İçeriğe atla

Gobi Çölü

Gobi Çölü
Coğrafya
Ülke(ler)Çin, Moğolistan
Bölge(ler)Ömnögovi, Sühbatur
KonumOrta Asya
Koordinatlar42°30′K 103°0′D / 42.500°K 103.000°D / 42.500; 103.000
Özellikler
BiyomKurak çöl, Kar leoparı, Kursaklı ceylan, Yaban eşeği
Biyocoğrafik bölgePalearktik
Hayvan türüKurt
Uzunluk1.500 km (930 mi)
Genişlik800 km (500 mi)
Yüzölçümü1.295.000 km2 (500.000 sq mi)
İklimKarasal iklim
Sıcaklık-40-45 °C (-40-113 °F)
Wikimedia Commons


Gobi Çölü, Orta Asya'da, Moğolistan Cumhuriyetinin güneyi ve Çin'e bağlı Sin-Kiang ve Kansu eyaletlerinin yakınlarındaki bölgeleri de içine alan geniş çöl.[1] Etrafını kayalık sıradağlar çevirmiştir.[1] Güneyde Altun Dağ, Bei ve Yin Dağları, batıda Tanrı Dağları, kuzeyde Altay ve Hangay Dağları yer alır.[1] Çölün uzunluğu 1600 km olup, genişliği 480–965 km arasında değişir.

Gobi Çölünde karasal ve kuru bir iklim egemendir. Kışları soğuk, yazları ise sıcaktır. Sıcaklık -40 ile 45 °C arasında değişir. Yağışların büyük bölümü yazın olur. Batıda yıllık yağış ortalaması 69 mm iken, kuzeydoğuda 200 milimetreye çıkar.

Dünyanın beşinci büyük çölüdür.[1] Çakıllı düzlük araziler ve kayalıklardan oluşmaktadır. Bazı yerleri kum, bazı yerleri çakıllarla kaplı olan Gobi Çölünde, bitki örtüsü dikenli çalı ve küçük otlardan ibarettir. Akarsu hemen hemen hiç yoktur. Yalnız orta büyüklükte tuzlu göllere rastlanır. Yaygın yeraltı suları bazı kesimlerde büyükbaş hayvan yetiştirilmesine imkân sağlar. Öte yandan, çölde yaban eşekleri, atlar, ayılar, kurtlar ve develerin yanı sıra, kar kaplanlarına da rastlamak mümkündür.

En iyi korunmuş dinozor fosil yataklarına da sahip olan Gobi çölünün özellikle kızıl kayalar bölgesi paleontologlar için önemli bir yerdir.

Çölü boydan boya geçen bir demiryolu hattı mevcuttur.

Koordinatlar

  • Dzungarian Havzası yarı çöl

(43°K 83°D / 43°K 83°D / 43; 8343°K 86°D / 43°K 86°D / 43; 86)

  • Doğu Gobi çölü bozkır

43°45′K 111°50′D / 43.750°K 111.833°D / 43.750; 111.833 )

Ulaanbaatar (48°00′K 107°00′D / 48.000°K 107.000°D / 48.000; 107.000)

Coğrafya

Gobi, güneybatıdan kuzeydoğuya 1.600 km (1.000 mi) ve kuzeyden güneye 800 km (500 mi) ölçülerindedir. Çöl, batıda Bosten Gölü ile Lop Nur'u birleştiren hat boyunca (87°–89° doğu) en geniştir.[2] Alanı yaklaşık olarak 1.295.000 kilometrekare (500.000 sq mi)'dir.[3]

En geniş tanımıyla Gobi, Pamir'in eteklerinden (77° doğu) Mançurya sınırındaki Büyük Hingan Dağları'na, 116–118° doğuya kadar uzanan uzun çöl şeridini; kuzeyde Altay, Sayan ve Yablonovo sıradağlarının eteklerinden, güneyde Tibet Platosu'nun kuzey kenarlarını oluşturan Kunlun, Altun Dağları ve Qilian sıradağlarına kadar[2] uzanan uzun çöl şeridini içerir.[4]

Avrupa ve Amerikan keşifleri

Gobi'nin, çoğunlukla göçebe halklar tarafından uzun bir insan yerleşimi geçmişi vardır. Gobi ismi Moğolcada çöl anlamına gelir. Bölge çoğunlukla Moğollar, Uygurlar ve Kazaklar tarafından iskan edilmiştir.

