İçeriğe atla

Gezegen türleri listesi

Üstten aşağıya: Merkür, atmosferi olmadan Venüs, Dünya ve Ay, Mars, Jüpiter, Saturn, Uranüs ve Neptün (ölçekli değildir)

Aşağıdaki liste kütlelerine, yörüngelerine, fiziksel ve kimyasal bileşenleri veya diğer sınıflandırmalara göre tasnif edilmiş gezegen türlerinin bir listesidir.

UAB tanımına göre Güneş Sistemi'ndeki bir gezegen, Güneş'in yörüngesinde olmalıdır, hidrostatik dengeyi sağlamak için yeterli kütleye sahip ve "çevresi temiz" olmalıdır.

Üzerinde çalışılan ötegezen tanımı şöyledir:[1][2]

* Gerçek kütleleri döteryumun termonükleer füzyonu için sınırlayıcı kütlenin altında olan (şu anda güneş metalikliğindeki nesneler için 13 Jüpiter kütlesi olarak hesaplanmaktadır) ve yıldızların, kahverengi cücelerin veya yıldız kalıntılarının yörüngesinde bulunan ve merkezi nesneyle kütle oranı L4/L5 kararsızlığının altında (M/Mcentral < 2/(25+√621)) olan nesneler “gezegendir” (nasıl oluştukları önemli değildir).

  • Güneş sistemi dışı bir cismin gezegen olarak kabul edilebilmesi için gereken minimum kütle/boyut, Güneş Sistemimizde kullanılanla aynı olmalıdır.

UAB tanımına göre, gerçek veya "büyük gezegenler", cüce gezegen veya kahverengi altcüce gibi diğer gezegen kütleli cisimlerden ayırt edilebilir.

Bununla birlikte, belirli gezegen türleri diğer gezegen kütleli nesnelere uygulanmıştır; Örneğin Plüton-Charon sistemine "çift cüce gezegenler" adı verilmektedir.

Kütlesine göre

Gezegen türü Açıklama Örnek
Süper-JupiterJüpiter gezegeninden daha fazla kütleli astronomik cisim. Kepler-1704b
Dev gezegenBüyük gezegen. Çoğunlukla 'gaz'dan (hidrojen ve helyum) veya 'buzlardan' (su, metan ve amonyak gibi uçucu maddeler) oluşurlar, ancak aynı zamanda birincil olarak kayadan da oluşmuş olabilirler (karasal), karasal olursa bu onu Mega Dünya yapar.[3] Kütle bileşimlerine bakılmaksızın dev gezegenler normalde kalın bir hidrojen ve helyum atmosferlerine sahiptir. Jupiter
Süper-NeptuneNeptün'den daha büyük bir gezegen. Bu gezegenlerin genellikle Dünya'dan yaklaşık 5-7 kat daha büyük olduğu ve tahmini kütlelerinin 20-80 ME olduğu tanımlanmaktadır.
Buz devi (Neptünyen gezegen) Uranüs veya Neptün'e benzer kütleli gezegenler; gaz devlerinden daha küçüktür ama yine de Dünya'dan çok daha büyüktür. TOI-332b
Alt-NeptünDaha büyük bir kütleye sahip olmasına rağmen Neptün'den daha küçük yarıçapa sahip bir gezegendir
Mini-NeptünGaz cücesi veya geçiş gezegeni olarak da bilinir. 10 Dünya kütlesine kadar olan ancak Uranüs ve Neptün'den daha az kütleye sahip bir gezegen. Mini-Neptünler, muhtemelen derin buz, kaya veya sıvı okyanus katmanları (su, amonyak, her ikisinin karışımı veya daha ağır uçucu maddelerden oluşan) içeren kalın hidrojen-helyum atmosferlerine sahiptir. Kepler-138d
Mega-Dünya Dünya'nın kütlesinin en az on katı olan devasa bir karasal ötegezegen için önerilen yeni sözcük
Dev Dünya (Süper Dünya) Kütlesi Dünya'nınkinden daha yüksek, ancak Güneş Sistemi'nin sırasıyla 14,5 ve 17,1 Dünya kütlesi olan daha küçük gaz devleri Uranüs ve Neptün'ün kütlesinden önemli ölçüde daha düşük olan güneş sistemi dışı bir gezegen. Kepler-10b
Alt-Dünya Dünya ve Venüs'ten "oldukça daha az kütleli" gezegenlerin sınıflandırılması. Merkür

