İçeriğe atla

Gine ve Yeşil Burun’un Bağımsızlığı için Afrika Partisi

PAIGC
Genel başkanCarlos Gomes Júnior
KurucuAmilcar Cabral
Luis Cabral
Kuruluş tarihi19 Eylül 1956
İdeolojiSosyal demokrasi
Demokratik sosyalizm
Sol milliyetçilik
Afrika milliyetçiliği
Tarihsel:
Marksizm-Leninizm
Siyasi pozisyonMerkez sol ve sol
Tarihsel:
Aşırı sol
Uluslararası üyelikSosyalist Enternasyonal
Gine-Bissau Ulusal Halk Meclisi
67 / 100
İnternet sitesi
Gine-Bissau

Gine ve Yeşil Burun'un Bağımsızlığı için Afrika Partisi (Portekizcesi: Partido Africano da Independência da Guiné e Cabo Verde) veya PAIGC, Gine-Bissau'yu 1973 yılındaki bağımsızlığından 1990'lı yılların sonuna dek yöneten ve 2004 yılından 2005 yılına kadar iktidarda olan siyasi parti. Parti, halihazırda Ulusal Halk Meclisinde çoğunluğa sahiptir. 2007 yılında iktidardaki koalisyonun bir parçası olmuş, 2008 yılında görevden ayrılana kadar PAIGC üyesi Martinho Ndafa Kabi, başbakan olarak görev yapmıştır.

Tarihi

Bağımsızlık mücadelesi

Parti, 19 Eylül 1956 tarihinde Portekiz sömürgesi olan Portekiz Ginesi'nde Amilcar Cabral ve kardeşi Luis Cabral tarafından kuruldu. Parti, Gine ve Yeşil Burun'un Portekiz'den bağımsızlığını savunmaktaydı.[1]

1950'li yıllarda Portekiz Ginesi, Portekiz'in Afrika kıtasındaki en az gelişmiş sömürgesiydi. Konumu gereği Portekiz'in Angola ve Mozambik'deki sömürge toprakları için sıçrama noktası oluşturuyordu.

1959 yılında meydana gelen Pijiguiti Katliamı özellikle işçilerin ve halkın PAIGC örgütünü desteklemelerine yol açacaktır. Olayda eylem yapan liman işçilerine Portekiz askerlerince ateş açılacak ve 50 işçi hayatını kaybedecektir. Portekiz buna rağmen örgütü ciddiye almayacak ve bastırmaya bile çalışmayacaktır.

1961 yılında Mozambik'deki FRELIMO, Angola'daki MPLA ve Gine-Bissau'daki PAIGC Portekiz'e karşı yürüttükleri bağımsızlık mücadelelerini koordine edebilme için Portekiz Sömürgelerindeki Ulusal Örgütler Konferansı'nı (Portekizce: Conferência das Organizações Nacionalistas das Colónias Portuguesas) kurarlar.

İlk başta Portekiz'in ülkeden çıkmasını barışçıl yollarla savunan PAIGC, Portekiz rejiminin giderek silahlı kuvvetler başvurmasıyla beraber silahlı eylemlere başlayacaktır.

Portekiz'e karşı silahlı mücadele Mart 1962'de Praia'da başlayacak, eylemler çoğunlukla Yeşil Burun Adaları'ndan çok Gine'de yoğunlaşacaktır. Yeşil Burun'da PAIGC yeraltında örgütlenirken askeri saldırılarla zayiat alan örgüt bir süre sadece sabotaj eylemleri yapacaktır.

1963 Ocak ayında Amilcar Cabral, Portekiz'e savaş ilan edecek ve Tite Askeri Üssü'ne saldıracaktır. Kuzey bölgelerde yoğun çatışmalar yaşanır.

Sürmekte olan Soğuk Savaş döneminde PAIGC gerillaları, Sovyetler Birliği ve Küba'dan askeri silah ve cephane desteği alacak, bu ülkelere eğitim için gerilla gönderecektir.

İlk parti kongresi Şubat 1964'te kurtarılmış Cassaca kentinde yapılır. Bu kongrede PAIGC örgütünün siyasi ve askeri kanadı yeniden değerlendirilir ve örgütlenir. Gerilla kuvvetlerini desteklemek için yeni bir ordu (Halkın Devrimci Silahlı Kuvvetleri FARP) kurulmasına karar verilir.

Savaş boyunca Portekiz Ordusu oldukça başarısız olur. Uzun süre PAIGC ciddiye alınmaz, birlikler Angola ve Mozambik'teki çatışma bölgelerine kaydırılır. Durumun ciddiyetini anlamaya başlayınca ise iş işten geçmiştir.

