İçeriğe atla

Golem

Golem (İbranicedeki גּוֹלֶם gōlem kelimesinden Türkçeye geçmiştir), efsanelerde ruhu olmayan genelde kilden veya topraktan oluşturulan bir varlıktır.[1] Orta Çağ’da tanrının isimlerinin veya sıfatlarının farklı şekillerde söylenmesi, bu kelimeleri oluşturan harflerin farklı şekilde dizilmesi veya bunların bir kağıda yazılarak yapılan muska ve tılsımlarla golem oluşturulmasına ilişkin birçok efsane doğmuştur.[2] Bir Yahudi efsanesinin kahramanıdır, Talmud'da Âdem'in ruh üflenmeden önce bir golem olduğu yazılıdır.[3]

Yahudi folklorunda golemler genellikle insan şekli verilmiş çamurdan yapılırlar. Ruhları yoktur, zekaları düşük seviyededir ki Golem seviyesi İbranice’de "aptal" kelimesinden türetilmiştir גולם‎).[3] Temel amacı yaratıcısını korumaktır. 17. yüzyıl Prag Musevileri arasında antisemitiklere karşı adaleti sağlayan doğaüstü "Prag Golemi" inancı yaygındı.[4]

İnanışa göre haham Judah Loew Ben Bezalel tarafından kilden bir heykel yapıldı ve Musevi halkını koruması için canlandırıldı. Alnına emet (אמת, doğruluk) kelimesi yazıldı. Musevi halkını korudu ve zamanla güçlendi. Fakat cumartesi günleri golem’in çalışması yasaktı bu yüzden de alnından e harfi silinir böylece met (מת, ölüm) kelimesi kalırdı ve golem haraketsiz bir şekilde dururdu. Bir cumartesi e harfini silmeyi unuttular ve golem kontrolden çıkıp her şeyi yıkmaya ve insanlara zarar vermeye başladı. Böylece alnındaki tüm harfleri sildiler ve golem parçalara ayrılıp dağıldı. Parçalarını Prag'daki Altneu sinagogunun altındaki gizli bir odaya mühürledikleri söylenir.

Özellikle fantastik konulu kitap, bilgisayar oyunu ve rol yapma oyunu türlerinde golem’lere sıkça rastlanır. Genelde büyü ve tılsımlarla verilen emirleri yerine getirmesi için canlandırılır. Verilen emri yerine getirene kadar veya belirli bir zaman boyunca kalır ve sonra yok olur. Toprak, kaya, ağaç, ateş, demir, kan gibi çeşitli türleri vardır. Golem hangi maddeden yapılmışsa o şekilde adlandırılır (kaya golemi, demir golemi vb.) ve onun niteliklerine sahip olur.

Kaynakça

  1. ^ Strayer, Joseph Reese (1989). Dictionary of the Middle Ages. New York: Charles Scribner's Sons. ISBN 978-0684190730. 
  2. ^ Bjork, Robert E. (2010). The Oxford dictionary of the Middle Ages. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198662624. 
  3. ^ a b Goodman, Martin (2002). The Oxford handbook of Jewish studies. Oxford, Birleşik Krallık: Oxford University Press. ISBN 978-0199280322. 
  4. ^ Dinar, Hasia (2021). The Oxford handbook of the Jewish diaspora. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0190240943. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Aporia, genel olarak konuşmacının konunun hangi yönü takip etmesi gerektiği, konuya nereden başlanıp nerede bitirileceği, ne deneceği hakkında yolunu yitirdiği durumun adı olarak ya da konuşmacının ne söyleyeceğini ya da düşüneceğini bilmediği bir durumda başvurduğu, genellikle yapmacıklı kuşku ifadesi olarak tanımlanır. Etimolojik olarak, "Aporia" kelimesi, Yunanca ἀπορία kelimesinden gelir ve "geçişin olmaması", "çıkmaz", "geçişte zorluk", "şaşkınlık" anlamlarına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Anzû</span>

Anzû ya da d ya da İmdugud, antik Mezopotamya dininde geçen daha küçük bir tanrı ya da canavardır. Tanrıça Siris'in oğludur. Zu ve Siris, ateş ve su soluyabilen dev kuşlar olarak görülmüştür. Buna rağmen, Zu aslan başlı bir kartal olarak da tasavvur edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Rafael Saban</span> Türkiye Yahudileri Hahambaşı

Rafael Saban, Türkiye Yahudilerinin hahambaşı idi. Tiyatrocu Nedim Saban'ın büyükbabasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Antisthenes</span>

Antisthenes, Kinik okulu kurmuş olan Yunan düşünür.

