İçeriğe atla

Goodhart yasası

Bu söze adını veren Charles Goodhart, 2012 yılında yaptığı bir konuşma

Goodhart Yasası, performans ölçütleri veya hedefleri belirlendiğinde, bu ölçütlerin hedeflenen amaçlar yerine ölçütlerin kendilerine odaklanmaya neden olabileceği bir fenomeni ifade eder. Bu yasa, İngiliz ekonomist Charles Goodhart tarafından ortaya konulmuştur.

Goodhart Yasası, özellikle ekonomi, finans, yönetim ve hükûmetlerde karşılaşılan bir durumdur. Bu durumda, bir performans ölçütü belirleyerek, o ölçüte göre hareket eden kişiler, asıl amaçtan ziyade ölçüte ulaşmaya odaklanırlar. Bu da ölçütün hedeflenen amacı yerine başka bir sonuç doğurmasına neden olabilir.[1]

Örneğin, bir banka, kredi riskini azaltmak için müşteri kredilerine ilişkin bir performans ölçütü belirleyebilir. Ancak bu ölçüte göre hareket eden banka yöneticileri, müşteri kredilerini reddederek riskleri azaltabilirler. Bu da bankanın hedeflediği müşteri memnuniyeti, kredi hacmi ve kârlılık gibi diğer amaçlarını engelleyebilir.

Örnekler

Volkswagen emisyon skandalı

Ayrıca bakınız

  • Campbell yasası - "Herhangi bir nicel sosyal gösterge toplumsal karar alma süreçlerinde ne kadar çok kullanılırsa, yolsuzluk baskılarına o kadar çok maruz kalacaktır."
  • Kobra etkisi - Bir sorunu çözmek için tasarlanan teşvikler, insanları sorunu daha da kötüleştirdikleri için ödüllendirmesi.

Kaynakça

  1. ^ Johnson, Jonathan. "What Is Goodhart's Law? Balancing Authenticity & Measurement". BMC Blogs (İngilizce). 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Para</span> devletçe bastırılan, üzerinde değeri yazılı kâğıt veya metalden ödeme aracı, nakit

Para, mal ve hizmetlerin değiş-tokuşu için kullanılan araçlardan en yaygın olanı. Para sözcüğü ile genellikle madenî para ve banknotlar kastedilmekle birlikte; ekonomide, vadesiz mevduatlar ve kredi kartları da parayı meydana getiren unsurlardan sayılır. Vadeli mevduat, devlet tahvili gibi değişim araçları ise para benzeri olarak değerlendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Banka</span> finansal etkinlikte bulunan kurum

Banka, faizle para alınıp verilebilen, kredi, iskonto, kambiyo işlemleri yapan, kasalarında para, değerli belge, eşya saklayan ve bunun dışındaki diğer ticari, finansal ve ekonomik etkinliklerde bulunan kuruluşlara denir. En yaygın üçüncül sektörlerden biridir. Banka sözcüğü İtalyanca banca sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Para bozma gişesi, para bozma yeri anlamına gelir. Kredilendirme faaliyetleri doğrudan banka tarafından veya sermaye piyasaları aracılığıyla dolaylı olarak da yapılabilir. Bankalar genellikle uluslararası bir dizi sermaye standardı olan Basel Anlaşmalarına dayanan asgari sermaye gereksinimine tabidir. Bankalar bir ülkenin finansal sistem ve ekonomisinde önemli bir rol oynadıklarından, yargı alanlarının çoğu bankalar üzerinde yüksek derecede düzenleme uygulamaktadır.

Mortgage, Türkçe anlam karşılıklarında; Tutsat, tutulu satış, ipotekli satış, rehinli satış ya da mortgage bir malın kendisinin güvence olarak gösterilerek, ödünç alınan parayla satın alınması anlamına gelen iktisadi terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Finans</span> Akademik disiplin

Finans, para, döviz ve sermaye varlıklarının incelenmesi ve disiplinidir. Mal ve hizmetlerin üretimi, dağıtımı ve tüketiminin incelenmesi olan ekonomi ile ilgilidir ancak ondan farklıdır. Kapsama dayalı olarak Finansal sistemlerde finansal faaliyetlere ilişkin disiplin, kişisel, kurumsal ve kamu finansmanı olarak ayrılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Para piyasası</span> kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasa

Para piyasası, 1 yıldan kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılandığı finansal piyasa türü. Para piyasalarındaki fonlar genellikle şirketlerin nakit, nakit benzeri veya nakde çevrilebilen dönen varlıklarını finanse etmek için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Kredi kartı</span>

Kredi kartı, bankaların ve bazı finans kuruluşlarının müşterilerine verdiği, anlaşmalı POS cihazı bulunan alışveriş noktalarında ödeme amaçlı veya banka ATM'lerinden nakit avans çekmek amaçlı kullanılabilen, yapılan harcamaların aylık olarak bankaya tek seferde ya da taksitlerle ödenmek zorunda olunduğu, nakit paraya alternatif bir ödeme aracıdır. İki kredi kartı grubu vardır: tüketici kredi kartları ve ticari kredi kartları. Kartların çoğu plastiktir, ancak bazıları metal kartlardır. Birkaç değerli taş kaplı metal karttır. Kredi kartlarına alternatifler arasında banka kartları, mobil ödemeler, dijital cüzdanlar, temassız kart'lar, kripto para birimleri, elden ödeme, banka havaleleri ve hemen al, sonra öde sayılabilir.

