İçeriğe atla

Giotto (uzay aracı)

Giotto
Giotto uzay aracının sanatsal bir tasviri
UygulayıcıAvrupa Uzay Ajansı
COSPAR kimliği1985-056A Bunu Vikiveri'de düzenleyin
SATCAT no.15875
Web sitesiESA.int'deki Resmi Sitesi
Görev süresi7 yıl 1 ay (fırlatıştan devre dışı kalmaya)
Uzay aracı özellikleri
Fırlatma ağırlığı960 kg[1]
Güç196 W
Görev başlangıcı
Fırlatma tarihi11:23:00, 2 Temmuz 1985 (UTC) (1985-07-02T11:23:00Z)
RoketAriane 1
Fırlatma yeriGuyana Uzay Merkezi
Görev sonu
Devre dışı kalma23 Temmuz 1992 (1992-07-23)
Yörünge parametreleri
Referans sistemiGüneş merkezli[2]
Dış merkezlik0,17334
Perihelion yüksekliği0,73 AU
Apohelion yüksekliği1,04 AU
Eğiklik2,09°
Süre304,6 gün
Devir10 Temmuz 1992, 15:18:43 UTC
Halley kuyruklu yıldızı uçuşu
En yakın yaklaşım14 Mart 1986
Mesafe596 km (370 mi)
Dünya uçuşu
En yakın yaklaşım2 Temmuz 1990
Mesafe22.730 km (14.120 mi)
26P/Grigg–Skjellerup uçuşu
En yakın yaklaşım10 Temmuz 1992
Mesafe200 km (120 mi)
 

Giotto, Avrupa Uzay Ajansı'nın bir robotik uzay aracı göreviydi. Uzay aracı, Halley kuyruklu yıldızı'na uğradı ve incelemeler yaptı, bu sayede bir kuyruklu yıldızın yakın gözlemlerini yapabilen ilk uzay aracı oldu.[3] 13 Mart 1986'da Halley'in çekirdeğine 596 kilometre mesafeden yaklaşmayı başardı. Uzay aracı, İtalyan Rönesansı'nın erken dönem ressamı Giotto di Bondone'nin adını taşıyordu. Giotto di Bondone, 1301 yılında Halley kuyruklu yıldızı'nı gözlemlemiş ve Scrovegni Şapeli'ndeki Bilgelerin Tapınması adlı tablosunda "Beytüllahim Yıldızı" olarak tasvir etmek için ilham almıştı.[4]

Görev

Başlangıçta Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte bir uzay sondası yapılacağı plânlandı. Fakat NASA'nın bütçe kesintileri nedeniyle bu ortaklıktan dönüldü.[4]

Tasarım

Bilim aygıtları

Giotto'nun 10 bilim aygıtı vardı.[5][6]

  • MAG: manyetometre
  • HMC (Halley Multicolour Camera): 16 cm'lik bir teleskop ve kamera
  • DID (Dust Impactor Detector System): aygıta çarpan toz parçacıklarının kütlesini ölçtü
  • RPA (Rème Plasma Analyser): güneş rüzgarını ve yüklü parçacıkları inceledi
  • JPA (Johnstone Plasma Analyser): ayrıca güneş rüzgarını ve yüklü parçacıkları ölçtü
  • PIA (Particulate Impact Analyser): parçacıkların boyutunu ve kimyasını inceledi
  • OPE (Optical Probe Experiment): uzay aracının arkasındaki gaz ve toz emisyonunu inceledi
  • EPA (Energetic Particle Analyser): alfa parçacıkları, elektronlar ve nötronları analiz etti
  • NMS (Neutral Mass Spectrometer): kuyruklu yıldızın etrafındaki parçacıkların bileşimini ölçtü
  • IMS (Ion Mass Spectrometer): güneşten ve kuyruklu yıldızdan gelen iyon miktarını ölçtü
  • GRE (Giotto Radio Experiment): Giotto'nun radyo sinyallerini kullanarak Halley kuyruklu yıldızı'nı inceledi

Zaman çizelgesi

Fırlatış

ESA tarafından 1980 yılında görev hakkında planlamalar yapıldı. 2 Temmuz 1985 tarihinde Korou'da Ariane 1 roketi tarafından uzaya fırlatıldı.[7]

Halley ile karşılaşma

Venüs'e doğru giden Sovyet Vega 1 sondası ilk kez 4 Mart 1986 tarihinde Halley'den görüntüler almaya başladı ve çekirdeğinin ilk görüntülerini gönderdi, ardından 6 Mart'ta uçuşunu gerçekleştirdi. Vega 1'in Halley'e en yakın yaklaşımı 8.889 km idi. Vega 2 ise 9 Mart'ta uçuşunu gerçekleştirdi. Daha sonra Japon uyduları Suisei ve Sakigake tarafından 151 bin kilometre ve 7 milyon kilometre uzaktan gözlemlenmiştir.