Yahudi mistisizminin (Kabbala) en önemli eserleri arasında yer alan Zohar, Orta Çağ'da Aramice ve İbranice dillerinde yazılmış, Tevrat'ın mistik yorumu olan bir grup kitaptan oluşur. Tanrı'nın isimlerinin doğası, evrenin kökeni ve yapısı, ruhların doğası, günah, iyilik ve kötülük gibi konuları içeren Zohar'da kutsal metnin yorumları, teoloji, mistik kozmogoni, mistik psikoloji gibi alanlar bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Rashi</span> Fransız haham (1040 – 1105)

Rashi, Yahudi din alimi.

<span class="mw-page-title-main">Romanyot</span>

Romanyot, Roma döneminden beri bugünkü Türkiye, Yunanistan ve bu ülkeleri çevreleyen bölgelerde yaşayan Yahudilere verilen addır. Kendi aralarında kullandıkları dil Yunancanın bir lehçesi olan ve İbraniceden kelimeler bulunan Yevanik'ti. Bu dil Sinagoglarının adları Yunanca olduğu gibi, duaların bazıları da yine bu dilde okunurdu. Bu dilin ölü bir dil olma ihtimali çok yüksektir. 1547 yılında Tevrat da Yunancaya çevrilmiştir. Gelenekleri de doğal olarak Rum yaşam tarzına yakın olmuştur.

Sinoptik İnciller, Kitab-ı Mukaddes'te yer alan ve doğru kabul edilen dört incilden Matta, Markos ve Luka'ya ait olan üçü. Sinoptik, Yunanca "eş görünümlü" demektir. Bu üç incil konu ve üslup olarak birbirine benzediği, hatta önemli miktarda ortak metin içerdiği için Sinoptik adını almıştır. Dördüncü incil olan Yuhanna da İsa'nın hayatını anlatmakla birlikte, üslubu ve içeriği Sinoptiklerden farklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Haketia</span>

Haketia nesli tehlika altında olan Yahudi-Fas Romen dilidir; Djudeo Spañol veya Ladino Occidental olarak da bilinir. Fas'ın Kuzeydoğusundaki Tetuan, Tanca ve İspanyol kasabaları olan Ceuta ve Melilla'da konuşulurdu.

Sefirot, 13. yüzyılda yazılan ve Kabala'nın en önemli kitabı haline gelen Sefer ha-zohar'da geçen bir tür şemadır. Kabalacılar, Sefirot'un Tanrı Yehova'nın "yansıma şekli" olduğuna inandılar. Bu mistik doktrine göre, bütün her şey Sefirot'a göre yaratılıyordu. İnsanın ruhundan, evrenin yapısına kadar her şey Sefirot şemasıyla uyumluydu. Tüm varlıklar Sefirot'a göre konumlanıyor, Sefirot'a göre işliyordu.

Judeo-Paganizm Yahudiler için dünya elementlerine bağlı bir din yaratma amaçlı başlatılan bir akımdır. Yahudilik, Neopaganizm ve Kabbala ilkelerinin karışımıyla oluşturulmuştur. Yahudi Paganistler Yahudiliğin kökenini ve eski çağlardaki komşularının inançlarını araştırırlar. Fikir alışverişinde bulunma amaçlı toplanırlar. Bu felsefenin merkezini İbrani tanrıçalar, Lilith, Panteizm gibi konular oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Vladimir Cosma</span>