1966 yılında Amilcar Cabral, Havana Küba'da yapılan Tricontinental Konferansı'na katılacak ve Küba lideri Fidel Castro üzerinde olumlu bir etki bırakacak, bu sayede Küba, PAIGC örgütüne bağımsızlık mücadelesi için askeri danışman, doktor, teknisyen ve mühimmat yardımı yapacaktır. Gine-Bissau'ya gönderilen Küba delegasyonunun başında Kübalı ünlü devrimci Victor Dreke bulunur.[2]

1967 yılına gelindiğinde PAIGC Portekiz kışla ve karakollarına yüzlerce saldırı düzenlemiş ve ülkenin üçte ikisine hakim olmuş konumdadır. Ertesi yıl Portekiz, yeni atanan General António de Spínola önderliğinde yeni bir saldırı başlatır. Spínola, gerillaların halk desteğini kırmak için büyük bir inşa süreci başlatır; okullar, hastaneler ve yolların yapımına girişir.

Portekiz Ordusu, ABD'nin Vietnam'da kullandığı napalm ve biyolojik silahları kullanmaya başlar. Spínola'nın uyguladığı taktiklerle Portekiz Ordusu ilerlemeye başlayacaksa da PAIGC, Sovyetler Birliği ve Küba'dan aldığı yeni silahların yardımıyla saldırılara kısa sürede yanıt üretecektir. Örgütün, İlyuşin İl-14 bombardıman uçakları bile bulunmaktadır.

Ocak 1973'te örgüte büyük bir darbe indirilir ve lideri Amilcar Cabral, Portekiz gizli servisince öldürülür. Her şeye rağmen 24 Eylül 1973'te tek taraflı olarak ilan edilen bağımsızlık Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda 93-7 oyla kabul edilir ve Portekiz'in ülkedeki silahlı varlığı yasa dışı ilan edilir.[3]

Portekiz Ordusu askeri olarak ayakta olsa da Lizbon’daki António de Oliveira Salazar rejimi sömürge savaşları sonucunda iflasın eşiğini gelen ekonomik yapı, rejimden memnuniyetsizliğini dile getiren sol kamuoyu ve düşük rütbeli subaylar ile sıradan askerlerin müdahalesi sonucu Karanfil Devrimi sonucu devrilecektir. Geçiş döneminde en güçlü siyasi özne olan Portekiz Komünist Partisi'nin sömürgelerle ilgili politikası olan koşulsuz bağımsızlık verilmesi Angola, Mozambik ve Gine-Bissau’da uygulanacak ve 10 Eylül'de bağımsızlığını kazanan Gine-Bissau’nun ilk Devlet Başkanı Amilcar’ın kardeşi Luis Cabral olacaktır.

11 yıllık savaşın sonunda ülkede bulunan 35000 Portekiz askerinden 1875'i, PAIGC örgütünün ise 10000 askerinden 6000'i hayatını kaybedecektir.

Bağımsızlıktan sonra

Bağımsızlığın kazanılmasından sonra iktidara PAIGC geçecektir. Devlet Başkanı Luis Cabral olacaktır. PAIGC, Gine-Bissau ve Yeşil Burun'un birliğinden yana olsa da birlik, 1980 yılında bozulacaktır. 1980 yılında Yeşil Burunlu olan Cabral’a yapılan askeri darbe sonucu, iktidarı João Bernardo "Nino" Vieira alacaktır.[4] Bu gelişme üzerine partinin Yeşil Burun örgütü ayrı bir parti olarak ayrılacaktır. 1991 yılında ilk çok partili seçimler yapılacak, PAIGC oyların %46'sını alarak birinci parti olacaktır.

Ülkede 1998 Haziran ayında başlayan iç savaş, 1999 Mayıs'ında Vieira'nın devrilmesiyle sonuçlanır. Parti Kongresinde ise Vieira “savaş çıkartmak için kışkırtıcılık” suçundan partiden atılır ve yerine eski başbakanlardan Manuel Saturnino da Costa getirilir. İktidardaki askerî cuntanın onayıyla devlet başkanlığı için aday olan PAIGC üyesi Francisco Benante Devlet Başkanı seçilir. Kasım ayında yapılan parlamento seçimlerinde ise PAIGC yine birinci parti olur.