Giotto, 14 Mart 1986'da Halley'i başarıyla geçti ve bazı küçük parçacıklar tarafından vurulmasına rağmen şaşırtıcı bir şekilde hayatta kaldı. Aldığı bir darbe uzay aracını stabilize dönme ekseninden saptırdı, bu yüzden anteni artık Dünya'ya yönelik değildi ve toz kalkanı cihazlarını korumuyordu. 32 dakika sonra Giotto kendini yeniden dengeledi ve bilimsel verileri toplamaya devam etti.

Başka bir çarpışma "Halley Çok Renkli Kamera"yı (Halley Multicolor Camera) tahrip etti, fakat en yakın yaklaşım esnasında çekirdekten fotoğraflar elde edilmişti.

Birinci Dünya uçuşu

Giotto'nun Halley ile karşılaşmasından sonra bile hala 60 kg yakıtı kalmıştı. Üç tane küçük yörünge düzeltmesiyle 5 yıl içinde Dünya'ya dönmesi planlandı ve bilim aygıtları 15 Mart 1986 02:00 UTC'de kapatıldı. Kapatıldıktan 1.419 gün sonra Şubat 1990'da başka bir kuyruklu yıldıza gönderilmek için tekrar uyandırıldı. 2 Temmuz 1990'da Dünya'nın etrafından, bulutların 22.730 km üzerinden geçerek yer çekimi sayesinde hız kazandı ve bu sırada Dünya'nın manyetik alanını ve yüksek enerji parçacıklı alanını ölçtü.[3]

Grigg-Skjellerup ile karşılaşma

Giotto, bir sonraki kuyruklu yıldız buluşması için çekim etkili manevra amacıyla Dünya'nın yanından geçerken 2 Temmuz 1990 tarihinde uyanması için komut aldı.

Uzun bir uykudan daha sonra 9 Temmuz 1992'de Giotto tekrar çalıştırıldı. 10 Temmuz 1992 tarihinde Dünya'dan 215 milyon kilometre uzaklıktaki Grigg-Skjellerup kuyruklu yıldızı'na doğru uçtu ve yaklaşık 200 km'lik bir mesafeye yaklaştı. Ardından, 23 Temmuz 1992 tarihinde tekrar kapatıldı.[3]

İkinci Dünya uçuşu

Giotto 1999 yılında bir kez daha Dünya'ya yakın geçiş yaptı, fakat tekrar aktifleştirilmedi.

Araştırma sonuçları

halley
Halley kuyruklu yıldızı, Giotto uzay aracının en yakın yaklaşımında

Görüntüler, Halley'in çekirdeğinin 15 km uzunluğunda ve 7 ila 10 km genişliğinde koyu, fıstık biçiminde bir cisim olduğunu gösterdi. Yüzeyin sadece %10'u aktifti ve güneşe maruz kalan tarafında en az üç gaz çıkışı görülüyordu. Analizler, kuyruklu yıldızın 4,5 milyar yıl önce yıldızlararası toz parçacıkları üzerinde yoğunlaşan uçucu maddelerden (çoğunlukla buz) oluştuğunu gösterdi. Oluşumundan bu yana neredeyse hiç değişmeden kalmıştır.

Halley tarafından fırlatılan malzemenin ölçülen miktarı:

Kaynakça

  1. ^ "Giotto" (PDF). NASA. 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022. 
  2. ^ "NSSDCA Master Catalog- Giotto - Trajectory Details". nssdc.gsfc.nasa.gov. NASA. 19 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2016. 
  3. ^ a b c "Giotto overview". www.esa.int (İngilizce). 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021. 
  4. ^ a b "ESA Science & Technology - ESA remembers the night of the comet". sci.esa.int. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021. 
  5. ^ "Giotto - PSA - Cosmos". www.cosmos.esa.int. 9 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  6. ^ "ESA Science & Technology - Instruments". sci.esa.int. 30 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  7. ^ "History of cometary missions". www.esa.int (İngilizce). 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021. 
  8. ^ "What Have We Learned About Halley's Comet?". Astronomical Society of the Pacific. 1986. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Venüs</span> Güneş sisteminde yer alan, Güneşe en yakın 2., sıcaklık açısından 1. sırada yer alan gezegen

Venüs, Güneş Sistemi'nde Güneş'e uzaklık bakımından ikinci sıradaki, sıcaklık bakımından ise birinci sıradaki gezegendir.

