Roman, genellikle düzyazı biçiminde yazılan, kurgusal, görece uzun, insanın (ya da insan özellikleri atfedilen varlıkların) deneyimlerini bir olay örgüsü içinde aktaran ve genellikle kitap halinde basılan bir edebî tür. Uluslararası ve akademik platformlarda beşinci sanat olarak kabul gören edebiyatın bir alt türüdür.
Polisiye, suç ve suçlularla ilgili edebiyata verilen genel addır. Başlangıç olarak kimilerince Gaston Leroux tarafından yazılan Sarı Odanın Esrarı adlı kitap, kimilerince de Edgar Allan Poe tarafından yazılan Morg Sokağı Cinayeti kabul edilir. İlk polisiye roman olarak ise "Charles Felix" takma adıyla 1862-63 yıllarında yayımlanmış olan The Notting Hill Mystery kabul edilir. Halk arasındaki popüler kimliğini, Sir Arthur Conan Doyle tarafından yazılarak, gazetelerde tefrika halinde yayımlanan Sherlock Holmes ile kazanmıştır. Endüstriyel devrim ve modernizmin en etkili şekilde yaşandığı İngiltere, bu doğuma kaynaklık etmiş sayılsa da, Avrupası kıtasından ve Amerika'dan türe yeni açılımlar kazandırılmış ve yepyeni alt türler eklenmiştir.
Suç ve Ceza, Rus yazar Fyodor Dostoyevski tarafından yazılan psikolojik ve dram türündeki romandır. İlk olarak 1866 yılı boyunca Rus Habercisi adlı edebiyat dergisinde on iki ayda yayımlandı. Daha sonra ise tek cilt olarak yayımlandı. Dostoyevski'nin beş yıl süren Sibirya sürgününün dönüşünde yazdığı tam uzunluktaki ikinci romanıdır. Suç ve Ceza, yazarın "olgunluk" döneminin ilk büyük romanı olarak kabul edilir.
Ray Douglas Bradbury Amerikalı bir yazardır. Fantezi, bilimkurgu, korku, gizem ve gerçekçi kurgu dahil olmak üzere çeşitli konularda yazmıştır. En çok bilinen kitapları 1950'de yazdığı kısa hikâyeler kitabı ve bir roman olan Mars Yıllıkları ve 1953'te yazdığı başyapıtı olan Fahrenheit 451'dir. En iyi bilinen eserlerinin çoğu spekülatif kurgudur ancak yaş gelişimi romanı Karahindiba Şarabı (1957) ve kurgusal anı kitabı Yeşil Gölgeler, Beyaz Balina (1992) gibi başka türlerde de çalıştı. Ayrıca Moby Dick ve Uzaydan Geldi gibi filmlere senaryolar ve televizyon uyarlamaları yazdı ve danışmanlık yaptı. Eserlerinin birçoğu çizgi romanların yanı sıra televizyon ve film yapımlarına uyarlandı. Ray Bradbury şiirler de yazmış ve Yıldızları Görmediler (2001) gibi birkaç şiir koleksiyonu yayınlamıştır.
Kurgu olmayan, gerçeklere ve olgulara dayalı her türlü yazılı, görsel ve düşünsel ürünlerdir. Kurgu olmayan kavramı her ne kadar genellikle yazılı eserler için kullanılıyor olsalar da kurgusal olmayan görsel ve işitsel eserler de mevcuttur.
Roger Ackroyd Cinayeti, İngiliz yazar Agatha Christie'nin yazdığı polisiye romanlarından birisidir. İlk olarak 1926 yılında Birleşik Krallık'ta William Collins, Sons yayın evi tarafından yayınlanmıştır. Polisiye Yazarlar Derneği ve Amerika'nın Gizemli Yazarları'nın yayınladığı en iyi 100 polisiye romanı listelerinin her ikisinde de yer almıştır.
Edwin Drood'un Gizemi, Charles Dickens'ın son romanıdır. Roman Dickens'ın ölümü nedeniyle tamamlanamamıştır ve nasıl sona erdiği bilinmemektedir. Roman adını Edwin Drood'dan alsa da, daha çok onun Rosa Bud adındaki öğrencisine aşık olan koro şefi amcası John Jasper'ın hikâyesini anlatır. Bud, Drood'un nişanlısıdır. Drood ayrıca Ceylon'dan ikizi Helena ile birlikte gelmiş olan canlı ve öfkeli Neville Landless'in de dikkatini çekmiştir. Neville Landless ile Drood daha tanıştıkları anda birbirlerinden hoşlanmamıştır.
Hikâye aracı tek amacı anlatının ilerlemesini sağlayan veya altarnetif olarak hikâyedeki bölümlerde zorluklar çıkmasına sebep olan, hikâyedeki nesne veya karakterlere verilen addır. Hikâyedeki, okuyucuyu rahatsız edebilen veya aşırı şaşırtan, yapmacık ya da keyfi olarak oluşturulmuş kurgusal bölümler okuyucunun güven derecesini azaltabildiği gibi iyi hazırlanmış bir kurgu veya kendiliğinden ortaya çıkan karakter ya da bölümler okuyucu tarafından kabul görüp hatta tahmin edilebilir. Hikâye araçları bu kurguların oluşmasını sağlayan baş etkenlerdir.
Gerilim; edebiyat, film, video oyunu ve televizyon türü. Endişe, gerilim ve ajitasyon duyguları bu türün ana öğeleridir. Bu türün ana alt türü psikolojik gerilim türüdür. John F. Kennedy Suikastı sonrası politik gerilim ve paranoya gerilim türleri aşırı popülerlik kazanmıştır. Gerilim filminin en iyi örneklerinden bazılarını gerilim ögesini ustaca kullanan Alfred Hitchcock vermiştir.
