Gliptodon ya da Glyptodon, Yunancada yivli veya oyma diş anlamına gelmektedir. Glyptodont ailesi glyptodontidae Pleistosen'de yaşamış armadillolara göre daha büyük ve zırhlı bir memelidir.
Glyptodon iskelet ve kabuğu
Evrimi
Glyptodontlar Xenarthra olarak bilinen plesantalı memelilerinin bir parçasıdır. Glyptodon Güney Amerika kökenlidir. Büyük Amerikan değişimi sırasında Kuzey ve Güney Amerika sonrasında meydana gelen göçlerle Orta Amerika-Guatemala gibi yerlere göç etmiştir. Glyptodont yaklaşık 2.5 milyon yıl önce modern ABD'nin güney bölgesine ulaştı. Yaklaşık 10.000 yıl önce de soyu tükenmiştir. Bu dönemde yerli insanların glyptodonları avlayıp soğuk havalarda kabuklarını barınak gibi kullanmışlardır.
Tanımlama
Glyptodon'un uzunluğu 3.3 metredir ve 2 ton ağırlığına kadar ulaşabilirler. 2.5 cm kalınlığı 1000'den fazla kemik plakası mevcuttur ve osteoderm adı verilen koruyucu bir kabukla kaplıdır. Glyptodontların her birinin kendine özgü osteoderm desen ve kabuk tipi vardır. Bu kabuk koruması ile onlar kaplumbağalar gibi zırha sahiptir. Glyptodonların kuyrukları üzerindede onları koruyan kemik bir halka bulunmaktadır. Alt çeneleri çok derindir böylelikle kaba lifli bitkileri çiğnemekte zorluk yaşamazlar.
Ayrıca bakınız
CanlandırmaBrezilya'da Charles Darwin'in 200. yılı etkinliklerinde sergilenen bir Doedicurus fosili
Doedicurus 11.000 yıl önce son buzul döneminin sonuna kadar, pleistosen sırasında yaşayan Glyptodont türü olan bir canlıdır. Bu bilinen en büyük glyptodont türüdür. 1.5 metre yüksekliğinde ve yaklaşık 4 metre uzunluğundadır. Doedicuruslar 2.370 kg'a kadar ulaşabilirler. Büyük kubbeli bir kabuğa sahiptirler ve kuyruğu esnek bir kılıf ile çevrilidir. Erkek türlerinde kuyruklarının uçlarında uzun sivri bir düğme bulunur. Doedicurus ormanlık ve çayırlık alanlarda yaşadığından otçuldur. Doedicurusların fosilleri Kuzey Amerika ve Güney Amerika da özellikle Arjantin'de bulunmuştur.
Fidalgo, F., et al. (1986) "Investigaciones arqueológicas en el sitio 2 de Arroyo Seco (Pdo. de Tres Arroyos, prov. de Buenos Aires, República Argentina)" In: Bryan, Alan (ed.) (1986) New evidence for the Pleistocene peopling of the Americas Peopling of the Americas Symposia Series, Center for the Study of Early Man, University of Maine, Orono, Maine, ISBN 0-912933-03-8, pp. 221–269, in Spanish
Politis, Gustavo G. and Gutierrez, Maria A. (1998) "Gliptodontes y Cazadores-Recolectores de la Region Pampeana (Argentina)" ("Glyptodonts and Hunter-Gatherers in the Pampas Region (Argentina)") Latin American Antiquity 9(2): pp. 111–134 in Spanish
David Lambert and the Diagram Group. The Field Guide to Prehistoric Life. New York: Facts on File Publications, 1985. pp. 196. ISBN 0-8160-1125-7
İlgili Araştırma Makaleleri
Kaba Taş Devri, Yontma Taş Devri veya bilimsel adıyla Paleolitik Çağ olarak tanımlanan Eski Taş Çağı günümüzden yaklaşık 2 milyon yıl önce başlamış ve 12.000 yıl önce son bulmuştur. Ancak verilen bu tarihlerin dünya geneli içinde geçerli olduğunu ve yerel olarak değişmeye açık bulunduğunu da belirtmek gerekir. İnsanlık tarihinin %99'u gibi çok büyük bir bölümünü kapsayan bu çağ, aynı zamanda ilk insan atalarının ortaya çıkışı ve ilk aletlerin üretimi yoluyla insanın kavrama yeteneği ve temsil etmesiyle de söz konusu tarihin gelişimi içinde çok önemli bir yer tutmaktadır.
