Goglieti
Goglieti (Gürcüce: გოგლიეთი; okunuşu: "goglieti"), tarihsel Klarceti bölgesinde, Murgul Vadisi'ndeki yerleşim yerlerinden biridir. Murgul Çayı'nın sol kıyısında yer alır ve günümüzde Başköy'ün bir mahallesidir.[1][2]
Goglieti (გოგლიეთი), Gürcüce bir yer adıdır ve Goglidze (გოგლიძე) ailesinin yaşadığı yer olarak bilinmektedir.[3] Bu yer adı Türkçeye Gogliyet (كوكلیت) biçimde girmiştir.[4] 93 Harbi’nin (1877-1878) ardından Artvin bölgesini ele geçiren Ruslar da köyü 1886 yılında Gogliet (Гоглиет) adıyla kaydetmiştir.[5]
Tarihçe
Goglieti'nin eski tarihine ilişkin bilgi yoktur. Bu yerleşmeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirdi. Çıldır Eyaleti içinde yer alan Goglieti, 1835 tarihli nüfus tespiti sırasında Livana livasının Murgul kazasına bağlıydı. Köyde 21 hanede 77 erkek tespit edilmişti. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi belirleme amacıyla yaptığı bu tarihteki tespitte sadece erkek nüfusu sayıldığından köyün toplam nüfusunu elde etmek için erkek sayısı kadar kadın eklemek gerekir. Bunun sonucunda köyde yaklaşık 144 kişinin yaşadığı ortaya çıkar.[6]
Goglieti, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon Vilayeti'nde Lazistan sancağına bağlı Livana kazası köylerinden biriydi. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre köyde 15 hanede 57 kişi yaşıyordu. Salnamede belirtilmemiş olsa da bu tarihte de Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 114 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. 1835 sayısıyla kıysalandığında köyün nüfusunun azaldığı görülmektedir[7]
Goglieti, 93 Harbi'nin ardından kurulan Rus idaresi sırasında, 1886 nüfus tespitine göre Artvin sancağına (okrug) bağlı Artvin kazasının (uçastok) bir köyüydü. Bu kaza içinde Çhaleti nahiyesine bağlıydı. Köyde 28 hanede 103 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. 1835 ve 1876 yıllarında belirtilmemiş olmakla birlikte, Goglieti köyünün bir Gürcü yerleşmesi olduğu bu tespitten de anlaşılmaktadır.[3][5]
Goglieti, Rus idaresinin ardından bir süre bağımsız olan Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Moskova Antlaşması'yla Türkiye'ye bırakılmasından bir yıl sonra, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında Goglieti'de 4 hanede sadece 11 kişi yaşıyordu. Bu tarihte de köyün nüfusu Gürcü olarak kaydedilmiştir. Rus idaresi sırasında köyün nüfusunun Osmanlı ülkesine göç etmiş olduğu bu kayıtlardan da anlaşılmaktadır. Bu sırada Goglieti, Borçka kazasının Murgul nahiyesine bağlıydı.[8]
Goglieti Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Göklü olarak değiştirildi. Ertesi yılki nüfus tespitinde köyde 7 hanede 28 kişi yaşıyordu.[9] Goglieti, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Köklü" adıyla Murgul nahiyesinin bir köyü olarak geçer.[10] Ancak 1935 genel nüfus sayımında adının geçmemesi, Göklü veya Köklü'nün bu iki tarih arasından bir mahalle olarak Başköy'e bağlandığını göstermektedir.[11]
Goglieti’de bugün de kullanılmakta olan tek kemerli taş köprü harç kullanılarak inşa edilmiştir. Köprünün uzunluğu 7,2 metre, genişliği 2 metre, yüksekliği 4 metredir. Köylülerin verdiği bilgiye göre Goglieti’de bir adet daha kemerli taş köprü ile eski bir kilise bulunuyordu.[12]
Kaynakça
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 122, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ Eter Beridze, Nigali (Gürcüce), Tiflis, 2009, s. 332 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-409-02-8
- ^ a b Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), Tiflis, 2019, s. 24. 7 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941- 485-24-4.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354, ISBN 975-7871-07-9.
- ^ a b ""Artvin kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2020.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 39 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 355, ISBN 9789157871117.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Kasım 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 144, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 145, 251" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Kasım 2021.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 143 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
