İçeriğe atla

Gevork Vartanyan

Gevork Vartanyan
Գևորգ Վարդանյան
Гево́рк Андре́евич Вартаня́н
Erivan'da Tumanyan Caddesi'nde Vartanyan Anıtı
Casusluk faaliyeti
Hizmet yılları1940-1942
RütbesiAlbay
Operasyon(ları)Uzun Atlama Operasyonu
Ödül(leri)Sovyetler Birliği Kahramanı
Anavatan için Liyakat Nişanı
Lenin Nişanı
Kızıl Bayrak Nişanı
Vatanseverlik Savaşı Nişanı
Savaş Hizmeti Madalyası
Jübile Madalyas
Kafkasya Savunması Madalyası
Zafer Madalyası
65. Yıl Jübile Madalyası
"SSCB Silahlı Kuvvetleri Gazisi" Madalyası
70. Yıl Jübile Madalyası
Kusursuz Hizmet Madalyası
"Mareşal Bağdatyan" Madalyası
Ermenistan Onur Nişanı
Fahri Devlet Güvenlik Görevlisi
Kod ad(ları)Emir, Anri
Kişisel bilgiler
Doğum ismiGevork Andreyeviç Vartanyan
Doğum17 Şubat 1924
Nahçıvan-na-Donu, SSCB
Ölüm10 Ocak 2012 (87 yaşında)
Moskova, Rusya
Ölüm
nedeni		Kanser

Gevork Andreyeviç Vartanyan (Ermenice: Գևորգ Վարդանյան, Rusça: Гево́рк Андре́евич Вартаня́н; 17 Şubat 1924 - 10 Ocak 2012) Sovyet istihbarat subayı.[1][2] Adolf Hitler tarafından ortaya atılıp, Ernst Kaltenbrunner tarafından planlanan ve Otto Skorzeny tarafından icra edilen, 1943 Tahran Konferansı sırasında Stalin, Churchill ve Roosevelt'e yönelik suikast planı, Gevork Vartanyan ve eşi Goar Vartanyan tarafından engellenmiştir.[3]

Vartanyan Ermeni bir ailenin çocuğu olarak SSCB'de Nahçıvan-na-Donu şehrinde dünyaya geldi. Sovyet istihbarat ajanı olan babası, 1930'da varlıklı bir tüccar kılığında İran'a gönderildi. Baba Vartanyan 23 yıl boyunca bu görevi sürdürdü. Gevork Vartanyan ise istihbarat teşkilatına dahil olduğu zaman 16 yaşında bile değildi.[4] Vartanyan 1955'te Erivan'daki Yabancı Diller Enstitüsü'nden mezun oldu.

Uzun Atlama Operasyonu

Ana madde: Uzun Atlama Operasyonu

1942 yılında Adolf Hitler Uzun Atlama Operasyonu adında bir operasyonu harekete geçirdi. Polis Şefi Ernst Kaltenbrunner'in gözetiminde titizlikle hazırlanan bu planla, Hitler tarafından görevlendirilen özel ajan Otto Skorzeny liderliğinde yedi kişilik bir özel ekip, Tahran'a gönderildi. Plan, Josef Stalin, Winston Churchill ve Franklin Roosevelt'in yakalanmasını veya suikastla ortadan kaldırılmalarını hedefliyordu.

Operasyonla ilgili ilk istihbarat, Nazi işgali altındaki Ukrayna'da görevli Sovyet istihbarat ajanı Nikolay İvanoviç Kuznetsov tarafından, Wehrmacht üsteğmeni Paul Siebert takma adıyla verildi.[5] Kuznetsov, bu istihbaratı, Ulrich von Ortel adında bir SS subayını sarhoş ederek elde etti. Bu operasyonun gerçekleştirileceği zaman tam olarak bilinmemekle birlikte, suikastın yapılacağı yer bilgisi teyit edilmiş oluyordu.