<span class="mw-page-title-main">Kuyruklu yıldız</span> Güneş’in yakınından geçerken ısınarak gaz açığa çıkarmaya başlayan, buzlu, küçük Güneş Sistemi cisimleri

Kuyruklu yıldız ya da kirlikartopu, Güneş’in yakınından geçerken ısınarak gaz açığa çıkarmaya başlayan, buzlu, küçük Güneş Sistemi cisimleridir. Bu gaz çıkışı, görünür bir atmosfer veya koma ve bazen de bir kuyruk oluşturur. Bu fenomenler, kuyruklu yıldızın çekirdeğine etki eden güneş radyasyonu ve güneş rüzgarı etkilerinden kaynaklanır. Kuyruklu yıldız çekirdek’lerinin büyüklüğü, birkaç yüz metreden ile onlarca kilometreye kadar değişir ve gevşek buz, kozmik toz ve küçük kayalık parçacıklardan oluşur. Kuyruk bir astronomik birim ötesine uzanabilirken, koma Dünya'nın çapının 15 katına kadar çıkabilir. Yeterince parlaksa, teleskop yardımı olmadan Dünya'dan kuyruklu yıldız görülebilir ve gökyüzünde 30°'lik bir alt açı yayı olabilir. Kuyruklu yıldızlar eski çağlardan beri birçok kültür ve din tarafından gözlemlenmiş ve kaydedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Uzay Ajansı</span> AB ülkelerinin uzay kuruluşu

Avrupa Uzay Ajansı veya yaygın İngilizce kısaltmasıyla ESA, 1975 yılında, uzayın keşfini amaçlayan, hükûmetlerarası bir organizasyon olarak kurulmuştur. Şu an 22 üyesi olan ajansın merkezi Fransa'nın başkenti Paris'tedir. 2021 yılı itibarıyla 4,55 milyar Euro'luk bütçeye ve yaklaşık 2200 çalışana sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Edmond Halley</span> İngiliz fizikçi, gökbilimci ve matematikçi (1656-1742)

Edmond Halley, İngiliz gökbilimci, jeofizikçi, matematikçi, meteorolog, fizikçi ve mucit.

<i>Stardust</i> (uzay aracı)

Stardust, NASA tarafından 7 Şubat 1999'da fırlatılan 385 kilogram ağırlığındaki bir robotik uzay sondasıydı. Ana görevi, Wild 2 kuyruklu yıldızının saçından toz örnekleri elde edilmesinin yanı sıra, kozmik toz örnekleri toplamak ve bunları analiz için Dünya'ya getirmekti. Bu görev, türünün ilk örnek getirme göreviydi. Wild 2 kuyruklu yıldızına giderken yanından geçti ve asteroit 5535 Annefrank'ı inceledi. Ana görev, 15 Ocak 2006'da örnek getirme kapsülü Dünya'ya döndüğünde başarıyla tamamlandı.

<span class="mw-page-title-main">Halley kuyruklu yıldızı</span> Güneşin yörüngesinde hareket eden, devir süresi 75-76 yıl olan bir kuyruklu yıldız

Halley kuyruklu yıldızı, resmî adıyla 1P/Halley veya bu kuyruklu yıldızlar üzerine çalışmalar yapan Edmond Halley'e ithafen Comet Halley, Güneş'in yörüngesinde hareket eden ve her 75–76 yılda bir görünen kuyruklu yıldızdır. Halley, çıplak gözle görülebilen bir kuyruklu yıldızdır. Ek olarak, yörüngesini insan ömrü içerisinde tamamlayan çıplak gözle görülen tek kuyruklu yıldızdır. Halley kuyruklu yıldızı, Güneş Sistemi içerisine en son 1986 yılında girmiştir. Hesaplara göre 2061 yılında tekrar görülecektir.

<i>Ulysses</i> (uzay aracı) İnsansız uzay sondası

Ulysses, ana görevi Güneş'in yörüngesinde onu tüm enlemlerde incelemek olan robotik bir uzay sondasıydı. 1990 yılında fırlatıldı ve 1994/1995, 2000/2001 ve 2007/2008 yıllarında Güneş'in üç "hızlı enlem taramasını" gerçekleştirdi. İlave olarak, birkaç kuyruklu yıldızı inceledi. Ulysses, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ile ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi'nin (NASA) ortak girişimiydi ve ESA liderliğinde, Kanada Ulusal Araştırma Konseyi'nin katılımıyla gerçekleşti. Ulysses'teki görev faaliyetleri için son gün 30 Haziran 2009'du.