Yörünge biçimine göre

Gezegen türü Açıklama
Çift yörüngeli gezegenİki yıldızın yörüngesinde dönen ötegezegen.
İkili gezegen İkili gezegen olarak da bilinir. Birbiri etrafında yörüngede dönen iki gezegen kütleli nesne.
Eksantrik Jüpiter

(Dışmerkezli Jüpiter)

Yıldızının etrafında eksantrik bir yörüngede dönen bir gaz devi.
ÖtegezegenGüneş'in yörüngesinde dönmeyen ama farklı bir yıldız, yıldız kalıntısı veya kahverengi cüce yörüngesinde dönen gezegen.
Ekstragalaktik gezegen (ötegalaktik gezegen) Samanyolu Galaksisi dışındaki ötegezegen.
Yaşanabilir bölgeli gezegenYıldızın yaşanabilir bölgesi içinde yer alan yörüngeye sahip bir gezegen.
Sıcak JüpiterÖzellikleri Jüpiter'e benzeyen, ancak ana yıldızlarına çok yakın, yaklaşık 0.015 ve 0.5 AU (2.2×106 and 74.8×106 km) arasında, yörüngede döndükleri için yüksek yüzey sıcaklıklarına sahip olan bir güneş dışı gezegen sınıfı. 52 AU'daki (7.800×106 km) ana yıldız (Güneş), düşük yüzey sıcaklıklarına neden oluyor.
Sıcak NeptünUranüs veya Neptün'ünkine benzer bir kütleye sahip, yıldızına yakın bir yörüngede (normalde bir astronomik birimden daha az uzaklıkta) bulunan güneş sistemi dışı bir gezegen.
Alt gezegen Yörüngeleri Dünya'nın yörüngesi içinde olan gezegenler.
İç gezegenGüneş Sistemi'nde asteroit kuşağından daha küçük yörüngelere sahip bir gezegen.[nb 1]
Dış gezegenGüneş Sistemi'nde asteroit kuşağının ötesinde yer alan bir gezegendir ve dolayısıyla gaz devlerini ifade eder.
Pulsar gezegen Bir pulsarın veya hızla dönen bir nötron yıldızının yörüngesinde dönen bir gezegen.
Yetim gezegenAyrıca yıldızlararası gezegen olarak da bilinir..Doğrudan galaksi yörüngesinde dönen gezegen-kütleli bir cisimdir.
Üst gezegenler Yörüngeleri Dünya yörüngesinin dışında kalan gezegenler.
Eş-yörünge gezegenBaşka bir gezegenle aynı yörüngede dönen bir gezegen. Bir çift eş-yörüngeli ötegezegenin keşfedildiği bildirildi, ancak daha sonra geri çekildi.[4] Yaşanabilir bölge için bir olasılık, yıldızına yakın eş-yörüngeli bir gaz devidir.

