İçeriğe atla

Girit İsyanı (1866-1869)

1861'de Girit'te Hristiyanların (mavi) ve Müslümanların (kırmızı) dağılımını gösteren harita.

Girit İsyanı (Yunanca: Κρητική Επανάσταση του 1866), Girit'te Osmanlı yönetimine karşı 1832'de Yunan Bağımsızlık Savaşı ile 1898'de otonom Girit Devleti'nin kurulması arasında Girit isyanları arasında üçüncü ve en büyük üç yıllık bir ayaklanma.

Geçmiş

1821'de başlayan Yunan İsyanı Girit'e de sıçramış ve köylerdeki gayri Müslimler ayaklanmıştı. Ayaklanmanın bastırılması için Mısır valisi Mehmed Ali Paşa görevlendirildi. 1830'da Girit, Yunanistan Krallığı'na bağlanmadığı için tekrar ayaklandılar. 1831 yılında Mehmed Ali Paşa isyanı tekrar bastırdı. 1840 yılında Mehmed Ali Paşa'nın ada üzerindeki hakları elinden alındıktan sonra 1841'da Girit gayri Müslimleri tekrar ayaklandı. İsyan tekrar büyük çaba sarfedilmeden bastırıldı.

İsyan

Yedi adanın 1864'te Yunanistan Krallığı'na verilmesiyle bu durum Yunanların "Büyük Yunanistan" hayalini kamçıladı ve Girit halkını isyana teşvik ettiler. Giritli gayri Müslimler 1866'da ekonomik ve idari talepler ileri sürerek ilk defa büyük bir isyan başlattılar.[1] Bir hükûmet kurarak 2 Eylül 1866'da adayı Yunanistan'la birleştirdiklerini ilan ettiler. Fransa ve Rusya adaya muhtariyet verilmesini veya Yunanistan'a bırakılmasını önerdiler. Fransa'nın adaya uluslararası bir komisyon gönderilmesi önerisi İngiltere ve Avusturya'nın karşı çıkmasıyla başarısız oldu.

Osmanlı padişahı Abdülaziz 2 Ekim 1867'de adaya Mehmed Emin Âli Paşa'yı göndererek adanın gayri Müslim halkının durumunu iyileştirici nizamname yayınlattırdı. Genel af ilan edilerek birkaç yıl için vergiden muaf tutuldular ve diğer istekleri de kabul edilerek askerlik bedelinden de muaf tutuldular. Ancak yine de adada sorun çözülemedi. Yunanistan'ın silahlanmaya başlaması Osmanlı Devleti'nin tepkisini çekti ve iki ülke savaşın eşiğine geldi. Bu durum karşısında büyük devletler Paris'te bir konferans düzenleyerek Yunanistan Krallığı'na şiddetli bir ihtarname gönderdiler. Yunanistan böylece Osmanlı'nın teklifini kabul etmek zorunda kaldı. Osmanlı Devleti yeni bir nizamname yayınlayarak Girit'te yeni idari yapılanmalara ve din ve mezhebe göre idarecilerin tayin edilmesine karar verildi. İsyan bu şekilde sona ermiş olsa da huzursuzluklar son bulmadı.

Kaynakça

  1. ^ Cemal Tukin, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 14, sayfa: 89

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">V. Mehmed</span> 35. Osmanlı padişahı (1909–1918)

V. Mehmed ya da Mehmed Reşad, Osmanlı İmparatorluğu'nun 35. padişahı ve 114. İslam halifesi.

<span class="mw-page-title-main">Kandiye</span>

Kandiye, Yunanistan'ın Girit Adası'nın en büyük şehri ve yönetim merkezi. 173.993 kişilik nüfusu ile Girit'in birinci, Yunanistan'ın dördüncü büyük şehridir. Ayrıca Girit'in dört idarî bölümünden biri olan aynı adlı ilin (nomos) merkezidir. Adanın kuzey kıyısında, eski Minos Uygarlığı'nın başkenti olan Knossos'un hemen kuzeydoğusunda yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Eleftherios Venizelos</span> Yunanistan başbakanı (1864-1936; hd. 1910-1915 & 1917-1920 & 1924 & 1928-1933)

Elefterios Venizelos, Yunanistan'ın eski başbakanı, Megali İdea'nın mimarı ve modern Yunanistan'ın en önemli siyasetçilerinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Kavalalı Mehmed Ali Paşa</span> Mısır ve Sudanın ilk Osmanlı valisi

Kavalalı Mehmed Ali Paşa, Osmanlı paşası ve Mısır eyaletinin valisi, Kavalalılar Hanedanı'nın kurucusu.

