İçeriğe atla

Gevrekzâde Hasan Efendi

Gevrekzâde Hasan Efendi (d.1727,[1]İstanbul ö. 1801), Osmanlı hekimi

Geleneksel Osmanlı hekimliğinin son temsilcisidir.[1] Akciğer ve cüzzam hastalığı hakkında verdiği bilgilerle tıp bilimine katkıda bulunmuştur.[2]

Yaşamı

Doğum tarihi kaynaklarda belirtilmemekle birlikte 1727'de doğduğu sanılmaktadır.[1] Kimi kaynaklara göre babası tabip bilginlerinden İstanbullu Abdullah Efendi'dir;[2] kimi kaynaklarda ise büyük ihtimalle I. Mahmud dönemi hekimlerinden Gevrekzâde Ahmet-i Sani'nin oğlu olduğu belirtilir.[3]

Hasan Efendi, öğrenim yaşı geldiğinde önce klasik medrese öğrenimini tamamladı; ardından ünlü hekimlerden Tokatlı Mustafa Efendi, onun damadı Hekim İsmail Efendi, Kâtipzade Mehmed Refi, Hekimbaşı Müneccimbaşızâde Mehmed Emin Efendi'nin yanında tıp öğrenimini tamamladı.

Süleymaniye Darüşşifası ve Tıp Medresesi'nde başhekimlikle görevlendirildi. III. Mustafa döneminde 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nda ordu hekimbaşı olarak katıldı. İstanbul'a döndüğünde saray hekimleri arasına katıldı. 1786'da Hafız Hayrullah yerine saray başhekimi oldu. 1789'da I. Abdülhamid'in geçirdiği beyin kanamasına çare bulamaması ve hükümdarın ölmesinin ardından tahta geçen III. Selim onu hekimbaşılıktan azletti ve Halep kadılığına atadı. 1797'de Edirne mollası oldu. 1801'de öldü.

Eyüpsultan'da, Şeyhülislam Şerifzâde Mehmed Molla Efendi haziresine defnedilmiştir (Günümüzde mezarı hazire duvarı ile Canan Hanım türbesi arasındadır[1]).

Bazı Eserleri

  • Netîcetü’l-Fikriyye fî Tedbîri Velâdeti’l-bikriyye, kadın-doğum ve çocuk hastalıkları ile ilgili önemli bir eserdir.
  • Risâle-i Nikris, ayak ağrısının sebepleri, devreleri ve tedâvisini anlatır. Topkapı Müzesi Kütüphânesi ve Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kütüphânesinde birer nüshası vardır.
  • Düstûru'l-Amel fî Tedbîri's-Sıhha ve'l-İlel, kalp, nabız, ateşlenmenin sebepleri ve akciğer iltihabını ele alır.
  • Risale-i Tıbbiye, göz ve beyin hastalıklarıyla gut, aksırık, nezle gibi hastalıkları konu alır. Bir nüshası Topkapı Müzesi Kütüphanesindedir.
  • Risâle fî Marazi'l-İskorbüt, C vitamini eksikliğinden meydana gelen iskorbüt hastalığı ile ilgilidir.
  • Mücennet'üt Et-Tâûn vel-Vebâ, İlyâs b. Abram'ın salgın hastalıklardan bahseden eserinin, genişletilmiş tercümesidir.
  • Dürret-ül-Mensûriyye fî Tercümet-il-Mensûriyye, bû Mansûr Hasan el-Kumrî'nin “Gunâ ve Münâ” isimli kitabının tercümesidir.
  • Risâle-i Zübdet-ül-Kuhliyye fî Teşrîhi'l-Basariyye, göz hastalıklarını ve tedâvilerini bildirir; Sadaka b. İbrahim eş-Şâzelî el-Mısrî'nin eserinin çevirisidir. Topkapı Müzesi Kütüphanesi'nde bir kopyası vardır. Risalenin sonunda yer alan Risâletü'l-mûsikiyye mine’d-devâi'r- rûhaniye, ruhi hastalıkların müzikle tedavisi hakkındadır.