Parti 2004 Mayıs ayında yapılan seçimlerde %31 oyla birinci parti olur ve iktidardan devrildiği 1999 yılından itibaren ilk kez hükûmete gelir. Parti lideri, Carlos Gomes Júnior Başbakan olur. 2005 yılında yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde ise PAIGC adayı, sürgünden dönen Vieira karşısında tutunamaz ve Vieira yeniden Devlet Başkanı seçilir. Seçildikten sonra Gomes'i görevden alır ve PAIGC içinde kendisi lehine muhalefet yapan Aristides Gomes'i başbakanlık görevine getirir.

2007 yılında ise güvenoyu alamayan Aristides, görevden alınınca PAIGC'in de aralarında bulunduğu koalisyon başa gelir ve PAIGC liderlerinden Martinho Ndafa Kabi Başbakan olur. Kabi ile partisi arasındaki çelişkiler 2008 yılında su yüzüne çıkar ve parti desteğini çekince Kabi görevi bırakmak zorunda kalır.

İdeoloji

Gine ve Yeşil Burun'un bağımsızlığını sağlamayı amaçlayan PAIGC, Marksist-Leninist bir ulusal kurtuluş hareketi olarak kurulmuştur. Portekiz'in bölgeden çekilmesiyle birlikte yönetime geçerek ülke ekonomisini tarım üzerine inşa etmiş ve herkesin eğitime erişebilmesi için önemli adımlar atmıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından diğer birçok siyasi parti gibi ideolojik değişime uğramış, sosyal demokrasi ve demokratik sosyalizme yönelmiştir. Afrika ülkeleri arasındaki ilişkilerin geliştirilmesini savunan PAIGC, aynı zamanda milliyetçi bir duruş sergilemektedir.

PAIGC, uluslararası alanda Sosyalist Enternasyonal'in bir üyesidir.

Kaynakça

  1. ^ Brockman, Norbert, An African Biographical Dictionary, 1994, s. 73
  2. ^ Jihan El Tahri (2007) Cuba! Africa! Revolution!. BBC Television
  3. ^ "Konuyla ilgili 3061 numaralı BM kararı" (PDF). 9 Ocak 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2009. 
  4. ^ Kendisi de askeri bir darbeyle başa geçen PAIGC üyesi Vieira Genelkurmay Başkanı'nın öldürülmesinden sorumlu tutularak ordu birliklerine bağlı güçler tarafından konutunda 2 Mart 2009 günü öldürülür.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gine-Bissau</span> Batı Afrikada bulunan bir ülke

Gine-Bissau ya da resmî adı ile Gine-Bissau Cumhuriyeti, Afrika kıtasının batı bölümünde bulunan bir ülkedir. Ülkenin sınır komşularını Senegal ve Gine oluşturmakta olup, ülkenin batısında Atlas Okyanusu yer almaktadır. Ülkenin başkenti ve en büyük şehri Bissau'dur.

<span class="mw-page-title-main">MPLA</span> Angolayı 1975 yılındaki bağımsızlığından sonra yöneten siyasi parti

MPLA, Angola'yı 1975 yılındaki bağımsızlığından sonra yöneten siyasi partidir. 1961-1975 yılları arasında bağımsızlık için Portekiz ile savaşmış, 1975-2002 yılları arasında ise çıkan iç savaşta UNITA ve FNLA ile savaşmış ve zafer kazanmıştır.

Angola İç Savaşı yeni bağımsızlığını kazanmış olan Angola'nın Portekiz himayesinden Nisan 1974'te çıkmasından sonra oluşmuş bir ihtilaftır. Afrika'nın en uzun süren anlaşmazlığıdır. 2002 yılında resmen biten ve 27 yıl süren savaş, bitene kadar 500,000 insanın ölümüne ve binlerce insanın da göçüne sebep olmuştur.

Víctor Emilio Dreke Cruz, Kübalı komünist lider ve Küba Devrim Ordusu'nda general.

<span class="mw-page-title-main">Karanfil Devrimi</span>

Karanfil Devrimi, Portekiz'de 25 Nisan 1974 günü şiddet kullanılmadan gerçekleştirilen askerî darbedir. Portekiz'in otoriter bir diktatörlükten demokrasiye geçişini sağlayacak iki yıllık bir değişim döneminin başlangıcı olmuştur.