Vartanyan 1940'tan beri yeni ajanları işe alıp eğitmekle görevlendirilmişti. 1940-41 arası, Vartanyan'ın yedi istihbarat subayından oluşan ekibi, tamamı Sovyet birlikleri tarafından tutuklanan 400'den fazla Nazi ajanını ortaya çıkarmıştı. 1943'te Vartanyan ve ekibine Tahran Konferansı'nın güvenliğini sağlama görevi verildi. Vartanyan'ın ekibi 28 Kasım 1943'te konferansın başlamasından kısa bir süre önce altı Nazi telsiz operatörünü deşifre etti.

Alman suikast ekibi paraşütle, Tahran'a 65 km uzaklıktaki Kum şehrine bırakıldı. Vartanyan daha sonraları olayları şöyle anlatacaktı:


İlk grubun tüm üyeleri tutuklandı. Böylelikle suikastin önüne geçilmişti. operasyonun önü alınmıştı ve Skorzeny'nin ekibi Tahran'a gitmekten vazgeçti.[6][7]

Savaş sonrası

Yuri Lvovich Kuznets, 2003 gizliliği kaldırılmış istihbarat belgelerine dayanarak, "Tahran 43-Operasyon Uzun Atlama" adında yazdığı kitapta Vartanyan'a geniş yer ayırdı. Başrolünü Alain Delon'un oynadığı, Sovyet yapımı Teheran 43 isimli film 1981'de vizyona girdi.[6] Russia Today'den Al Gurnov'un, Vartanyan'la yaptığı röportaj, 9 Mayıs 2008'de, Zafer Günü arifesinde yayınlandı. Röportajda, Vartanyan'ın kimliğinin 2000 yılına gizli tutulduğu ve bu tarihten sonra Uzun Atlama Operasyonu'ndaki rolünün ifş edildi.

Vartanyan Sovyetler Birliği kahramanı ve Ermenistan Onur Nişanı'nın yanı sıra, pek çok madalya ile taltif edilmiştir.

Ölümü

Gevork Vartanyan, 10 Ocak 2012 tarihinde 87 yaşında, Moskova'da Botkin Hastanesi'nde öldü.[1][8][9] Rusya Başbakanı Vladimir Putin cenazeye katılarak, dul eşi Goar Vartanyan'a taziyesini bildirdi.[10][11] Ermenistan Devlet Başkanı Serj Sarkisyan ve Ermenistan Başbakanı Tigran Sarkisyan[12][13] ve Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Devlet Başkanı Bako Sahakyan da, Vartanyan'ın ölümüyle ilgili birer taziye mesajı yaynladılar.[14][15]

Dış bağlantılar

Gevork Vartanyan ve eşi Goar[]

Kaynakça

  1. ^ a b "Gevork Vartanyan". The Telegraph. 11 Ocak 2012. 15 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2012. Gevork Vartanyan, who has died aged 87, worked for Soviet intelligence for more than half a century and played an important part in thwarting a Nazi plot to assassinate Churchill, Stalin and President Roosevelt at the Tehran Conference in 1943. 
  2. ^ "Gevork Vartanian: Spy who helped foil Churchill death plot". The Independent. 12 Ocak 2012. 8 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  3. ^ "RBTH - Washington Post - 19 December 2007". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  4. ^ "RussiaToday : Spotlight". 16 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  5. ^ Nikolai Dolgopolov (29 Kasım 2007). "How "The Lion And The Bear" Were Saved". Rossiiskaya Gazeta. 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2020. 
  6. ^ a b "The Telegraph, 11 Jan 2012. Gevork Vartanyan". Telegraph.co.uk. 11 Ocak 2012. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2014. 
  7. ^ "Tehran-43: Wrecking the plan to kill Stalin, Roosevelt and Churchill 8 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", RIA Novosti
  8. ^ Associated Press (11 Ocak 2012). "Soviet spy Gevork Vartanian dies at 87". Fox News. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020. 
  9. ^ Stewart, Will (11 Ocak 2012). "Russian spy who 'saved' Churchill, Stalin and Roosevelt from assassination dies, aged 87". Mail Online. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020. 
  10. ^ "Russia buries spy with full honours". Euronews. 13 Ocak 2012. 15 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2012. 
  11. ^ Russian spy who 'changed the course of history', Goar Vartanyan, dies aged 93 28 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ABC News, 29 November 2019. Retrieved 29 November 2019.
  12. ^ "Armenian president sends telegram of condolence on famous Armenian secret agent's death". News.am. 11 Ocak 2012. 22 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2012. 
  13. ^ "Republic of Armenia Prime Minister Tigran Sargsyan's Condolence Message On Demise of USSR Hero Gevorg Vardanyan". Tigransargsyan.am. 12 Ocak 2012. 12 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2012. 
  14. ^ "Condolence letter to the family of the Soviet Union Hero Gevorg Vardanyan". Official website of the President of the Nagorno Karabagh Republic. 24 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2012. 
  15. ^ "Bako Sahakyan offers condolences to Gevork Vartanian's family". Panorama.am. 12 Ocak 2012. Erişim tarihi: 15 Ocak 2012. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Josip Broz Tito</span> Yugoslav devrimci ve devlet adamı, 2. Yugoslavya Devlet Başkanı