Psikolojik gerilim, karakterlerin dengesiz duygusal durumlarının gizem ile birlikte sürekli olarak değiştiği bir gerilim türüdür. Gerilim türünün özelliklerini göstermekle birlikte, gizem ve drama türlerini de içinde barındırır. Drama ve gizeme ek olarak, pek çok psikolojik gerilim türü, çoğunlukla psikolojik korku türlerinin en üst sıralarında yer alır.
Lord Arthur Savile'nin Suçu ve Öbür Öyküler, Oscar Wilde tarafından 1891'de yayınlanan yer yer komik, gizemli hikâyelerden oluşan derlemedir. Kitapta Lord Arthur Savile'nin Suçu , Canterville Hortlağı , Sırrı Olmayan Sfenks ve Mesel Milyoner isimli dört hikâye yer alıyor.
Gerçek suç, yazarın gerçek bir suçu incelediği ve gerçek insanların eylemlerini detaylandırdığı, kurgusal olmayan edebi film türüdür.
Ghostwriter, Liz Nealon tarafından yaratılan, Çocuk Televizyonu Atölyesi ve BBC Televizyon tarafından üretilen Amerikan yapımı gizem kurgu televizyon dizisidir. 4 Ekim 1992'de PBS'de yayınlanmaya başladı ve son bölümü 12 Şubat 1995'te yayınlandı. Dizi, Brooklyn'da, mahalle suçlarını ve gizemlerini, Ghostwriter adlı bir hayaletin yardımıyla genç bir dedektif ekibi olarak çözen bir arkadaş çevresini konu almaktadır. Ghostwriter çocuklarla iletişim kurabilir ancak anlatmak istediği metin ve harfleri yer değiştirerek ve bunları kelime ve cümleler oluşturmak için kağıt kullanır. Dizi, Fort Greene, Brooklyn'da çekilmiştir.
Bayan Mallard'ın Maceraları, Teletoon için Cinar ve Şangay Animasyon Film Stüdyosu ve OTV tarafından Robert Quackenbush'ın kitap serisi The Miss Mallard Mysteries'e dayanan bir Çin-Kanada ortak yapımı gizem kurgu çizgi film serisidir. Her bölüm, dünyanın çeşitli yerlerini ziyaret ederek gizemleri çözen Bayan Mallard ve yeğeni Willard Widgeon'a odaklanıyor.
Gosick, Kazuki Sakubara tarafından yazılan bir light novel serisidir. Seri, Aralık 2003-Temmuz 2011 tarihleri arasında Fujimi Shobo'nun Fujimi Mystery Bunko baskısı altında yayınlandı. Seri, 1924 yılında kurgusal bir Avrupa ülkesinde geçmekte olup bir Japon değişim öğrencisi, kütüphaneden sadece uyumak için ayrılan gizemli, zeki bir kızla tanışır. Bir dedektif olan ağabeyi, zor gizemleri çözmek için olağanüstü zekasına güvenir.
Bıçaklar Çekildi: Gizemli Bir Serüven, Rian Johnson'ın yazıp yönettiği, yapımcılığını Johnson ve Ram Bergman'ın üstlendiği 2022 yapımı Amerikan gizem filmidir. 2019 yapımı Bıçaklar Çekildi filminin devamı olan filmde Daniel Craig, teknoloji milyarderi Miles Bron ve Bron'un en yakın arkadaşları etrafında dönen yeni bir davayı ele alırken usta dedektif Benoit Blanc rolünü yeniden canlandırıyor. Kadroda ayrıca Janelle Monáe, Kathryn Hahn, Leslie Odom Jr., Jessica Henwick, Madelyn Cline, Kate Hudson ve Dave Bautista yer alıyor.
Edgar Montilion "Monty" Woolley, Amerikalı aktördür. 50 yaşındayken, 1939'da Akşam Yemeğine Gelen Adam adlı tiyatro oyunundaki ve oyunun 1942 film uyarlamasındaki rolüyle ünlü oldu. Kendine özgü beyaz sakalı onun belirgin özelliğiydi ve "Sakal" olarak biliniyordu.
Plot twist, bir kurgu eserde planda yapılan radikal bir değişiklik içeren edebi tekniktir. Hikâyenin sonuna yakın olduğunda sürpriz son olarak bilinir. İzleyicinin önceki olaylara ilişkin algısını değiştirebilir veya onu farklı bir bağlama yerleştiren yeni bir çatışma ortaya çıkarabilir. İzleyiciyi belli bir duruma hazırlamak amacıyla olay örgüsünün habercisi olarak kulllanılabilir. İzleyiciden bilgi saklama veya belirsiz veya yanlış bilgilerle onu yanıltma gibi olay örgüsünü değiştirmek için kullanılan çeşitli yöntemler vardır.
Tarō Hirai veya takma adıyla Edogawa Ranpo , Japon romancı ve eleştirmen. Japon gizem ve gerilim kurgusunun gelişmesinde önemli bir rol oynamış olup romanlarının çoğu, daha sonraki kitaplarında "Erkek Dedektifler Kulübü" olarak bilinen bir grup erkek dedektifin lideri olan dedektif kahraman Kogorō Akechi ile ilgilidir.
Dame Edith Ngaio Marsh Yeni Zelandalı bir gizem yazarı ve tiyatro yönetmeniydi. 1966'da Britanya İmparatorluk Nişanını aldı.