Bileşenine göre

Artist's impression of COROT-7b (in foreground), likely a lava exoplanet
Gezegen türü Açıklama
Kitonyen (Chthonian) gezegenYıldızının çok yakınında yörüngede dönen ötegezegen. Çoğu Kitonyen gezegeninin, atmosferleri soyulup çekirdeklerini bırakan gaz devleri olduğu tahmin ediliyor.
Karbon gezegenÖngezegen disklerinin karbon açısından zengin ve oksijen açısından fakir olması durumunda oluşabilecek teorik bir karasal gezegen.
Çekirdeksiz gezegenGezegensel farklılaşmaya uğramış ancak metalik çekirdeği olmayan teorik bir gezegen. Oyuk Dünya kavramı ile karıştırılmamalıdır.
Çöl gezegeniDünya'nın çöllerine benzer kurak yüzey kıvamına sahip karasal bir gezegen. Mars, tartışmaya açık bir şekilde, çöl gezegeninin bir örneğidir.
Gaz cücesi (Mini-neptün) Esas olarak hidrojen ve helyumdan oluşan düşük kütleli bir gezegen.
Gaz deviEsas olarak hidrojen ve helyumdan oluşan devasa bir gezegen.
Helyum gezegeniDüşük kütleli bir beyaz cücenin kütle kaybıyla oluşabilecek teorik bir gezegen. Helyum gezegenlerinin, aynı kütleye sahip hidrojen-helyum gezegenleriyle kabaca aynı çapa sahip olduğu tahmin ediliyor.
Hiyanus gezegeni (hycean planet) Hidrojen açısından zengin bir atmosfere sahip, sıcak, suyla kaplı bir gezegen olarak tanımlanan, yaşanabilir bir gezegenin varsayımsal türü.
Buz devi'Gaz'ın (hidrojen ve helyum) aksine, esas olarak 'buzlardan' (su, metan ve amonyak gibi hidrojen ve helyumdan daha ağır uçucu maddelerden) oluşan dev bir gezegen.
Buz gezegeniBuzlu bir yüzeye sahip ve küresel bir kriyosferden oluşan teorik bir gezegen.
Demir gezegeniTemel olarak demir açısından zengin bir çekirdekten ve çok az mantodan veya hiç mantodan oluşan teorik bir gezegen.
Lav gezegeniYüzeyi çoğunlukla veya tamamen erimiş lavlarla kaplı olan teorik bir karasal gezegen.
Okyanus gezegeniKütlesinin önemli bir kısmı sudan oluşan teorik bir gezegen.
Öngezegen(protogezegen) Öngezegensel disklerden kaynaklanan ve farklılaşmış iç kısımlar oluşturmak için içsel erimeye uğrayan büyük bir gezegensel embriyo. Öngezegenlerin birbirlerini yerçekimsel olarak çeken ve çarpışan kilometrelerce büyüklükteki gezegenlerden oluştuğuna inanılıyor.
Puffy gezegen (Şişkin gezegen) Satürn'ünkine benzer veya ondan daha düşük olan çok düşük yoğunlukta, geniş yarıçaplı bir gaz devi
Süper-pufKütlesi Dünya'nınkinden yalnızca birkaç kat daha büyük olan ancak Neptün'ünkinden daha büyük bir yarıçapa sahip olan ve çok düşük yoğunluklu bir ötegezegen türü.
Silikat gezegen planetEsas olarak silikat kayalarından oluşan karasal bir gezegen. Güneş Sistemi'ndeki dört gezegenin tümü silikon-temellidir.
Karasal gezegenKayalık gezegen olarak da bilinir. Esas olarak karbon/silikat kayalardan veya metallerden oluşan bir gezegen.

Diğer türler

Gezegen türü Açıklama
Klasik gezegenler Klasik antik çağda bilinen gezegenler: Ay, Güneş, Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn.
Dünya benzeri (Dünya analoğu) Dünya'da bulunanlarla karşılaştırılabilecek koşullara sahip bir gezegen, hatta süper yaşanabilir bir gezegen.
Varsayımsal gezegen Bazılarının varlığına inandığı ancak varlığı kanıtlanmamış bir gezegen veya benzer cisim

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Official Working Definition of an Exoplanet". IAU position statement. 3 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020. 
  2. ^ Lecavelier des Etangs, A.; Lissauer, Jack J. (June 2022). "The IAU working definition of an exoplanet". New Astronomy Reviews (İngilizce). 94: 101641. arXiv:2203.09520 $2. doi:10.1016/j.newar.2022.101641. 17 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2024. 
  3. ^ "The Outer Planets: Giant Planets: What Are They, and Where Are They?". lasp.colorado.edu. 15 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2024. 
  4. ^ "Two planets found sharing one orbit". New Scientist. 24 Şubat 2011. 11 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2024. 