Josip Broz Tito, Marksist-Leninist görüşlere sahip Yugoslav devlet ve siyaset adamı. Fikirleri Titoizm olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Franklin D. Roosevelt</span> 32. Amerika Birleşik Devletleri başkanı (1933–1945)

Franklin Delano Roosevelt, adının ve soyadının baş harfleri FDR ile de anılır, 1933'ten 1945'teki ölümüne kadar 32. Amerika Birleşik Devletleri başkanı olarak görev yapan Amerikalı siyasetçi. En uzun süre görev yapan ABD başkanı olan FDR, iki dönemden fazla görev yapan tek başkandır. İlk iki dönemi Büyük Buhran'la mücadeleye odaklanırken, üçüncü ve dördüncü dönemlerinde odağını Amerika'nın İkinci Dünya Savaşı'na katılmasına çevirdi.

<span class="mw-page-title-main">Kahire Konferansı</span>

Kahire konferansı, II. Dünya Savaşı sonra Uzak Doğu'daki gelişmeleri değerlendirmek amacıyla Roosevelt, Churchill ve Çan Kay Şek arasında; 22-26 Kasım 1943 tarihleri arasında Kahire'de yapılan toplantıdır. Kesin bir sonuca varılamayan konferansın yapılmasında Moskova Konferansı'nda görev alan dışişleri bakanlarının üç devletin liderlerinin de bir görüşmede bulunmaları gerektiğine karar vermesi etkili oldu. Josef Stalin'in isteği üzerine Tahran seçilse de düzenlenen konferansta Uzak Doğu meselelerinin de görüşülmesi planlandığı için Çin Cumhuriyeti'ni temsilen Çan Kay Şek'in de yapılacak görüşmelere davet edilme teklifinin Stalin tarafından kabul edilmemesi üzerine, Churchill ile Roosevelt hem Çan Kay Şek ile görüşmek hem de Tahran'da yapılacak konferansa birlik içinde katılmak amacıyla Kahire'de bir araya geldiler.

<span class="mw-page-title-main">Otto Skorzeny</span> Waffen-SS komandosu

Otto Skorzeny, II. Dünya Savaşı sırasında Alman Waffen-SS komandosu. Budapeşte başkanlık sarayının basılmasını da yönetmiş ve bu sayede Macaristan'ın Almanlara karşı saf değiştirmesini önlemiş Hitler'in meşhur askerlerinden biriydi. II. Dünya Savaşı'nın ardından kurulan gizli Nazi iş birliği örgütü Odessa üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı</span> 1939 yılında Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında imzalanan tarafsızlık paktı

Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı veya Molotov - Ribbentrop Paktı, Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında Doğu Avrupa'yı aralarında paylaşan bir saldırmazlık paktıydı. Pakt 23 Ağustos 1939'da Moskova'da Almanya Dışişleri Bakanı Joachim von Ribbentrop ve Sovyet Dışişleri Bakanı Vyaçeslav Molotov tarafından imzalandı ve resmi olarak Almanya ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Arasında Saldırmazlık Antlaşması olarak biliniyordu. Gayri resmi olarak; Hitler-Stalin Paktı, Nazi-Sovyet Paktı veya Nazi-Sovyet İttifakı olarak da anıldı.