Kaynakça

  1. ^ a b c d Duygu Nevşe, Eyüp'te Medfun Bir Hekimbaşı'nın Müzikle Tedavi Risalesi, IX. Eyüpsultan Sempozyumu (13-15 Mayıs 205)Tebliği Kitapçığı, Erişim tarihi:23.05.2013[]
  2. ^ a b "Abdulhakim Koçin, Gevrekzâde Hasan Efendi, Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi" (PDF). 28 Haziran 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2013. 
  3. ^ "Ekmeleddin İhsan oğlu, Osmanlı Tıp Bilimleri Literatürü Tarihi, İstanbul, 2008" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Mayıs 2013. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ahmedî</span> Türk divan şairi ve hekim (1334–1413)

Ahmedî divan şairi ve hekim.

Şeyhî, Kütahya doğumlu 15. asır Türk divan şairi ve tabip.

Molla Hüsrev d. Karkın - ö. 1480, İstanbul) Fıkıh alimi ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Gelibolulu Mustafa Âlî</span> Osmanlı şair, yazar ve tarihçi

Gelibolulu Mustafa Âlî, Osmanlı bir şair, yazar ve tarihçidir.

Osmanlılarda tarih yazıcılığı, Osmanlı Beyliği'nin kuruluşundan 100-150 yıl sonra başlamıştır. Osmanlı tarih yazıcılığının geç başlaması, Anadolu’da Osmanlılardan önce tarih yazıcılığının gelişmemesi ile bağlantılıdır.

Hekimbaşı Abdülaziz Efendi, Osmanlı tıp bilgini, bestekâr ve şairdir. Osmanlı Devleti'nde Subhizadeler diye bilinen ve çok sayıda devlet adamı, hekim, şair ve bestekâr yetiştiren bir aileye mensuptur.

<span class="mw-page-title-main">Kitabu'l-Müntehab</span>

Kitabu'l-Müntehab, Abdülvehhab bin Yusuf bin Ahmed el-Mârdânî tarafından 1420 yılında Osmanlı padişahı Yıldırım Bâyezid'in oğlu Çelebi Mehmed'e ithaf edilmiş Osmanlı tıp kitabı. Eski Anadolu Türkçesi ile kaleme alınan eser bir Osmanlı padişahına ithaf edilmiş ilk tıp kitabıdır. Kitap ilk defe 1949 yılında Mesut Koman tarafından Konya İzzet Koyunoğlu kitapları arasında tespit edilmiştir. Müntehab'ın Köprülü Kütüphanesi, Tire Necip Paşa Kütüphanesi ve İstanbul Fatih-Millet Kütüphanesinde nüshaları bulunmaktadır. Eserin Prof. Dr. Ali Haydar Bayat tarafından hazırlanan tıpkıbasım nüshasıyla birlikte sadeleştirilmiş halinin 2005 yılında yayımı yapılmıştır.

Osmanlı tıbbı, İslam tıbbının bir parçası olan ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde geliştirilen tıp biçimi.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed bin Sehl el-Belhî</span> bilim insanı

Ahmed bin Sehl el-Belhî, Ebu Zeyd Ahmed bin Sehl el-Belhî bazen sadece Ebu Zeyd el-Belhî, İranlı Müslüman coğrafyacı, matematikçi, hekim ve psikolog.

Mustafa Behçet Efendi, Osmanlı saray hekimi.

<span class="mw-page-title-main">Âşık Çelebi</span> XVI.yyde Osmanlı sahasında yaşamış divan şairi

Âşık Çelebi, 16. yüzyıl şair, mütercim, yazar.

Karaçelebizade Abdülaziz Efendi, Osmanlı din alimi, kadı, kazasker. şeyhülislam ve tarihçi.

Abdülhak Molla, Osmanlı şair ve hekim.

Şânizade Mehmet Ataullah Efendi, Osmanlı hekim, çevirmen, yazar, tarihçi.

Hasan Fehmi Efendi Osmanlı Devleti 149. şeyhülislamı, kazasker, müderris.

Ahmed Arif Hikmet Bey Efendi 1846 - 1854 doneminde Osmanlı Şeyhülislamı.

<span class="mw-page-title-main">Seyyid Vehbi</span>

Seyyid Vehbi, divan şairi ve nesir yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Ahi Mehmet Çelebi</span> Osmanlı yazar

Ahi Mehmet Çelebi,, Osmanlı hekim ve yazar.

Hayrullah Efendi, Osmanlı hekimbaşı, devlet adamı, eğitimci, şair ve tarihçi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.