Dış bağlantılar


Kaynak hatası: <ref> "nb" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="nb"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: )

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dış gezegen</span>

Dış gezegen, Güneş Sistemi'nin en dıştaki yörüngelerde bulunan gezegenlere verilen isimdir. Dev gezegenler veya Jovian gezegenleri olarak da adlandırılan bu dört dış gezegen: Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'dür. Toplu olarak Güneş'in yörüngesinde olduğu bilinen kütlenin %99'unu oluştururlar. Bu gezegenler, Güneş'e en yakın ilk 4 gezegenden farklı olarak gaz yapıdadırlar. Jüpiter ve Satürn gaz devi, Uranüs ve Neptün ise buz devi olarak sınıflandırılır. Dört dev gezegen de halkalara sahiptir, fakat yalnızca Satürn'ün halka sistemi Dünya'dan kolayca gözlemlenebilir. Jüpiter, Satürn ve Uranüs'ün halka-uydu sistemleri Güneş Sistemi'nin adeta minyatür versiyonları gibidir. Neptün'ün halka sistemi, en büyük uydusu Triton'un yakalanmasıyla dağıldığı için önemli ölçüde farklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gezegen</span> bir yıldız veya yıldız kalıntısının yörüngesinde dolanan gök cismi

Gezegen; genellikle bir yıldız, yıldız kalıntısı ya da kahverengi cücenin yörüngesinde bulunan, yuvarlak hâle gelmiş bir astronomik cisimdir. Uluslararası Astronomi Birliğinin (IAU) tanımına göre Güneş Sistemi'nde sekiz gezegen bulunur. Bunlar, karasal gezegenler Merkür, Venüs, Dünya ve Mars; dev gezegenler Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'dür. Gezegen oluşumu için bilimsel açıdan mevcut en iyi teori, bir bulutsunun kendi içine çökmesi sonucu bir yıldızlararası bulut meydana getirdiğini ve yıldızlararası bulutun da bir önyıldız ve bunun yörüngesinde dönen bir öngezegen diski oluşturduğunu öne süren bulutsu hipotezidir. Gezegenler bu disk içinde, kütleçekiminin etkisiyle maddelerin kademeli olarak birikmesi sonucu, yığılma (akresyon) olarak adlandırılan süreçte büyürler.

<span class="mw-page-title-main">Cüce gezegen</span> Güneşin veya başka bir yıldızın etrafında hareket eden, gezegen olarak kabul edilebilecek kadar büyük olmayan yuvarlak bir metal ve kaya veya gaz kütlesi

Cüce gezegen, doğrudan Güneş etrafında hareket ettiği bir yörüngede bulunan, bu nedenle başka bir cismin doğal uydusu olmayan, kütleçekimsel olarak yuvarlak olacak kadar büyük, ancak Güneş Sistemi'nin sekiz klasik gezegeni gibi yörünge baskınlığı elde etmek için yetersiz olan küçük gezegen kütleli bir cisimdir. En tipik cüce gezegen örneği, 2006 yılında "cüce" kavramı benimsenmeden önce onlarca yıl boyunca bir gezegen olarak kabul edilen Plüton'dur.

<span class="mw-page-title-main">2006 yeni gezegen tanımı</span>

Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) Ağustos 2006'da Güneş Sistemi'ndeki bir gezegenin aşağıdaki özelliklere sahip bir gök cismi olduğunu tanımlamıştır:

  1. Güneş etrafında yörüngede olması,
  2. Hidrostatik dengeye sahip olacak kadar kütleye sahip olması ve
  3. Yörüngesi etrafındaki "bölgeyi temizlemiş" olması.
<span class="mw-page-title-main">Ötegezegen</span> Güneş Sistemi dışındaki gezegenler.