<span class="mw-page-title-main">Richard Sorge</span> japon jet

Richard Sorge, II. Dünya Savaşı'ndan önce Japonya’da görev yapan, Sovyetler Birliği'nin casusu. Casuslar içerisinde en başarılıları arasında gösterilir. Casus kod adı Ramsay’dır. Almanya’da ve Japonya’da gazeteci olarak çalışmıştır. 1941'de Tokyo'da yakalanan Sorge, 1944'teki idamına kadar SSCB ile olan bağlantısını reddetse de SSCB ancak 1964 yılında Sorge'u kahraman olarak tanımıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ernst Kaltenbrunner</span>

Ernst Kaltenbrunner, Nazi Almanyası'nda profesör, doktor, general ve Nazi Partisinin önde gelenlerindendi.

<span class="mw-page-title-main">Kazablanka Konferansı</span>

Casablanca Konferansı veya Kazablanka Konferansı II. Dünya Savaşı sırasında ABD başkanı Franklin D. Roosevelt, Birleşik Krallık başbakanı Winston Churchill ve Combined Chiefs of Staff (CCS) arasında gerçekleşen gizli Hitler karşıtı bir zirveydi. Zirve 14 Ocak 1943'ten 26 Ocak 1943'e kadar Fas'ın Kazablanka şehrinde düzenlendi.

<span class="mw-page-title-main">Varşova Ayaklanması</span>

Varşova Ayaklanması, Polonya'daki Armia Krajowa birliklerinin Varşova'yı Alman işgalinden kurtarmak için gerçekleştirdiği, II. Dünya Savaşı'nın önemli operasyonlarından birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Nazi kaçış rotaları</span>

Nazi kaçış rotaları, II. Dünya Savaşı'nın ardından mağlubiyete uğrayan Mihver Devletleri ve özellikle Nazi Almanyasındaki başta Naziler olmak üzere savaş suçluları ve işbirlikçilerinin Avrupa'dan kaçmak için örgütledikleri güzergâhları tarif etmek için kullanılan bir tâbirdir. Söz konusu rotalar, genellikle Latin Amerika ülkelerine doğru olmuş, kaçanlar özellikle Arjantin, Paraguay, Brezilya, Uruguay, Şili ve Bolivya'ya saklanmışlardır. Bazı kişilerin ABD, Kanada ve çeşitli Orta Doğu ülkelerine gittiği de bilinmektedir. İlk kaçış güzergâhı Almanya-İspanya-Arjantin, diğer güzergâh ise Roma-Cenova-Latin Amerika idi. Kaçış rotalarını örgütleyen çeşitli kişi ve kuruluşlar önce bağımsız hareket etseler de, zamanla örgütlü hareket etmeye başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tahran Konferansı</span>

Tahran Konferansı, 28 Kasım - 1 Aralık 1943 tarihleri arasında, Müttefik liderler, Joseph Stalin, Franklin D. Roosevelt ve Winston Churchill katılımıyla, SSCB'nin Tahran Büyükelçiliği'nde gerçekleşen ve o ana dek ilk kez tüm Müttefik liderlerin katıldığı bir strateji toplantısı idi. 22-26 Kasım 1943 tarihlerinde yapılan Kahire Konferansı'ndan hemen sonra yapılan bu liderler zirvesini, 1945 yılında yapılan Yalta Konferansı ve Potsdam Konferansları takip etti. Üç lider, toplantıya ajandalarındaki farklı gündemlerle başlamış olmakla birlikte, Nazi Almanyası'na karşı yeni bir cephe açılması konusunda oy birliği ile aldıkları bir kararla toplantıyı sonlandırdılar. Müttefiklerin Türkiye ve İran'la olan ilişkileri, Yugoslavya'daki operasyon, Japonya'nın durumu ve savaştan sonra yapılacaklar, Konferans'ta ele alınan diğer konulardı. İran'ın bağımsızlığının, müttefiklerin üç büyük üyesince tanındığına dair ayrı bir protokol de imza altına alındı.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ulusal marşı</span> eski ulusal marş

Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti marşı Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin 1944-1992 yılları arasında kullandığı devlet marşı.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Kahire Konferansı</span> İkinci Kahire Konferansı

İkinci Kahire Konferansı, 4-6 Aralık 1943 tarihlerinde Kahire, Mısır'da, Türkiye'nin II. Dünya Savaşı'na Müttefik Devletler lehine katılması için gerçekleşen konferanstır.