Mikrofinans, geleneksel olarak bankacılık ve ilgili hizmetlere erişemeyen, tüketiciler ve serbest çalışanlar da dahil, düşük gelirli müşterilere veya kredi dayanışma gruplarına finansal hizmetlerin sunulmasıdır. Daha geniş anlamda, amacı "mümkün olduğunca çok, fakir ve fakirlik sınırındaki hanenin, sadece kredi değil, aynı zamanda tasarruf, sigorta ve fon transferi de dahil olmak üzere, uygun çeşitlilikte yüksek kaliteli finansal hizmetlere kalıcı erişiminin olduğu bir dünya" olan bir harekettir. Mikrofinansı savunanlar genellikle bu tür bir erişimin yoksul insanların yoksulluktan kurtulmasına yardım edeceğine inanmaktadır.

NUMA, Düzensiz Bellek Erişimi veya Düzensiz Bellek MimarisiNon-Uniform Memory Access veya Non-Uniform Memory Architecture” (NUMA) çok işlemcililerde bellek erişim zamanının belleğin işlemci üzerindeki yerine bağlı olduğu bir bilgisayar belleği tasarımıdır. NUMA altında bir işlemci kendi yerel belleğine yerel olmayan bellekten daha hızlı bir şekilde ulaşır, diğer bir ifadeyle, bir başka işlemcinin yerel belleğinden veya işlemciler arasında paylaşılan bellekten daha hızlı erişir.

Nakdi krediler belirli bir süre sonunda vade faiziyle birlikte geri alınmak üzere tüzel ve gerçel kişilere bankalar tarafından verilen ödünç paradır. Nakdi kredi kullandırılırken bankalar ilgili komisyon oranına göre komisyon ücreti almanın yanı sıra banka ve müşteri ilişkileri doğrultusunda kendi inisiyatiflerini kullanarak ipotek, çek veya kefalet gibi teminatlar alabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Visa Inc.</span> Amerikan çok uluslu finansal hizmetler şirketi

Visa Inc., merkezi Foster, Kaliforniya, ABD'de bulunan bir Amerikan çok uluslu finansal hizmetler şirketidir. Eylül 1958'de Bank of America (BofA) tarafından Fresno, Kaliforniya'da BankAmericard kredi kartı programı olarak başlatıldı. Amacı dünya genelinde, çoğunlukla Visa markalı banka kartı, kredi kartı ve ön ödemeli kartlar aracılığıyla elektronik fon transferlerini kolaylaştırmaktır. Dünya genelinde Çin gibi kapalı ekonomiye sahip ülkeler hariç, en yakın rakibi MasterCard ile bir Düapol oluşturmaktadır. Aynı zamanda Discover Financial ve American Express gibi rakipleri bulunur.

Akreditif, finansal bir kurum tarafından, ismi geçen lehtara, belirtilen belgeleri ibraz etmesi karşılığında, gene belirtilen miktardaki ödemenin yapılması için düzenlenmiş bir belgedir. Aynı zamanda şartlı bir banka kredisidir. Uluslararası ticarette, vesikalı kredi, kredi mektubu, vesikalı kredi mektubu, ticari kredi mektubu gibi çeşitli deyimlerle anılan akreditif, mal bedellerinin ödenmesi konusunda geliştirilmiş özel bir finansman tekniğidir.

Karp-Flatt ölçütü, koşut işlemcili sistemlerde kodun koşutlaştırılma derecesini gösteren bir ölçüdür. Amdahl yasası ve Gustafson yasası ile uyumlu olan ölçüt 1990 yılında Alan H. Karp ve Horace P. Flatt tarafından ortaya atılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İslami bankacılık</span>

İslami bankacılık olarak adlandırılan sistem, aktivitelerini şeriatı esas alarak belirlemektedir. Şeriat, ödünç verilen paradan para kazanmayı yasaklamaktadır.

Dolandırıcılık, en genel anlamıyla aldatma amacı ile yapılan kasıtlı eylemdir. Dolandırıcılık, türlerine göre farklılık gösterebilmektedir. Arkeoloji, edebiyat, emlâk, belge sahteciliği vb. dolandırıcılık türleri vardır.