Ötegezegen veya Güneş dışı gezegen, Güneş'in baskın kütleçekim etkisinin dışında başka bir yıldızın veya kahverengi cücenin kütleçekim etkisi içinde olan gezegensel bir gök cismidir. Bir ötegezegenin ilk muhtemel kanıtı 1917 yılında kaydedilmiş, fakat o zamanlar bu şekilde kabul edilmemişti. Tespitin ilk teyidi 1992 yılında gerçekleşmiştir. 1988'de tespit edilen farklı bir gezegen ise 2003 yılında doğrulandı. 20 Ağustos 2024 itibarıyla, 4.963 gezegen sisteminde varlığı doğrulanmış 7.255 ötegezegen bulunmaktadır ve bu gezegen sistemlerinden 1.015 kadarı birden fazla gezegene sahiptir. James Webb Uzay Teleskobu'nun (JWST) daha fazla ötegezegen keşfetmesi ve bunların bileşimleri, çevresel koşulları ve yaşam potansiyelleri gibi özellikleri hakkında daha fazla fikir vermesi beklenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Küçük Güneş Sistemi cismi</span>

Küçük Güneş Sistemi Cismi, 2006 yılındaki kararla Uluslararası Astronomi Birliği'nce (UAB) tanımlanan güneş sisteminde bulunup ne gezegen, ne de cüce gezegen olan bir cisimdir:

Güneş'in etrafından dönen diğer cisimlere topluca "Küçük Güneş Sistemi Cismi" olarak telmih edilecek... Bunlar, şu anda Güneş Sistemi'nin çoğu asteroitlerini, çoğu Neptün-ötesi cisimleri (NÖC), kuyruklu yıldızlar ve diğer küçük cisimleri içerir.

<span class="mw-page-title-main">Dev Dünya</span>

Dev Dünya veya süper Dünya, astronomide Dünya'dan daha fazla kütleye sahip, fakat Güneş Sistemi'nin buz devleri olan Uranüs ve Neptün'den çok daha az kütleye sahip olan bir tür ötegezegendir. Bu terim yalnızca gezegenin kütlesine işaret eder ve yüzey koşulları ya da yaşanabilirlik konusunda bir şey ima etmez. Kütle ölçeğinin üst ucundaki gezegenler için alternatif olarak "gaz cüceleri" terimi daha doğru olsa da, yaygın olarak "mini-Neptün" terimi kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Doğal uydu</span> bir gezegenin yörüngesinde dönen gök cismi

Doğal uydu, en yaygın kullanımıyla, bir gezegenin, cüce gezegenin veya küçük bir Güneş Sistemi cisminin yörüngesinde dönen astronomik bir cisimdir.

<span class="mw-page-title-main">Sıcak Jüpiter</span>

Sıcak Jüpiterler, fiziksel olarak Jüpiter'e benzeyen ancak çok kısa yörünge periyotlarına sahip olan, gaz devi ötegezegen sınıfıdır. Yıldızlarına olan yakınlığı ve yüksek yüzey-atmosfer sıcaklıklarından dolayı, "sıcak Jüpiterler" olarak adlandırılmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Sıcak Neptün</span>

Sıcak Neptün, Uranüs ve Neptün'e benzer bir kütleye sahip, fakat onlardan farklı olarak yıldızına 1 AU'dan daha yakın bir yörüngede dolanan bir tür dev gezegendir. 2007 yılında keşfedilen doğrulanmış ilk sıcak Neptün, yaklaşık 33 ışık yılı uzaklıktaki bir ötegezegen olan Gliese 436 b'dir. Son gözlemler, Samanyolu'nda daha önce düşünülenden daha fazla potansiyel sıcak Neptün popülasyonu olabileceğini göstermiştir. Sıcak Neptünler asıl doğal yerinde veya doğal yeri dışında oluşmuş olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Yörünge bölgesini temizleme</span> Bir gök cisminin gezegen olarak kabul edilmesi için gereken kriterlerden biri

"Yörünge bölgesini temizleme", bir gök cisminin yörüngesi etrafında kütleçekimsel olarak baskın hale gelmesini ve doğal uyduları ya da kütleçekimsel etkisi altında olanlar dışında, kendi boyutuna yakın başka hiçbir cismin yörüngesinde bulunmamasını tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">Kahverengi altcüce</span>

Kahverengi altcüce veya gezegen kütleli kahverengi cüce, yıldızlar ve kahverengi cücelerle aynı şekilde oluşan, ancak döteryumun termonükleer füzyonu için sınırlayıcı kütlenin altında bir kütleye sahip olan astronomik bir cisimdir.. Bazı araştırmacılar Kahverengi altcücelere serbest yüzen gezegenler de demektedir. Ancak çoğunlukla kabul edilen ismi gezegen kütleli kahverengi cücedir.