<span class="mw-page-title-main">Kozmik toz</span>

Kozmik toz, uzayda var olan bir tozdur. Çoğu kozmik toz parçacığı, mikrometeoroitlerde olduğu gibi birkaç molekül ile 0,1 mm (100 µm) arasında ölçülür. Daha büyük parçacıklara ise meteoroit denir. Uzaydaki tüm tozun küçük bir kısmı yıldızların bıraktığı yoğunlaşmış maddeler gibi daha büyük ateşe dayanıklı mineraller içerir. Buna yıldız tozu denir. Yerel yıldızlararası ortam olan Yerel Kabarcığın toz yoğunluğu ortalama 10-6 x toz parçacığı/m³ 'tür ve her toz parçacığı yaklaşık 10–17 kg'lık bir kütleye sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">İnsansız uzay gemisi</span> otomatik olarak uzayda uçabilen ve insansız uzay uçuşları için kullanılan uzay gemileri

İnsansız uzay gemisi ya da insansız uzay aracı, otomatik olarak uzayda uçabilen ve insansız uzay uçuşları için kullanılan uzay gemilerine verilen genel addır. Ne derece insanlardan bağımsız, yani özerk olduğu gemi modelleri arasında farklıdır. Uzaktan kumandalı, uzaktan güdümlü ya da tamamen özerk (robotik) olabilirler. Mesela Salyut 7, Mir ve UUİ'nun modülü Zarya, insansız uzaktan güdümlü şeklide istasyonu işletebilme, her iki yeniden ikmâl aracı ve yeni modüllerle kenetlenme imkânına sâhipti. En yaygın insansız uzay gemileri robotik uzay gemileri, insansız yeniden ikmâl araçları, uzay sondaları ve uzay rasathaneleridir. Her insansız uzay gemisi robotik olmamaktadır. Meselâ uzaya yollanan bir yansıtıcı top, robotik değildir.

<i>Philae</i> (uzay aracı) Rosetta uzay aracına eşlik eden insansız Robotik Avrupa Uzay Ajansı iniş aracı

Philae, Avrupa Uzay Ajansı'nın robotik bir iniş aracıydı. Rosetta uzay aracının taşıdığı Philae, 12 Kasım 2014 tarihinde 67P/Churyumov–Gerasimenko kuyruklu yıldızına inerek bir kuyruklu yıldıza inen ilk uzay aracı oldu.

<i>Rosetta</i> (uzay aracı)

Rosetta, Avrupa Uzay Ajansı tarafından imal edilip 2 Mart 2004'te fırlatılan bir uzay sondasıydı. İniş modülü Philae ile birlikte 67P/Churyumov-Gerasimenko (67P) kuyruklu yıldızının ayrıntılı bir incelemesini gerçekleştirdi. Uzay aracı, kuyruklu yıldıza yaptığı yolculuk sırasında Dünya ve Mars gezegenleriyle, 21 Lutetia ve 2867 Šteins asteroitlerinin yakınından geçti. SOHO / Cluster ve XMM-Newton'dan sonra ESA'nın Horizon 2000 programının üçüncü temel taşı görevi olarak başlatılmıştı.

<i>Deep Impact</i> (uzay aracı)

Deep Impact, Cape Canaveral Uzay İstasyonu'ndan 12 Ocak 2005, 18.47 UTC'de fırlatılan bir NASA uzay sondasıydı. Bir çarpma aygıtı bırakarak Tempel 1 (9P/Tempel) kuyruklu yıldızının iç bileşimini incelemek amacıyla tasarlanmıştır. 4 Temmuz 2005, 05.52 UTC'de çarpma aygıtı kuyruklu yıldızın çekirdeğiyle başarılı bir şekilde çarpıştı. Çarpışma, çekirdeğin iç kısmındaki enkazı kazarak bir çarpma krateri oluşturdu. Uzay aracı tarafından çekilen fotoğraflar kuyruklu yıldızın beklenenden daha tozlu ve daha az buzlu olduğunu gösterdi. Çarpışma, beklenmedik derecede büyük ve parlak bir toz bulutu oluşturdu ve çarpma kraterinin görünümünü gizledi.