Gobi Çölü bir bütün olarak, çöl boyunca kendi güzergahlarına katılan bireysel gezginlerin gözlemleriyle sınırlı olduğundan, dışarıdakiler tarafından çok eksik biliniyordu. Gobi'nin anlaşılmasına katkıda bulunan Avrupalı ​​ve Amerikalı kaşifler arasında en önemlileri şunlardı:[2]

  • Jean-François Gerbillon (1688–1698)
  • Eberhard Isbrand Ides (1692–1694)
  • Lorenz Lange (1727–1728 ve 1736)
  • Fuss ve Alexander G. von Bunge (1830–1831)
  • Hermann Fritsche (1868–1873)
  • Pavlinov ve Z.L. Matusovski (1870)
  • Ney Elias (1872–1873)
  • Nikolai Przhevalsky (1870–1872 ve 1876–1877)
  • Zosnovsky (1875)
  • Mikhail V. Pevtsov (1878)
  • Grigory Potanin (1877 ve 1884–1886)
  • Béla Széchenyi ve Lajos Lóczy (1879–1880)
  • Kardeşler Grigory Grum-Grshimailo (1889–1890) ve M. Y. Grigory Grum-Grshimailo
  • Pyotr Kuzmich Kozlov (1893–1894 ve 1899–1900)
  • Vsevolod I. Roborovsky (1894)
  • Vladimir Obruchev (1894–1896)
  • Karl Josef Futterer ve Dr. Holderer (1896)
  • Charles-Etienne Bonin (1896 ve 1899)
  • Sven Hedin (1897 ve 1900–1901)
  • K. Bogdanovich (1898)
  • Ladyghin (1899–1900) ve Katsnakov (1899–1900)

Kaynakça

  1. ^ a b c d Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410. 
  2. ^ a b c  Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Gobi". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press. 
  3. ^ Wright, John W., (Ed.) (2006). The New York Times Almanac (2007 bas.). New York, New York: Penguin Books. ss. 456. ISBN 978-0-14-303820-7. 
  4. ^ Hare, John (1 Kasım 2009). "The Mysteries of the Gobi Desert". Asian Affairs. 40 (3). ss. 408-417. doi:10.1080/03068370903195196. ISSN 0306-8374. 

Dış bağlantılar


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Güney Amerika</span> kıta

Güney Amerika, Amerika'nın güneyinde bulunan bir kıta. Güney Yarımküre'de bulunmasına rağmen topraklarının küçük bir kısmı Kuzey Yarımküre'de yer almaktadır. Büyük Okyanus'un doğusunda, Atlas Okyanusu'nun batısında, Kuzey Amerika'nın güneyinde ve Antarktika'nın kuzeyinde bulunur. Güney Amerika, 17.840.000 km karelik bir yüzölçümüne sahiptir. Dünya yüzeyinin yaklaşık olarak %3,5'ini kaplamaktadır. 2005 yılına göre nüfusu 371.000.000'dan fazladır. Güney Amerika kıtalar arası yüzölçümü sıralamasında dördüncü ve nüfusta beşincidir.

<span class="mw-page-title-main">Moğolistan</span> Doğu ve Orta Asyada yer alan karasal bir ülke, devlet

Moğolistan, Doğu ve Orta Asya'da bulunan denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Ülke toprakları tarihî Dış Moğolistan bölgesine denk düşer. Kuzeyde Rusya; güney, doğu ve batısında Çin'e bağlı İç Moğolistan ile Sincan Uygur Özerk Bölgesi vardır. Moğolistan'ın Kazakistan'a sınırı olmamasına rağmen ülkenin en batısı Kazakistan'ın doğu ucuna 37 kilometre uzaklıktadır. Ayrıca Kazakistan'dan sonra denize kıyısı olmayan en büyük ikinci ülkedir. Yüzölçümü 1.564.116 kilometre kare, nüfusu 3,3 milyon civarı olan Moğolistan, en geniş on dokuzuncu ülke ve en seyrek nüfuslu ülkedir. Ülke çok az ekilebilir toprağa sahiptir. Topraklarının çoğu bozkırdır. Kuzey ve batıda dağlar ve güneyde Gobi Çölü bulunur. Ulan Batur, ülkenin başkentidir ve yaklaşık olarak ülke nüfusun %38'ine ev sahipliği yapar. Ayrıca dünyanın en soğuk başkentlerinden biridir. Moğolistan yarı başkanlık sistemi ile yönetilen cumhuriyettir.