<span class="mw-page-title-main">TRAPPIST-1e</span>

2MASS J23062928-0502285 e olarak adlandırılan TRAPPIST-1e, Kova takımyıldızında bulunan ve Dünya'dan yaklaşık 40 ışık yılı uzakta olan ultra soğuk cüce yıldız TRAPPIST-1'in yörüngesinde bulunan ve dünyaya çok benzediği düşünülen kayaç gezegendir. Gök bilimciler ötegezegeni, bir gezegenin yıldızının önünden geçerken neden olduğu karartma etkisinin ölçüldüğü geçiş yöntemini kullanarak buldular.

<span class="mw-page-title-main">Dünya Benzerlik Endeksi</span>

Dünya Benzerlik Endeksi (ESI), gezegen kütleli bir nesnenin veya doğal uydunun Dünya'ya ne kadar benzediğinin öngörüldüğü bir karakterizasyonudur. Dünya bir değerine sahip olacak şekilde sıfırdan bire kadar bir ölçek olarak tasarlanmıştır; bunun amacı büyük veri tabanlarından gezegen karşılaştırmalarını basitleştirmektir.

<span class="mw-page-title-main">Sarı cüce sistemlerinin yaşanabilirliği</span>

Sarı cüce sistemlerinin yaşanabilirliği, sarı cüce yıldızlara ait ötegezegenlerin yaşama uygunluğunu tanımlar. Bu sistemler, K-tipi yıldızlara ait olanlar ile birlikte canlı organizmaları barındırmak için en uygun sistemler olarak kabul edildikleri için bilim camiasının araştırma konusudur.

<span class="mw-page-title-main">Gezegen listeleri</span> Vikimedya liste maddesi

Bu, gezegenlerin bir listesidir. Gezegen, bir yıldız veya yıldız kalıntısı olmayan büyük, yuvarlak bir astronomik cisimdir.

<span class="mw-page-title-main">Çift gezegen</span>

Çift gezegen, astronomide iki adet gezegen veya gezegen kütleli nesneden oluştuğu ve bunların ortak ağırlık merkezinin her iki cismin de dışında yer aldığı ikili bir uydu sistemidir.

En yakın karasal ötegezegen adaylarının bu listesi, Güneş Sisteminden 50 ışıkyılı kadar uzaklıkta bulunan ve artan mesafeye göre sıralanmış olası karasal ("kayalık") ötegezegenleri içerir.

<span class="mw-page-title-main">Extrasolar Planets Encyclopaedia</span> Astronomi veritabanı

Extrasolar Planets Encyclopaedia, Şubat 1995'te Jean Schneider tarafından Fransa, Paris'teki Meudon Gözlemevi'nde kurulmuş bir astronomi internet sitesidir. Bu internet sitesi, bilinen ve aday tüm ötegezegenlerin bir veritabanını tutar ve her gezegen için ayrı ayrı sayfalar ve tam listeli etkileşimli bir katalog tablosu sunar. Ana katalog, doğrulanmış tüm ötegezegenlerin veritabanlarının yanı sıra doğrulanmamış gezegen tespitlerinin bir veritabanını da içerir. Veritabanları, hakemli yayınlardan ve konferanslardan elde edilen yeni verilerle sık sık güncellenmektedir.

Gezegen teriminin tanımı, kelimenin Antik Yunanlar tarafından ortaya atılmasından bu yana birkaç kez değişmiştir. Yunan astronomlar gökyüzünde hareket eden yıldız benzeri cisimler için ἀστέρες πλανῆται, "gezgin yıldızlar" terimini kullanmışlardır. Binlerce yıl boyunca bu terim Güneş, Ay, uydular ve asteroitlere kadar birçok farklı gök cismini kapsar hâle gelmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.