Amilcar Lopes Cabral Afrikalı ziraat mühendisi, yazar, marksist ve vatansever siyasetçi. Cabral, Gine-Bissau ve Yeşil Burun Adalarındaki bağımsızlık hareketinin önderlerindendir. 1973 yılında Portekizli ajanlarca suikast sonucu öldürülmüş, ölümünden kısa bir süre sonra da Gine-Bissau tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Portekiz Sömürge Savaşları</span> Portekiz Ordusuyla Portekiz’in Afrika’daki sömürgeleri arasında 1961-1974 yılları arasındaki yaşanmış savaşlar

Portekiz Sömürge Savaşları, aynı zamanda Denizaşırı Savaş ve Kurtuluş Savaşı olarak da bilinir, Portekiz Ordusuyla Portekiz'in Afrika'daki sömürgeleri arasında 1961-1974 yılları arasındaki savaşların adı. Soğuk Savaş döneminde Afrika kıtasındaki belirleyici ideoloji ve silahlı çatışmalardır. Portekiz, diğer Avrupa uluslarının aksine 1950 ve 1960'lı yıllarda Afrika'daki sömürgelerini bırakmamıştır. 1960'lı yıllarda sayısız silahlı kurtuluş örgütü ülkelerdeki komünist hareketin de gelişmesiyle bağımsızlık savaşı vermeye başlayacaktır. Bölgede ABD, Çin ve aparthayd yönetimindeki Güney Afrika desteğinde örgütlenen anti-komünist silahlı kuvvetlerle bağımsızlık yanlıları arasında iç savaşa varacak çatışmalar yaşanacaktır. Bölgedeki Portekiz'e karşı en belirgin kurtuluş savaşı veren ülkeler Angola, Mozambik ve Gine-Bissau olacaktır. Angola'da MPLA, Gine-Bissau'da PAIGC, Mozambik'de FRELIMO koordineli verdikleri silahlı mücadele karşısında Portekiz yönetimi zorlansa da öldürücü darbeyi 1974 yılında Lizbon'da gerçekleşen Karanfil Devrimi indirecektir. Portekiz Ordusu içerisinde örgütlenen Movimento das Forças Armadas Afrika'da sürmekte olan kanlı sömürge savaşları ve Salazar yönetiminden genel olarak kamuoyunun rahatsızlığı nedeniyle halkı da arkasına alarak darbe yapmış ve devrim sürecini başlatmıştır. Ülkedeki siyasal yapıda çok önemli değişiklikler gerçekleştiren yeni yönetim sömürgelerde kalan askerî birlikleri hızla geri çekecek ve Afrika'daki sömürgelerde iktidar yerel örgütlere hızla bırakılacaktır. Nisan 1974'te Lizbon'da gerçekleşen Karanfil Devriminin sömürge savaşını sona erdirmesinin ardından sömürge ülkelerindeki yüzbinlerce Portekiz vatandaşı ülkeye geri dönmeye başlamış, askerî personelin yanı sıra değişik etnik kökenden Afrikalı-Portekiz dönmüştür. Bu devasa göçten sonra özellikle Angola ve Mozambik'de uzun yıllar sürecek olan iç savaşlar çıkmıştır. Eski sömürge ülkeleri bağımsızlıklarını ilan ettikten sonra ciddi sorunlarla karşılaşacak, ekonomik ve sosyal gerilemenin yanı sıra, yolsuzluk, yoksulluk, eşitsizlik ve merkezi planlama eksikliği bağımsızlık dönemi üzerine kurulan beklentileri yerine getirmeye engel olacaktır. Afrika'da ilk sömürge sahibi olan Avrupalı ülke olan Portekiz, sömürgelerini de en son terkeden ülke olacaktır. Eski sömürgelerdeki ülkeler olan Angola'da Agostinho Neto, Mozambik'de Samora Machel, Gine-Bissau'da ise Luis Cabral devlet başkanı olacaklardır.

<span class="mw-page-title-main">Samora Machel</span> Mozambik devlet başkanı (1975-1986)

Samora Moisés Machel, Mozambikli askeri komutan, devrimci ve siyasetçi. Machel, Afrika ülkesi Mozambik Halk Cumhuriyeti'nin 1975 yılında bağımsızlığını kazanmasında büyük rol oynamış, 1975 yılında üstlendiği devlet başkanlığını 1986 yılındaki ölümüne kadar yürütmüştür. 1986 yılında devlet başkanlığı uçağı Mozambik, Esvatini ve Güney Afrika Cumhuriyeti sınırlarının olduğu dağlık bölgede yere çakılmış ve Machel ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Luis Cabral</span>

Luís de Almeida Cabral, Gine-Bissaulu siyasetçi. Cabral, Afrika ülkesi Gine-Bissau'nun ilk devlet başkanı olarak 1973 ile 1980 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur. Ülkenin bağımsızlığını kazanan PAIGC örgütünün kardeşi Amilcar Cabral ile beraber kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Angola-Küba ilişkileri</span>

Angola – Küba ilişkileri, iki ülke arasındaki diplomatik, askeri, sosyal ve ticari ilişkileri kapsar. Angola ve Küba arasındaki ikili ilişkiler oldukça gelişkindir. Angola İç Savaşı sırasında Küba Silahlı Kuvvetleri Marksist MPLA iktidarının korunması için UNITA, FNLA ve Güney Afrika Cumhuriyeti Ordusuna karşı savaşmıştır.