<span class="mw-page-title-main">Solar and Heliospheric Observatory</span> Avrupalı sanayi konsorsiyumu tarafından inşa edilen bir uzay aracı

Solar and Heliospheric Observatory, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından, Matra Marconi Space liderliğindeki bir Avrupa sanayi konsorsiyumu tarafından üretilen bir uzay aracıdır. SOHO, Güneş'i incelemek üzere 2 Aralık 1995 tarihinde Lockheed Martin Atlas IIAS fırlatma aracıyla uzaya fırlatılmıştır. Mayıs 1996'da normal faaliyetlerine başlamış ve ayrıca 5.000'den fazla kuyruklu yıldız keşfetmiştir. Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ve NASA arasında ortak bir proje olan SOHO, Uluslararası Güneş Yerküre Fizik Programının bir parçasıydı. Başlangıçta iki yıl sürecek bir görev olarak planlanan SOHO, 25 yıldan fazla bir süredir uzaydaki faaliyetine devam etmektedir. Görev, ESA'nın Bilim Programı Komitesi tarafından gözden geçirilip onaylanması şartıyla 2025 sonuna kadar uzatılmıştır.

John Alexander Simpson halkı ve politik liderleri bilim alanında eğitmeye gönül vermiş deneysel nükleer ve kozmik ışın fizikçisidir. Öldüğü yıl uzaydaki cihazları yaklaşık 40 yıldır uzaydan veri göndermekteydi. Simpson kariyerini Chicago Üniversitesi fizik bölümünde araştırmacı ve eğitim görevlisi olarak geçirdi. Araştırması, 31 Ağustos 2000, ölümünden birkaç hafta önceye kadar devam etti.

<i>Sakigake</i>

Sakigake veya başlangıçtaki adıyla MS-T5, Japonya'nın ilk gezegenler arası uzay aracı ve ABD ile Sovyetler Birliği dışında herhangi bir ülke tarafından fırlatılan ilk derin uzay sondasıydı. Yeni fırlatma aracının performansının görülmesi, Dünya'nın yer çekiminden kaçma yeteneğinin test edilmesi, gezegenler arası ortam ve manyetik alanın gözlemlenmesi amaçlanmıştı. Sakigake'nin ayrıca, Halley kuyruklu yıldızı'na yaklaşan sondalardan alınan veriler için bir referans çerçevesi olarak hareket etmesi amaçlanmıştı. Başlangıç ölçümleri, birkaç ay sonra fırlatılan Suisei sondası görevini iyileştirmek için kullanılacaktı. 7 Ocak 1985 tarihinde Mu-3S-II roketi ile Uchinoura Uzay Merkezi'nden uzaya fırlatıldı.

<i>Suisei</i>

Suisei veya başlangıçtaki adıyla Planet-A, ISAS tarafından geliştirilen mürettebatsız bir uzay sondasıydı. 18 Ağustos 1985 tarihinde M-3SII roketi ile Uchinoura Uzay Merkezi'nden uzaya fırlatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Fobos programı</span>

Fobos programı, Sovyetler Birliği tarafından Mars ve uyduları, Phobos ve Deimos'u incelemek için fırlatılan iki sondadan oluşan insansız bir uzay göreviydi. Phobos 1, 7 Temmuz 1988'de, Phobos 2 ise 12 Temmuz 1988'de, her biri bir Proton-K roketiyle fırlatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Vega programı</span>

Vega programı, Venüs gezegenini araştırmak için başlatılan, aynı zamanda Halley kuyruklu yıldızını da inceleyen görevler bütünüdür. Bu program iki ayrı görevden oluşur:

<i>Deep Space 1</i>

Deep Space 1 (DS1), bir asteroit ve bir kuyruklu yıldızın yakınından uçuş gerçekleştiren NASA'nın teknoloji kanıtlama amaçlı bir uzay aracıydı. Gelişmiş teknolojileri test etmek için tahsis edilmiş Yeni Binyıl Programı'nın bir parçasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Kuyruklu yıldız çekirdeği</span>

Çekirdek, bir zamanlar kirli kartopu veya buzlu pislik topu olarak adlandırılan kuyruklu yıldız'ın katı, merkezi kısmıdır. Bir kuyruklu yıldız çekirdeği kaya, toz ve donmuş gazlar'dan oluşur. Güneş tarafından ısıtıldığında, gazlar süblimleşir ve çekirdeği çevreleyen koma olarak bilinen bir atmosfer üretir. Güneş'in radyasyon basıncı ve güneş rüzgarı tarafından komaya uygulanan kuvvet, Güneş'ten uzağa bakan muazzam bir kuyruğun oluşmasına neden olur. Tipik bir kuyruklu yıldız çekirdeğinin albedo değeri 0.04'tür. Bu kömürden daha siyahtır ve bir toz örtüsünden kaynaklanabilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.