Aşağıdaki listede Müttefik Devletler tarafında düzenlenen II. Dünya Savaşı konferansları yer almaktadır. Kalın yazılan konferanslar Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Sovyetler Birliği liderlerinin tamamının katıldığı konferansları betimlemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Curzon Hattı</span>

Curzon Hattı Sovyetler Birliği ve Polonya arasındaki bir sınır çizgisi önerisidir. Curzon Hattının tarihi, küçük değişikliklerle beraber, I. Dünya Savaşı dönemine kadar uzanır. Curzon Hattı, ilk kez Yüksek Savaş Konseyi tarafından, yeni ortaya çıkan İkinci Polonya Cumhuriyeti ve Sovyetler Birliği devletleri arasındaki sınır çizgisi olarak çizilmiştir. Hattı kurma önerisi, gelecekte yapılacak sınır anlaşmasına diplomatik olarak hizmet etmesi amacıyla İngiliz Dışişleri Bakanı George Curzon tarafından ortaya konulmuştur. Ancak savaşın devam etmesi nedeniyle, hiçbir zaman sınır anlaşması yapılamadı.

Devlet Güvenliği Halk Komiserliği, Sovyetler Birliği'nde görev yürüten gizli polisin, 3 Şubat 1941'den 20 Temmuz 1941'e kadar faaliyet yürüten, ardından 1943'te Devlet Güvenlik Bakanlığı olarak yeniden adlandırılmadan önce var olan istihbarat ve karşı istihbarat birimi.

<span class="mw-page-title-main">Aleksey Botyan</span> Rus güvenlik ajanı

Aleksey Botyan, II. Dünya Savaşı sırasında faaliyet yürüten Sovyetler Birliği casusu. Rusya Federasyonu Kahramanı'na unvanına sahip Botyan, Ocak 1945'te Polonya'nın Kraków kentinin Nazilerden kurtarılmasına yönelik operasyonu yönetmişti.

John Cairncross, İskoç asıllı Britanyalı, II. Dünya Savaşı yıllarında ajanlık ve istihbarat memuru.

Winston Churchill, Birleşik Krallık'ın Nazi Almanyası'na savaş ilan ettiği 3 Eylül 1939'da Amiralliğin Birinci Lordu olarak atandı. 10 Mayıs 1940'ta Neville Chamberlain'in yerini aldı ve 26 Temmuz 1945'e kadar görevde kaldı. 1930'larda görev dışında kalan Churchill, Nazi Almanyası'nda artan militarizm tehdidine karşı Britanya'nın yeniden silahlanması çağrısında başı çekmişti. Başbakan olarak, Mihver güçlerine karşı Müttefiklerin savaş çabalarına İngilizlerin katılımını denetledi. Churchill, faşizmin yayılmasına karşı Avrupa'nın liberal demokrasisini savunmada önemli bir rol oynayan muzaffer bir savaş zamanı lideri olarak görülüyor, ancak 1945'te Dresden'in bombalanması gibi bazı savaş olayları tartışma yarattı. İkinci Dünya Savaşı'nın ilk yarısında Müttefik liderlerin en önemlisiydi.

<span class="mw-page-title-main">Washington Konferansı (1943)</span>

Üçüncü Washington Konferansı, 12 Mayıs-25 Mayıs 1943 tarihleri arasında Washington, D.C'de düzenlendi. Bu bir İkinci Dünya Savaşı Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri hükûmet başkanları arasındaki stratejik toplantı. Bu, 20. yüzyılın üçüncü konferansıydı, ancak ABD'nin İkinci Dünya Savaşı'na katılımı sırasında gerçekleşen ikinci konferanstı. Heyetlere sırasıyla Winston Churchill ve Franklin D. Roosevelt başkanlık etmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.