Hizmet, gereksinimleri karşılama ve üretildiği anda tüketilme özelliklerine sahip her türlü etkinlik olarak tanımlanabilir.

Kredi notu ya da kredi puanı, bireyin banka ve finans kuruluşları ile arasında geçen her türlü mali dengelere dayanarak çeşitli analizler neticesinde ortaya çıkarılan sayısal bir ifadedir. Finans, reel sektör ve bireyler referans olarak bu kredi notunu kullanır. Uzun yıllardır bankaların müşterilerine kredi vermeden önce kişi veya kuruluşların mali durumunu incelerken referans aldıkları ve kredi riskini hesaplarken kullandıkları önemli bir referans notudur.

Kredi riski, bir borçlunun borcunu ödeme noktasında başarısız olması durumunda borcu veren kişi ya da kurumun karşılaştığı risk anlamına gelir. Bu risk, borcu veren için kayıp anapara ve faiz, nakit akışında kesinti ve artan tahsilat masraflarını içerir. Kayıp tam ya da kısmi olabilir ve genellikle aşağıdaki neticeleri ortaya çıkarabilir:

<span class="mw-page-title-main">İktisatbank</span>

Kıbrıs İktisat Bankası Ltd., 1990 yılında bireysel ve ticari bankacılık alanlarında faaliyet göstermek üzere kurulmuş olup, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde faaliyet gösteren özel sermayeli yerel bankalar arasında lider konumundadır. Kıbrıs Türkü müteşebbisler tarafından kurulan Kıbrıs İktisat Bankası Ltd. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde ithalatçı firmalar başta olmak üzere inşaat/taahhüt firmaları, imalatçı firmalar ve küçük/orta boyutlu işletmeler (kobiler) ile ticari ve kurumsal müşterilerle çalışmaktadır. Banka bireysel bankacılık konularında da çalışmayı ve derinleşmeyi kuruluşundan bu yana ön planda tutmuş ve 2000'li yılların başından itibaren teknolojik altyapı için çok ciddi yatırımlar yapmaya başlamıştır. Bankanın Yönetim Kurulu Başkanı Mete Özmerter'dir.

<span class="mw-page-title-main">Banka yığılması</span>

Banka yığılması, bir bankadan aynı anda birçok kişi para çekmeye çalışırsa oluşur. Diğer bir deyişle,kısmi rezerv bankacılık sisteminde, çok sayıda müşteri aynı anda bir finansal kuruluşla mevduat hesaplarından nakit çektiği için finans kurumu temerrüt eder veya olabilir; nakit tutar veya devlet tahvili, kıymetli maden veya değerli taş gibi diğer varlıklara aktarırlar. Başka bir kuruma para transfer ettiklerinde, bu bir sermaye uçuşu olarak nitelendirilebilir. Bir banka yığılması, kendiliğinden ivme kazanır: daha fazla insan nakit çektikçe, temerrüt olasılığı artar ve daha fazla para çekilmesini tetikler. Bu, bankayı nakit tükenene kadar istikrarsızlaştırabilir ve böylece ani iflasla karşı karşıya kalabilir. Bir banka koşusuyla mücadele etmek için, bir banka diğer önlemlerin yanı sıra her müşterinin ne kadar para çekebileceğini, para çekme işlemlerini tamamen askıya alabileceğini veya derhal diğer bankalardan veya merkez bankasından daha fazla nakit kazanabileceğini sınırlayabilir.

Findeks veya kuruluşunda buna iştirak eden bankaların kendisine taktığı isim ile Kredi Kayıt Bürosu ya da bunun kısaltması ile tanınan KKB, 9 Türk Bankasının katılımı (Akbank, Denizbank, Garanti Bankası, Halkbank, İş Bankası, Şekerbank, Vakıfbank, Yapı Kredi ve Ziraat Bankası) ile 11 Nisan 1995 tarihinde Türkiye'de kurulmuş olan ve 2011 yılından itibaren bankalar, tüketici finansman şirketleri, leasing, faktoring ve sigorta şirketleri için Türkiye Bankalar Birliği TBB Risk Merkezi faaliyetlerini yürüten kuruluşlardan birisidir. Findeks, TBB Risk Merkezine vekaleten, üyesi olan 180 finansal kuruluşun veri toplama ve paylaşım hizmetlerini yerine getirir. Kuruluşundaki adı olan Kredi Kayıt Bürosu adı ile de tanınmaktadır. KKB, Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi'ne bağlı olup birliğin üyesidir. Şirketin KKB adını verdiği oluşum, Türkiye Cumhuriyeti'nin resmî bir kuruluşu değildir. Türkiye'nin önde gelen dokuz bankasının ortaklığında 11 Nisan 1995 tarihinde kurulmuştur.