<span class="mw-page-title-main">Hurşid Ahmed Paşa</span> 167. Osmanlı sadrazamı

Hurşid Ahmed Paşa, II. Mahmud saltanatında 5 Eylül 1812 - 1 Nisan 1815 tarihleri arasında iki yıl altı ay yirmi yedi gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Emin Âli Paşa</span> 182. Osmanlı sadrazamı

Mehmed Emin Âli Paşa, Osmanlı Devleti'nde Tanzimat döneminin Mustafa Reşid Paşa ve Keçecizade Fuat Paşa ile birlikte en önemli üç devlet adamından biridir. Abdülmecid ve Abdülaziz saltanatlarında beş defa olmak üzere toplam sekiz yıl üç ay sadrazamlık yapmıştır. Ayrıca Londra Büyükelçiliği, İzmir ve Bursa valiliği, Meclis-i Vala reisliği, Meclis-i Tanzimat reisliği ile birlikte toplam sekiz kez hariciye nazırlığı görevinde bulunmuştur. Âli Paşa, Tanzimat devrinde 1871'e kadar çeşitli mevkilerde Osmanlı idaresini ve dış siyasetini elinde tuttu. Bazen hariciye nazırı, bazen de sadrazam olarak devlet idaresinin en üst düzeyinde bulundu. Devlet idaresini senelerce elinde tutan Âli Paşa, her zaman için sultanın keyfî idaresine karşı koymaya çalıştı ve onun mutlak salahiyetini kısıtlamak amacını güttü.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Naili Paşa</span> 184. Osmanlı sadrazamı

Giritli Mustafa Naili Paşa, 1832 ile 1851 yılları arasında Girit valiliği ve Abdülmecid saltanatında 14 Mayıs 1853 - 29 Mayıs 1854 ve 6 Ağustos 1857 - 22 Ekim 1857 tarihleri arasında iki defa sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

İstanbul Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu ve Yunanistan Krallığı arasındaki 1897 Osmanlı-Yunan Savaşının sonunda 4 Aralık 1897 tarihinde imzalanmış olan barış antlaşması.

<span class="mw-page-title-main">Yunanistan Krallığı</span> 19. ve 20. yüzyılda Güney Avrupada bir krallık

Yunanistan Krallığı, 1832 yılında dönemin süper güçleri Birleşik Krallık, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Prusya, Fransa ve Rus İmparatorluğu tarafından ilân edilen devlettir. Bağımsızlık duyurusunun yapılmasının ardından, Osmanlı İmparatorluğu'ndan tam bağımsızlığını eline almış olduğu 30 Ağustos 1832 tarihli antlaşmayla uluslararası düzeyde tanınmıştır. Yunan Bağımsızlık Savaşı'nı yöneten geçici Yunan hükûmetinin üzerine kurulmuş ve 1924 yılında krallık devrilerek yerine ikinci Yunan Cumhuriyeti kurulana dek ayakta kalmıştır. Daha sonra cumhuriyetin 1935 yılında yeniden yerini krallığa bırakmasıyla bu kez 1974 yılına dek Yunanistan topraklarında egemen olmuş ve yedi yıllık bir askerî darbe döneminin ardından bugünkü modern Yunanistan Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla tarihe karışmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yunan İsyanı</span> Yunanların, 1821-1829 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine karşı başlattığı isyan olayı

Rum İsyanı/Yunan İsyanı,, Yunan Bağımsızlık Savaşı, Yunan İhtilali veya Yunan Devrimi, Yunanların Osmanlı egemenliği ve isyan bölgelerindeki Müslüman halka karşı başlattığı, 1821-1829 yılları arası süren ve Yunanistan'ın Osmanlı Devleti'nden bağımsızlığını kazanmasıyla sonuçlanan bağımsızlık savaşı, devrim ve etnik temizliktir. 1832 yılında imzalanan İstanbul Antlaşması ile Yunanistan'ın bağımsız bir ülke olarak tanınmasıyla sonuçlanmış bağımsızlık sürecidir.