<span class="mw-page-title-main">Nevada</span> Amerika Birleşik Devletlerinde eyalet

Nevada, Amerika Birleşik Devletleri'nin Batı, Dağlık Batı ve Güneybatı bölgelerinde bulunan bir eyaletidir. Komşuları batıda Kaliforniya, kuzeybatıda Oregon, kuzeydoğuda İdaho, doğuda Utah ve güneydoğuda Arizona eyaletleridir. Nevada ABD'de 7. en büyük, 35. en kalabalık ve 9. en düşük nüfus yoğunluğuna sahip eyalettir. Nüfusun üçte ikisi 3 büyük şehrin birleşiminden oluşan Las Vegas metropolitan bölgesinde yaşar. Başkenti Carson City'dir ve en büyük kenti Amerika Birleşik Devletleri ve dünyanın kumar merkezlerinden olan Las Vegas'tır.

<span class="mw-page-title-main">Taklamakan Çölü</span> Dünyanın ikinci, Çinin en büyük kum çölü

Taklamakan Çölü,, Rub' ul-Hali'den sonra Asyanın ikinci büyük aynı zamanda Çin'deki en büyük Kum çölüdür. Anaasya'dan kuzeybatı Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nden Tarım Havzasının batı bölgesinden 218 numaralı Anayola kadar uzanır. Bu anayolun doğusunda Tarım Havzasının en derin yeri olan Lop Nur Çölü bulunur. Önceleri Taklamakan Çölü ve Lop Nur Çölü Tarım Nehri, Konçe Derya ve Çerçen Derya nehirleri ile ayrılırdı, fakat Tikenlik'in güneyi son on yıldan beri kurudu.

<span class="mw-page-title-main">Altay Dağları</span> Orta Asyada bir sıradağ

Altay dağları, Orta ve Doğu Asya'da bulunan; Rusya, Çin, Moğolistan ve Kazakistan'ın birleştiği ve İrtiş ve Obi nehirlerinin kaynaklarının bulunduğu sıradağdır. Sıradağ, kuzeydoğuda Sayan Dağları ile birleşir ve güneydoğuda giderek alçalarak Gobi Çölü'nün yüksek platosuyla birleşir. Yaklaşık 45° ila 52° K ve yaklaşık 84° ila 99° D arasında uzanır.

Kuban Oblastı, 1856 yılında kurulan Rus İmparatorluğu oblastı.

<span class="mw-page-title-main">NGC 1893</span> Yıldız kümesi

NGC 1893, Yeni Genel Katalog'da yer alan bir açık yıldız kümesidir. Gökyüzünde Arabacı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 10.968 ışık yılı uzaklıkta bulunur. İngiliz astronom John Herschel tarafından 1827 yılında 47,5 cm çaplı aynalı tip bir teleskopla keşfedilmiştir. Küme, salma bulutsusu IC 410'un kalbinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Death Valley</span> ABDnin Kaliforniya eyaletinde bulunan bir çöl vadisi

Death Valley, ABD'nin Güney Kaliforniya bölgesinde yer alan bir çöl vadisidir. Mojave Çölü'nün bir parçasıdır. Kuzey Amerika'daki en alçak, en kurak ve en sıcak yerdir.

<span class="mw-page-title-main">Karoo</span> Namibya ile Güney Afrika Cumhuriyeti topraklarının belli bölümünde yer alan bölge

Karoo, Afrika kıtasının güney ucunda Namibya ile Güney Afrika Cumhuriyeti topraklarının belli bölümünde yer alan bölgeye verilen ad.

Bu sayfa, hem küresel hem de ulusal açıdan Çin'deki uç noktaları'nın listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Orulgan Sıradağları</span>

Orulgan Sıradağları, Kuzeydoğu Rusya'da bir sıra dağdır. İdari olarak bu sıra dağlar Saha Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu'nun parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Orog Gölü</span> Moğolistanın Bayankhongor eyaletinde bulunan bir göl

Orog Gölü ; Moğolistan'ın güney kesiminde, Moğolistan'ın Bayankhongor Eyaletine bağlı Bogd ilçesinde bulunan bir göldür.

<span class="mw-page-title-main">Türkmenistan coğrafyası</span>

Türkmenistan, Orta Asya'da karayla çevrili bir ülkedir ve batıda Hazar Denizi, güneyde İran ve Afganistan, kuzeydoğuda Özbekistan ve kuzeybatıda Kazakistan ile komşudur. 1991'in sonunda Sovyet sonrası devletlerin çoğu tarafından oluşturulan gevşek federasyon olan Bağımsız Devletler Topluluğu'nun (BDT) en güneydeki cumhuriyetidir.