Tapir, domuza benzeyen, burunlarının kavrama özelliği olan ve otlanarak beslenen büyük memelilerden oluşan Tapirus cinsindeki hayvanların ortak adıdır. Güney ve Orta Amerika ile Güneydoğu Asya'nın cengel ve ormanlık bölgelerinde yaşar. Dört tapir türü de, soyu tehdit altında ya da korunmasız olarak sınıflandırılmıştır. En yakın akrabaları diğer tek toynaklılardan atlar ve gergedanlardır.
Oselot, kedigiller familyasının Leopardus cinsine ait türdür. Meksika, Güney Amerika ve Orta Amerika'da yaşayan bu türün uzunluğu kuyruğu ile birlikte 130 cm'e, ağırlıkları ise 8,2 kilogramdan 15,9 kilograma kadar ulaşabilir.
Cingulata veya Zırhlı memeliler, Xenarthra üst takımının bir parçası olan, zırhlı Yeni Dünya plasentalı memelilerinin bir takımıdır. Dasypodidler ve Chlamyphoridler (armadillolar), takımdaki hayatta kalan tek familyalardır. Yakın zamana kadar mevcut armadillolardan çok daha büyük iki cingulate grubu : 200 kg'a (440 lb) kadar ulaşan pampatheriidler ve 2.000 kg (4.400 lb) veya daha fazla kütleye ulaşan glyptodontlardır.
Argentinosaurus, Geç Kretase döneminde Güney Amerika'da yaşamış bir sauropod dinozor cinsi. Bilinen en büyük dinozorlardan biridir.
Timsahlar, sıcak bölgelerde bataklıklar ve su kenarlarında yaşayan vücudu kemiksi pullarla örtülü sürüngenleri içeren bir grup. Bu takımın familyaları Alligatoridae (Aligatorgiller), Crocodylidae (Timsahgiller) ve Gavialidae'dir (Gavyaller).
Bothrops asper Orta Amerika'da ve Güney Amerika'nın kuzeyinde bulunan zehirli bir Yeni Dünya engereği türüdür. B. asper iki metreden daha fazla uzunluğa ulaşabilir, oldukça hızlıdır, çok kolay heyecanlanır ve son derece zehirlidir. Bu yılanlar düşük rakımlı bölgelerde çoğunlukla insanların yaşadığı yerlerde geniş ölçüde yayılmışlardır ve yaşadığı bölgelerdeki yılan ısırığı vakalarının temel sorumlusudur. Isırıktan sonra hayatta kalanların büyük çoğunluğu da nekroz sonucu organ kaybına maruz kalır. Türün şu ana kadar herhangi bir alttürü tanımlanmamıştır.
Ankylosaurus,, Geç Kretase devrinde 68-66 milyon yıl önce Kuzey Amerika'da yaşamış bir kuş kalçalı dinozor cinsidir.
Plesiosaurus, Erken Jura Dönemi'nde yaşamış, soyu tükenmiş, büyük bir sauropterygian deniz sürüngeni cinsidir ve İngiltere, Lias'tan neredeyse eksiksiz iskeletler tarafından bilinir. Küçük kafası, uzun ve ince boynu, kaplumbağayı andıran geniş gövdesi, kısa kuyruğu ve iki çift büyük, uzun arka yüzgeci ile ayırt edilir. Adını, erken fakat oldukça tipik bir üyesi olduğu Plesiosauria takımına borçludur. Yalnızca Plesiosaurus dolichodeirus adlı tek bir türü içerir. P. brachypterygius, P. guilielmiimperatoris ve P. tournemirensis dahil olmak üzere bir zamanlar bu cinse atanan diğer türler, Hydrorion, Seeleyosaurus ve Occitanosaurus gibi yeni cinslere yeniden atanmıştır.