Bu madde, 1299–1922 yılları arasında altı asır boyunca hüküm sürmüş olan Osmanlı İmparatorluğu'nun tarihinden önemli olayların bir kronolojisini vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mahmud Celaleddin Paşa (1839-1899)</span> Osmanlı devlet adamı ve Klasik Türk müziği bestecisi

Mahmud Celaleddin Paşa Osmanlı devlet adamı ve Klasik Türk müziği bestecisiydi. Girit ve Bursa Valiliği, Maliye, Ticaret ve Nafia Nazırlıkları yaptı.

İbşir Mustafa Paşa IV. Mehmed saltanatında 28 Ekim 1654 - 11 Mayıs 1655 tarihleri arasında altı ay on dört gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">1831-1833 Osmanlı-Mısır Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Mısır Eyaleti arasında 1831-1833 yıllarında süren savaş

1831-1833 Osmanlı-Mısır Savaşı, Birinci Osmanlı-Mısır Savaşı ya da İlk Suriye Savaşı, Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Osmanlı Devleti'ne karşı Filistin, Lübnan, Suriye ve Anadolu'ya düzenlediği seferdir.

Londra Antlaşması (1840) 15 Temmuz 1840 tarihinde bir taraf olarak Osmanlı Devleti ve ikinci taraf olarak Mısır Hidivliği, Birleşik Krallık, Avusturya İmparatorluğu, Prusya, Rusya devletlerinden oluşan Büyük Avrupa Güçleri arasında imzalanmış bir barış ve düzenleme antlaşmasıdır. 1839-1841 Osmanlı-Mısır Savaşını sona erdirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Helen Cumhuriyeti</span>

Birinci Yunanistan Cumhuriyeti, Yunanların Osmanlı İmparatorluğu'na karşı başkaldırısı sırasında kurulan geçici cumhuriyettir. Kurulan bu cumhuriyet aynı zamanda Yunanların kurduğu ilk cumhuriyet olmakla birlikte daha sonra İstanbul Antlaşması ile yerini krallığa bırakacaktır. Tarihçiler devletin anayasal ve demokratik niteliği ile daha sonradan Yunanistan'da kurulacak olan İkinci ve Üçüncü cumhuriyetlere bir örnek teşkil ettiğini söylerler.

Halepa Fermanı Girit Rumları ile Osmanlı Devleti arasındaki antlaşmadır. Girit Rumları 1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nı fırsat bilerek ayaklanmak istemiştir. Hareketlenmeleri engellemek için 12 Ekim 1878'de Halepa Sözleşmesi yapılır. Buna göre Girit valisinin Hristiyan olması ve 5 yıl için büyük devletlerin onayıyla tayin edilmesinde anlaşılmıştır. Girit meclisinin üye sayısı 49 Hristiyan, 31 Müslüman'dan oluşacaktı. Adada toplanan verginin ada için harcanması kararlaştırıldı. İlk vali Fotiyadi Paşa, Girit mahkemelerine bağımsızlık kazandıracak bir nizamname hazırladı ve bunu Osmanlı hükûmetine de kabul ettirdi. Bu antlaşma hareketlenmeleri engellemedi, 1896'da tekrar ayaklanma oldu. 1897'deki Osmanlı-Yunan savaşının bir sebebi de Girit'teki bunalımlardır.

Mora Seferi, 1714-1718 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda evre.

<span class="mw-page-title-main">Corce Beroviç</span> Sisam beyi

Corce Beroviç veya Beroviç Paşa, Osmanlı'da Girit Valisi ve Sisam Beyi olarak görev yapmış Hristiyan devlet adamıydı.

<span class="mw-page-title-main">Girit İsyanı (1897-1898)</span>

1897-1898 Girit İsyanı, II. Abdülhamid devrinde Girit'teki Rum nüfusun Osmanlı İmparatorluğu yönetimine karşı başlattığı başarılı bir ayaklanmadır. İsyancılar başlangıçta Yunanistan Krallığı'ndan ve daha sonra da Büyük Güçlerden malzeme ve silahlı destek aldılar.