Abelardo Colomé Ibarra Kübalı devrimci, asker ve devlet adamı. Küba Devrimci Silahlı Kuvvetlerinde general ve Küba Komünist Partisi kurucusu, Politbüro ve Merkez Komite üyesidir. 2015 yılına dek Küba İçişleri Bakanı ve Devlet Konseyi Başkan Yardımcısı görevinde bulunmuştur. Çok sayıda muharebeye girmiş bir askerdir. Küba Cumhuriyeti Kahramanıdır.

Raimundo Pereira, Gine-Bissau'lu avukat. Cumhurbaşkanı Malam Bacai Sanhá'nın ölümü nedeniyle 9 Ocak - 12 Nisan 2012 tarihleri arası Gine-Bissau Cumhurbaşkanı Vekili olarak görev yapmıştır. Pereira, 22 Aralık 2008 tarihinden beri Ulusal Halk Meclisi Başkanı olmuştur. Ayrıca 3 Mart 2009'dan 8 Eylül 2009 tarihine kadar geçici cumhurbaşkanı olarak görev yaptı. Pereira, Afrika, Gine ve Cape Verde Bağımsızlık Partisi(PAIGC) üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Gine-Bissau bayrağı</span> Ulusal bayrak

Gine Bissau bayrağı resmî olarak 24 Eylül 1973 tarihinde göndere çekilerek kullanılmaya başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Portekizce Konuşan Ülkeler Topluluğu</span>

Portekizce Konuşan Ülkeler Topluluğu (CPLP) Portekizce konuşan ülkeler arasındaki birlikteliği ve ortak çalışmayı öngören çok taraflı bir forumdur. Bu toplulukta Portekiz'in yanı sıra geçmiş dönemde Portekiz'in kolonisi olan ülkeler yer almaktadır. Üye ülkelerin tamamında Portekizce resmi dil olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fokoculuk</span> gerilla savaşı yoluyla devrim yapılmasına dair geliştirilen devrim stratejisine verilen ad

Fokoculuk, gerilla savaşı yoluyla devrim yapılmasına dair geliştirilen devrim stratejisine verilen ad. İlk olarak Fransız entelektüel Régis Debray tarafından ortaya atılan bu strateji, teoride ve pratikte Che Guevara tarafından geliştirilerek Marksist literatüre girmiş ve 1959'da gerçekleşen Küba Devrimi sayesinde bu yöntem, Vietnam Savaşı örneğinde olduğu gibi uluslararası arenaya taşınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aristides Pereira</span>

Aristides Pereira, Yeşil Burunlu siyasetçi. Pereira, Afrika ada ülkesi Yeşil Burun Adaları'nda bu makama çıkan ilk devlet başkanı olarak 1975 ile 1991 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur.

Gine-Bissau başbakanı, Afrika ülkesi Gine-Bissau'nun bağımsızlığını ilan ettiği 1973 yılından sonra hükûmetin başında yer alan kişi olarak bu makama getirilen kişiye verilen unvandır.

<span class="mw-page-title-main">Kumba Ialá</span>

Kumba Ialá ya da Kumba Yalá, Gine-Bissaulu öğretim görevlisi ve siyasetçi. Ialá, Afrika ülkesi Gine-Bissau'da 2000 ile 2003 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Francisco Mendes</span> Gine-Bissau başbakanı

Francisco Mendes ya da takma adı Chico Té, Gine-Bissaulu asker ve siyasetçi. Mendes, Afrika ülkesi Gine-Bissau'da ülkenin ilk başbakanı olarak 1973 ile 1978 yılları arasında başbakanlık makamında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Portekiz Yeşil Burun Adaları</span> Portekiz İmparatorluğunun Yeşil Burun Adalarındaki eski kolonisi

Yeşil Burun Adaları, 1462'deki ilk yerleşiminden 1975'teki bağımsızlığına kadar Portekiz İmparatorluğu'nun bir kolonisiydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.