Kızılderili dilleri ya da Amerind dilleri, Sibirya kökenli Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili halklarının konuştuğu dilleri toplayan ve Joseph Greenberg tarafından 1960 yılında ortaya atılan tartışmalı makro-dil ailesi. Greenberg, Yeni Dünya yerli dillerini üç ana aile olarak düzenler: Eskimo-Aleut dilleri, Na-Dene dilleri ve Amerind dilleri. 1987 yılında yayımladığı Language in the Americas adlı kitap, çok sayıda metodolojik kusura sahiptir ve önerdiği benzerlikler tarihî dilbilimcilerin çoğu tarafından reddedilir.
Pleistosen ya da Pleyistosen, genellikle halk dilinde Buz Devri olarak adlandırılan, yaklaşık 2.580.000 ila 11.700 yıl öncesini kapsayan jeolojik çağdır. Dünyanın en son tekrarlanan buzullaşma dönemidir. Pleistosen'in sonu, son buzul döneminin sonuna ve arkeolojide kullanılan Paleolitik çağın sonuna karşılık gelir. Pleistosen, Kuvaterner Döneminin ilk dönemi veya Senozoik Çağın altıncı dönemidir. ICS zaman ölçeğinde, Pleistosen üç aşamaya ayrılır. Bunlar;
Gelasiyen,
Kalabriyen,
Çibanyen Bu uluslararası alt bölümlere ek olarak, çeşitli bölgesel alt bölümler sıklıkla kullanılır.Pleistosen'i alt bölümlere ayırmak için çeşitli şemalar.
Terör kuşları olarak da bilinen Phorusrhacidae, 62 milyon yıl öncesinden (Paleosen) 1,8 milyon yıl öncesine kadar yaşamış, büyük, etobur ve uçamayan bir kuş familyasıdır. Yaşadığı Senozoik dönemde Güney Amerika'daki en büyük süper avcılar bu ailenin türlerine mensup olmuştur.
Kuzey solgun amazonu veya kuzey solgun papağanı amazon papağanları olan Amazona cinsinin en büyük papağanları arasındadır. Ağırlıklı olarak yeşil renkli olan bu papağanlar 38-41 santimetre (15-16 in) toplam uzunluğa ulaşabilir. Tropikal Orta Amerika'ya endemiktir. Bu tür ve güney solgun amazonu daha önce özdeş olarak kabul edilirdi. Bazı taksonomik otoriteler onları ortak bir tür olarak görmeye devam etmektedir.
Güney solgun amazonu veya güney solgun papağanı, amazon papağanları olan Amazona cinsinin en büyük papağanları arasındadır. Ağırlıklı olarak yeşil renkli olan papağanlar 38-41 santimetre (15-16 in) toplam uzunluğa ulaşabilir. Tropikal Orta ve Güney Amerika'ya endemiktir. Bu tür ve kuzey solgun amazonu daha önce özdeş olarak kabul edilirdi. Bazı taksonomik otoriteler her iki türü ortak bir tür olarak görmeye devam etmektedir.
Macrauchenia, Litopterna takımında büyük, uzun boyunlu ve uzun uzuvlu, üç parmaklı bir Güney Amerika toynaklısıydı. Cins, adını ailesine, Macraucheniidae veya "sağlam litopternlere" verir. Diğer litopternler gibi, litopternlerin yaklaşık 66 milyon yıl önce ayrıldığı tek toynaklılarla (Perissodactyla) en yakından ilişkilidir. Cinsin en eski fosilleri yaklaşık yedi milyon yıl önce Geç Miyosen'e aittir ve M. patachonica yaklaşık 20.000-10.000 yıl önce geç Pleistosen sırasında fosil kayıtlarından kaybolur. M. patachonica, ailenin son ve en iyi bilinen üyelerinden biridir ve esas olarak Arjantin'deki Luján Formasyonu'ndan bilinir, ancak güney Güney Amerika'daki yerleşim yerlerinden bilinir. Bir başka macraucheniid Xenorhinotherium cinsi, Geç Pleistosen sırasında kuzeydoğu Brezilya ve Venezuela'da mevcuttu. Tip örneği, Beagle'ın yolculuğu sırasında Charles Darwin tarafından keşfedildi. Hayatta, Macrauchenia, iki takson yakından ilişkili olmasa da, hörgüçsüz bir deveye benzemiş olabilir. Şu anda Güney Amerika'da bulunan çeşitli ortamlardaki bitkilerle beslendi. Tanımlanan türler arasında M. patachonica ve M. ullomensis geçerli kabul edilir; M. boliviensis bir nomen dubium olarak kabul edilir; ve M. antiquaPromacrauchenia cinsine taşınmıştır.