Vladimir Cosma, Rumen besteci, orkestra şefi ve kemancı. Genellikle Avanak Apti filminde de çalınan "Sirba" isimli şarkısıyla tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Pogrom</span> etnik veya dinî bir gruba karşı gerçekleştirilen, yerel yönetimlerin yürüttüğü, onayladığı veya sessiz kaldığı saldırılar

Pogrom veyahut kıyın; dinsel, etnik veya siyasi nedenlerle bir gruba karşı yapılan şiddet hareketleridir. Bu şiddet hareketleri genellikle evleri, iş yerlerini veya ibadet yerlerini tahrip etmek, insanları dövmek, yaralamak, tecavüz etmek veya öldürmekten oluşur. Bu deyim ilk olarak tarihin çeşitli dönemlerinde Yahudilere karşı yapılan şiddet hareketlerini tanımlamak için kullanılmış, sonra da anlamı diğer gruplara karşı yapılan benzer şiddet olaylarını kapsayacak şekilde genişletilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Radhanitler</span>

Radhanitler, Orta Çağ'da etkin olmuş Yahudi gezgin tüccar kabileleri. Orta Avrupa'yla Rusya ile Hazarya'yı sosyal, kültürel ve ticari açıdan çeşitli bağlar kurmaktaydı.

Judenrat veya Judenräte Nazi Almanyası'nın II. Dünya Savaşı sırasında Polonya işgal topraklarında ve daha sonra Sovyetler Birliği'nin işgal altındaki topraklarında kurduğu yönetim organları. Kısaca Yahudi konseyi ya da heyeti anlamına gelir.

Roberto Sabatino Lopez, İtalyan Yahudisi kökenli Amerikalı tarihçi ve Orta Çağ iktisat tarihçisidir. Uzun yıllar Yale Üniversitesi'nde Avrupa tarihi çalışmaları yapmıştır. Roberto Sabatino Lopez, İtalya'nın Cenova şehrinde dünyaya geldi. 1932 yılında Milano Üniversitesinde Orta Çağ tarihi alanında doktora yaptı. 1939 yılına kadar İtalya'nın çeşitli üniversitelerinde çalıştı. Daha sonra Benito Mussolini rejiminden kaçarak ABD'ye geldi. Wisconsin-Madison Üniversitesi'nde 1942 yılında profesör oldu. 1986 yılında kanser nedeniyle hayatını kaybetti.

<span class="mw-page-title-main">1948 Çekoslovakya darbesi</span> Çekoslovakya Komünist partisinin Sovyetler birliğinin desteğiyle ülke yönetimine el koyması

1948 Çekoslovakya darbesi veya Prag darbesi, Şubat 1948'de Çekoslovakya Komünist Partisi'nin Sovyetler Birliği'nin desteği ile Çekoslovakya'nın kontrolü ele geçirerek ülkedeki 40 yıllık sosyalist yönetimin başlangıcı olan olaydı.

<span class="mw-page-title-main">Tremissis</span> Geç Antik Çağdan kalma, küçük ve saf altın bir kuruş

Tremissis ya da tremis Geç Antik Çağ'ın küçük bir katı altın parasıydı. Semissis ile analoji ile oluşturulan "bir birimin üçte biri" anlamına gelen adı, katsayıya göre değerini göstermiştir. İmparator I. Theodosius tarafından 380'lerde Roma parasına girmiş ve başlangıçta 8 silika değerindeydi.

<span class="mw-page-title-main">Shmuel Schneersohn</span>

Shmuel Schneersohn, bir Ortodoks haham ve Chabad Lubavitch Chasidic hareketinin dördüncü Rebbe'siydi.

<span class="mw-page-title-main">III. Magnus (İsveç kralı)</span> İsveç kralı (1240-1290; hd. 1275-1290)

III. Magnus, 1275'ten 1290'daki ölümüne kadar İsveç kralı. Magnus, en çok yüksek lord, şansölye ve mareşalden oluşan Diyar Konseyi'ni kurması ve İsveç topraklarını kilise topraklarını da kapsayacak şekilde genişletmesiyle tanınır.