İçeriğe atla

Gevher Şad Begüm

Gevher Şad Begüm
Timur İmparatoru Eşi
Hüküm süresi1405 - 1447
DoğumSemerkant, Timur İmparatorluğu
Ölüm19 Temmuz 1457
Herat, Timur İmparatorluğu
DefinGevher Şad Türbesi, Herat
Eş(ler)iŞahruh
Çocuk(lar)ıUluğ Bey
Baysungur
Muhammed Cuki
Meryem Sultan
Saadet Sultan
Kutluk Türkan Aga
BabasıGıyâseddin Tarhan
AnnesiHanzade Begüm
Diniİslam

Gevher Şad Begüm (Farsça: گوهرشاد, d. (?), Semerkant - ö. 19 Temmuz 1457, Herat), Timur İmparatorluğu Hükümdarı Şahruh'un eşi, Uluğ Bey'in annesi.

Hayatı

Babası Çağatay soylularından Gıyâseddin Tarhan'dır. 1388 yılında Şahruh ile evlendi. Ardından bir süre eski Türk geleneklerine uyarak kayınvalidesi Saray Mülk Hanım'ın yanında yaşadı. 1394 yılında Sultaniye'de Uluğ Bey'i, Semerkant'ta üç yıl kaldıktan sonra yerleştiği Herat'ta da 1397'de Baysungur'u dünyaya getirdi.[1]

Herat'ta hayır eserleri yaptırmanın yanı sıra torunları Baysungur'un oğlu Alâüddevle ile Uluğ Bey'in oğlu Abdüllatif Mirza ile ilgilendi. Şahruh'un tahtına vâris olarak gördüğü oğlu Muhammed Cuki'nin ölmesi kendisini sarstı ve bu vakadan sonra devlet işlerinde Gevher Şad Begüm'ün ağırlığı iyice arttı. Baysungur'un oğlu Muhammed'in tahta çıkmak için Şiraz'ı kuşatması üzerine Gevher Şad eşi Şahruh'u ikna ederek torununun üzerine gönderdi. Şahruh, Save şehrinde bazı ileri gelen kişileri ve komutanları Gevher Şad'ın yönlendirmesiyle öldürdü.

Kocasının 1447'de ölmesi üzerine hareket geçip torunları Alâüddevle ile Abdüllatif Mirza'ya Şahruh'un ölümünü haber verdi. Torunu Abdüllatif Mirza babasını durumdan haber ederek babaannesi Gevher Şad'ı rehin alıp Herat'tan ayrıldı. Diğer torunu Gevher Şad'ı kurtardı ve Herat'a gönderdi. Oğlu Uluğ Bey'in torunu Abdüllatif Mirza tarafından öldürüldüğü sıkıntılı geçen üç yılın ardından Herat'tan ayrılarak Esterabad'da Baysungur'un oğlu, torunu Babür Mirza'nın yanına sığındı. Ebu Said Mirza'nın hükümdar olmasıyla tekrar Herat'a yerleşti. Birkaç yıl sonra kendisine ihanet ettiğini iddia eden Ebu Said Mirza tarafından yaşı yetmişin üzerindeyken öldürüldü. Naaşı kendisinin yaptırdığı, oğlu Baysungur'un da gömülü olduğu türbeye defnedildi.[1]

Herat'taki türbesi.

Dindar bir kişiliğe sahip olan Gevher Şad, halk tarafından sevilen, fakirlere yardım eden bir şahsiyetti.

Hayır eserleri

Meşhed'de kendi adıyla anılan Gevher Şad Camii'ni, Herat'ta cami, medrese ve kendisi için türbe yaptırmıştır. Gevher Şad Camii'nin yazılarını hattat olan oğlu Baysungur yazmıştır.

Kaynakça

  1. ^ a b Recep Uslu, TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 14, sayfa: 42-43

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Timur İmparatorluğu</span> Asyada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk

Timur İmparatorluğu, Timurlu Devleti, Timurlular veya Turan İmparatorluğu, Fars ve İslam medeniyeti unsurları ile Türk-Moğol devlet ve askeri teşkilat unsurlarını bünyesinde barındıran Emir Timur tarafından kurulmuş bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Karakoyunlular</span> 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurduğu bir devlet

Karakoyunlular ya da Karakoyunlu Devleti, başkenti Tebriz olan ve 1380-1469 yılları arasında bugünkü Doğu Anadolu Bölgesi, Güney Kafkasya, Azerbaycan ve Kuzey Irak topraklarında egemenlik sürmüş Oğuz Türklerinin kurmuş olduğu bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Uluğ Bey</span> Türk hükümdar, gökbilimci ve matematikçi (1394–1449)

Uluğ Bey, Timur İmparatorluğu'nun 4. sultanı Türk matematikçi ve astronomi bilgini.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Baykara</span>

Hüseyin Baykara, lakabı Ebu'l-Gazi, tam adı Hüseyin bin Gıyaseddin Mansur bin Baykara,, Timur İmparatorluğu hükümdarı ve şair. Taht kavgaları ve savaşlarla geçen uzun saltanat döneminde bilim, sanat ve edebiyatta büyük gelişmeler sağlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Şahruh</span>

Şahruh Mirza, Timur İmparatorluğu üçüncü hükümdarı.