Holmesina, mevcut armadillolarla uzaktan akraba olan soyu tükenmiş bir armadillo benzeri yaratık grubu olan bir pampathere cinsidir. Armadillolar gibi ve diğer soyu tükenmiş megafaunal cingulat gruplarından farklı olarak, glyptodontlar, kabuk, hayvanın daha kolay hareket etmesini sağlayan esnek plakalardan oluşuyordu. Holmesina türleri, kaba bitki örtüsü üzerinde otlayan otçullardı; armadillolar çoğunlukla böcekçil veya omnivordur.
Phorusrhacos, Miyosen döneminde Arjantin'de yaşamış, uçamayan dev terör kuşlarının soyu tükenmiş bir cinsidir. Phorusrhacos, var olduğu sırada Güney Amerika'daki baskın kara yırtıcılarından biriydi. Ormanlık ve otlaklarda yaşadığı düşünülmektedir.
Alvarezsaurus, yaklaşık 86 ila 83 milyon yıl önce Arjantin'de yaşamış, Geç Kretase'den küçük bir alvarezsaurid dinozor cinsidir. Tahminler, yaklaşık 1,4 metre (4,6 ft) uzunluğunda ve yaklaşık 2,27-9,1 kg (5-20 lbs) ağırlığında olduğunu gösteriyor. 2010 yılında, Gregory S. Paul ağırlığını 3 kg ve uzunluğunu 1 m olarak tahmin etti. Bajo de la Carpa Formasyonu'nda bulundu ve paleontolog José Bonaparte tarafından 1991 yılında tarihçi Don Gregorio Alvarez'e atıfta bulunarak isimlendirildi. Tip türü A. calvoi'dir.
Koněprusy Mağaraları, Çekya'da, Bohemya Karstı olarak bilinen kireç taşı bölgesinin merkezinde yer alan bir mağara sistemidir. Prag'ın güneybatısında, Orta Bohemya Bölgesi'ndeki Beroun'un 6 kilometre (3,7 mi) güneyinde bulunur. Adı yakındaki Koněprusy köyünden gelmektedir. 2 kilometre (1,2 mi) uzunluğu ve 70 metre (230 ft) dikey aralığı ile Bohemya'daki en büyük mağara sistemidir.
Hadži -Prodan Mağarası, orta batı Sırbistan'daki İvaniçe'den 7 kilometre (4,3 mi) uzaklıktaki Raščići köyünde bulunan, Paleolitik döneme tarihlenen arkeolojik sit alanı ve ulusal bir tabiat anıtıdır. Deniz seviyesinden 630 m yüksekliğe sahip oldukça dar ve yüksek ağzı, Rašćanska nehri vadi yatağının yaklaşık 40 m üzerinde yer alır ve güneye doğru bakmaktadır. 345 metre (1.132 ft) uzunluğundaki mağara Geç Kretase'de "kalın tabakalı masif" Senoniyen kalkerinde oluşmuştur. Tarih öncesi çanak çömlek parçaları ve Pleistosen fauna fosilleri İvaniçe'den Zoran Vučićević tarafından ortaya çıkarıldı. Mağara girişinde ve ana mağarada, özellikle Mağara ayısı ve Demir Çağı eser keşiflerinin yapıldığı bildirildi. Mağaranın adı, 19. yüzyıldan kalma bir Sırp devrimci olan Hadži-Prodan'ın onuruna verilmiştir.
Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır. Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir. Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.
