. Cleomenes veliahdı olmadan öldüğünde kral olan Euryanax değil, Dorieus'un küçük üvey kardeşi olan I. Leonidas idi. Euryanax Sparta'ya döndü, ancak babasının hüküm sürdüğü Erice'deki Sparta kolonisi Heraklea, Kartacalılar tarafından yok edildi.

Pleistarchus veya Plistarch, MÖ 480-458 yılları arasında hüküm süren Sparta'nın Agiad hanedanına mensup kralıydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.