Abdüllatif Mirza Timur'un büyük torunu. Uluğ Bey'in üçüncü oğlu, Maveraünnehir hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Gûr-ı Emîr</span> anıt mezar

Gur-i Emir, Timur İmparatorluğu'nun kurucusu Timur'un türbesi ve külliyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ebu Said Mirza</span> Timurlu hükümdarı

Ebu Said Mirza, 1451-1469 yılları arasında Timurlular hükümdarı.

'Abdullah Mirza, bugünkü İran, Afganistan, Pakistan ile Hindistan, Mezopotamya ve Kafkasya'nın önemli bir bölümünü kapsayan Timur İmparatorluğu'nun kısa ömürlü hükümdarıydı.

<span class="mw-page-title-main">Musalla Külliyesi</span>

Musalla Külliyesi batı Afganistan'daki Herat şehrinde bulunan büyük bir eski İslami dini kompleksdir. 15. yüzyıl külliyesi bugün harabe halindedir. Külliye kalıntıları, Herat'ın beş büyük 55 metrelik Musalla Minareleri, Mir Ali Şîr Nevaî ve Sultan Hüseyin Mirza Baykara türbeleri ve büyük bir cami ve İslami medrese kalıntılarından oluşmaktadır. Külliyenin inşası, Herat'ı Timur İmparatorluğu'nun başkenti olarak ilan eden Timurlu hükümdarı Şahruh'un Gevher Şad Begüm tarafından 1417'de başlatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Gevher Şad Türbesi</span>

Baysungur Türbesi olarak bilinen Gevher Şad Türbesi, Afganistan'ın Herat ilinde bulunan İslami bir mezar yapısıdır. 15. yüzyılda inşa edilen yapı, Timurlu hanedanının üyeleri için mezar alanı olarak hizmet vermiştir ve Musalla Külliyesi'nin bir parçasıdır.

Nişabur Savaşı'ndan ve Çeçektu vadisini Ala al-Dawla Mirza'ya veren barış antlaşmasından sonra, karakola Abdüllatif Mirza'nın düşmanı Mirza Salih yerleştirildi. Ayrıca Ala-ud-Daulah Mirza, anlaşmaya ters olarak Abdüllatif Mirza'nın çevresinde bulunan bazı önemli kişileri rehin aldı. Bu, Abdüllatif Mirza'yı, sonradan Herat'a kaçacak olan Mirza Salih'e saldırmaya zorladı zorladı. Uluğ Bey, Ala al-Dawla Mirza'ya kendisini uyarmak için ve ileride bir sorun olursa direkt savaşa gitmek yerine şikayetlerini Semerkant'a iletmesini bildirmek için bir elçi gönderdi. Sonunda Ala al-Dawla Mirza hatasını anladı ve ordusunu Herat'a geri götürmeyi kabul etti.

Herat Kuşatması, Uluğ Bey ve oğlu Abdüllatif Mirza Horasan'ı Tarnab Savaşından sonra Goçan'a kaçan yeğeninden almak için 1448 baharında Herat'a yürüdü. Sert direniş gösteren Herat Kalesi ve Neretu Kalesi dışındaki yerleri kolayca ele geçirdiler Baherzli Tacik okçuları sert bir direniş gösterdiler ve Semerkant Timurlularının birçok saldırısını geri püskürttüler. Nihayet Uluğ Bey, kuşatma başladıktan 17 gün sonra geldi; Sonra tüm direniş sona erdi. Abdüllatif Mirza Nişabur'daki fiyaskodan sonra hapsedildiği Qila İkhtiyar-al-Din kalesini ele geçirmeyi başardı. Meşhed'i alarak zaferlerini devam ettirdiler. Uluğ Bey yeğenlerini takip edemedi ve yerine oğlu Abdal-Latif Mirza'yı Meşhed'e bırakarak Herat'a dönmeye karar verdi.

Ebu'l Kasım Babür Mirza, Horasan'da Timurlu hükümdarıdır (1449-1457). Şahruh'un oğlu Gıyasettin Baysungur'un oğlu ve dolayısıyla Emir Timur'un büyük torunuydu.

İbrahim Mirza on beşinci yüzyılda Herat'ın Timurlu hükümdarıydı. Timur'un torunlarından Alaüddevle Mirza'nın oğludur.

Alaüddevle olarak da yazılan Rükn-üd-din Alaüddevle Mirza bir Timurlu prensi ve Orta Asya hükümdarı Şahruh'un torunuydu. Büyükbabasının ölümünün ardından Alaüddevle, ardından gelen veraset mücadelesine karıştı. Başlangıçta stratejik bir avantaja sahip olmasına rağmen, sonunda daha başarılı rakipleri tarafından geride bırakıldı. Alaüddevle tahtı ele geçirmek için yaptığı sayısız başarısız girişimin ardından sürgünde öldü.

Sultan Muhammed 1447'den ölümüne kadar İran ve Fars’ yöneten Timurlu hükümdarıydı. Şahruh’un oğlu Baysungur’un oğluydu.

Yadigar Muhammed Mirza 1470 yılında, 6 hafta boyunca Herat’ta hüküm süren Timurlu hanedan üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Serahs Savaşı (1459)</span>

Serahs Savaşı Mart 1459'da Merv ve Serahs arasında bir yerde gerçekleşti.

Tarnab Savaşı 1448 yılında gerçekleşmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.