<span class="mw-page-title-main">Moğol Platosu</span>

Moğol Platosu, Orta Asya Platosu'nun bir parçasıdır ve 37°46'-53°08'K enlemleri ile 87°40'-122°15'D boylamları arasında yaklaşık 3.200.000 kilometrekare (1.200.000 sq mi) boyunca uzanır. Doğuda Büyük Hingan Dağları, güneyde Yin Dağları, batıda Altay Dağları ve kuzeyde Sayan ve Hentiy dağları ile çevrilidir. Plato, Gobi Çölü'nün yanı sıra kurak bozkır bölgelerini içerir. En alçak noktası Hulunbuir'de ve en yüksek noktası Altay'da olmak üzere yaklaşık 1.000 ila 1.500 metre arasında değişen yüksekliğe sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ coğrafyası</span>

Karadağ güneybatı Balkanlar'da küçük, dağlık bir ülkedir. Karadağ, Hırvatistan, Bosna Hersek, Sırbistan, Arnavutluk, Kosova ve Adriyatik Denizi ile sınır komşusudur. 13.812 km 2 alanı ile küçük bir ülke olarak görülmesine rağmen arazi konfigürasyonu açısından çeşitlilik arz etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Suriye coğrafyası</span> Suriyenin coğrafi özellikleri

Suriye, Batı Asya'da, Arap Yarımadası'nın kuzeyinde, Akdeniz'in doğu ucunda yer almaktadır. Kuzeyde Türkiye, batı ve güneybatıda Lübnan ve İsrail, doğuda Irak ve güneyde Ürdün ile komşudur. Batıda sıradağlardan ve iç kesimlerde sarp bir alandan oluşur. Doğuda Suriye Çölü, güneyde ise Cebel el-Dürzi Sıradağları yer almaktadır. İlk bölge Fırat Vadisi tarafından ikiye bölünür. Fırat üzerinde 1973 yılında inşa edilen bir baraj, Suriye'nin en büyük gölü olan Esad Gölü adında bir rezervuar oluşturur. Suriye'nin en yüksek noktası Lübnan sınırındaki 2,814 metre yüksekliğindeki Hermon Dağı'dır. Nemli Akdeniz kıyısı ile kurak çöl bölgeleri arasında, ülkenin dörtte üçüne yayılan ve çöl boyunca esen sıcak ve kuru rüzgarları alan yarı kurak sarp bir bölge yer alır. Suriye'de toprakların yüzde 28'i ekilebilir, yüzde 4'ü kalıcı ürünlere ayrılmış, yüzde 46'sı çayır ve mera olarak kullanılırken sadece yüzde 3'ü orman ve ağaçlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Asa Nehri</span> Kazakistan ve Kırgızistanda bir nehir

Asa, yukarı kesimlerde Teris, Kırgızistan'da Talas ilinin Kara-Buura ilçesi ve Kazakistan'da Jambıl eyaletinin Jambıl, Jualı, Talas ve Sarısu ilçelerinden akan bir nehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Karatau Dağları</span> Kazakistanda bir sıradağ

Karatau, Kazakistanın güneyinde yer alan bir sıradağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ugam Dağları</span> Kazakistan ve Özbekistanda bir sıradağı

Ugam Sıradağları, Kazakistan'ın Türkistan Eyaleti ve Özbekistan'ın Taşkent İli'nde bulunan bir sıradağıdır. Batı Tanrı Dağları'nın bir parçasıdır. Sıradağlar kuzeydoğudan güneybatıya uzanır, kuzeydoğuda Talas Ala Dağları ile birleşir, güneybatıda Siriderya vadisine doğru yavaş yavaş düzleşir. Sıradağların toplam uzunluğu yaklaşık 100 kilometre (62 mi)'dir ve en yüksek zirveleri 4.000 metre (13.000 ft)'in üzerindedir. Dağlar Kazakistan ve Özbekistan arasındaki sınırı belirler.

<span class="mw-page-title-main">Grigori Grum-Grjimaylo</span>

Grigori Yefimoviç Grum-Grjimaylo, Orta Asya, Batı Moğolistan, Tuva ve Rusya'nın Uzak Doğu'suna yaptığı keşif gezileriyle tanınan bir Rus zoolog. Literatürde adı bazen Grigor Efimowitsch Grumm-Grzhimailo veya Grigory Yefimovich Grumm-Grzhimaylo olarak yazılır.