İçeriğe atla

Gesta principum Polonorum

Gesta principum Polonorum
Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum
YazarAnonim (Gallus Anonymus tarafından yazıldığı düşünülse de bir kesinlik yoktur.)
ÜlkeBelirsiz
DilOrta Çağ Latincesi
KonuBoleslaus Wrymouth saltanatı (II. ve III. kitap); Wrymouth'un ataları (I. kitap)
TürTarihsel anlatı
Yayım1112-1118
An artist's impression of Gallus Anonymus, Henryk Piątkowski, 1898

Gesta principum Polonorum (Orta Çağ Latincesi: ˈdʒɛsta ˈprinʲtʃipum pɔlɔˈnɔːrum; Polonyalı Prenslerin Tapuları), efsanevi zamanlardan 1113'e kadar Polonya tarihini belgeleyen bilinen en eski Orta Çağ vakayinamesidir.[1]

Anonim bir yazar tarafından Latince yazılmış, büyük olasılıkla 1112 ile 1118 arasında tamamlanmıştır ve günümüze ulaşan metni, iki farklı geleneğe sahip üç el yazması halinde mevcuttur. Anonim yazarı geleneksel olarak Gallus ("Galya" anlamına gelen bir isim), bilinmeyen bir ülkeden dışlanmış ve Macaristan üzerinden Polonya Krallığı'na seyahat eden bir yabancı olarak adlandırılır. Gesta'nın yazımı için Polonya'nın o zamanki hükümdarı III. Bolesław tarafından görevlendirilen Gallus, büyük olasılıkla aldığı ve hayatının geri kalanını yaşadığı çalışması için bir ödül bekliyordu.

Kitap, Polonya tarihi hakkında bilinen en eski yazılı belgedir. Batı ve Güney Avrupalı tarihçiler tarafından aktarılanları tamamlayarak, Avrupa'nın genel tarihi hakkında benzersiz bir bakış açısı sunar. Gesta Danorum'dan ve Polonya'nın erken tarihi hakkında bir sonraki ana kaynak olan Chronica seu originale regum et principum Poloniae'den, kabaca bir asır daha eskidir.

Eserin bilinen en eski nüshası şu anda Varşova'daki Polonya Ulusal Kütüphanesi'ne aittir.

Başlık

Eser için tasarlanan veya orijinal olarak verilen başlık net değildir.Zamoyski Codex'te metnin ilk büyük harfinde, Cronica Polonorum adlı çalışmanın stilini bir değerlendirme listesi oluştururken, aynı el yazmasında Kitap I'in önsözü Incipiunt Cronice et gesta ducum sive principum Polonorum ile açılır. (Manası:"[Burada] Polonyalıların düklerinin veya prenslerinin vakayinameleri ve eylemleri başlar") II. Kitap için başlangıç yazısı, Liber Tertii Bolezlaui ("Boleslaus Kitabı III") ve III. Kitap Liber de Gestis Boleslaui III ("Boleslaus III'ün Tapuları Kitabı") adlı eserin adını verir..[2] Ancak bunlar genellikle daha sonra eklendiği için güvenilir değildir.

Yazar

Ana madde: Gallus Anonymous
Gallus Anonymous Anıtı Wroclaw,Polonya

Gesta nın yazarı bilinmemekle birlikte, tarihçilik geleneğinde "Gallus" olarak anılır, Latince "Fransa veya Galya'dan gelen kişi" anlamına gelir (ayrıca, potansiyel olarak bir ön addır). Yine de yazarın anonimliği, (çalışmada bahsedildiği gibi) eseri yalnızca Tanrı'ya adama arzusundan dolayı -Orta Çağ'da yaygın olarak popüler olan bir kavram- nedeniyle akıllarda tutuldu. Polonyalı piskopos- Marcin Krome çalışmasını- Folio 199 tamamladığında, eserde gündeme getirdiği Gesta'nın yazarı olarak Gallus'a atıfta bulunan bir dipnot bıraktı. Kabaca şöyleydi: Bu eser Gallus'a ait, sanırım onun "III. Bolesław" zamanında yaşamış bir Fransızkeşişiydi. Yazardan ilk kez "Gallus" olarak bahsediliyordu.

Gottfried Lengnich'in basılı baskısında Lengnich, Gallus'un Opavalı Martin ile karıştırıldığı Jan Długosz'un yanlış okunmasına dayanarak yazarı "Martin Gallus" olarak adlandırdı. Martin Gallus, bir süre daha Alman biliminde standart isim haline geldi, ancak bu tanımlama artık çoğu tarihçi tarafından reddediliyor. Tarihçi Maximilian Gumplowicz yazarı, sözde Kruszwica Piskoposu Baldwin Gallus olarak tanımladı, ancak benzer şekilde bu teori genel kabul görmedi.

Metindeki ipuçlarından Gallus'un kökenini belirlemeye yönelik sık sık girişimlerde bulunulmuştur. Marian Plezia ve Pierre David, Gallus'un şu anda güney Fransa'da bulunan Provence'tan geldiğini ve Benedictine manastırı Saint-Gilles ile yakından bağlantılı olduğunu savundu. Başka bir tarihçi Karol Maleczyński, kanıtların Flandre ile bir bağlantı olduğunu öne sürerken, Danuta Borawska ve Tomasz Jasiński, Venedik ile bağlantılı olduğunu ve St Nicholas'ın anonim bir ''Translatio imperii'' yazdığını üslupsal kanıtlara dayanarak tartıştılar. Marian Plezia, 1984'te, yazı stilinin orta Fransa'daki okullardan birinde, muhtemelen Tours veya Orléans'ta bir eğitim önerdiğini savundu.

Plezia ve diğerleri ayrıca, Gallus'un Macaristan hakkındaki kapsamlı bilgisinin, St Gilles'in kızı evi olan Macaristan'daki Benediktin Somogyvár Manastırı ile bir bağlantı olduğunu öne sürerek, buradaki bağlantılara tanıklık ettiğini ileri sürüyorlar. II. Bolesław altında başarılı olmuş ve Macaristan'a sürgün edilmiş ancak III. Bolesław döneminde Polonya işlerinde öne çıkan bir İskandinav veya Rus kökenli akraba olan Awdańcy klanına yakından bağlı görünüyor. Slavca'da "Gniezno şehrinin... "yuva" anlamına geldiğini belirttiği için yazarın ülkenin dilini biliyor olabileceği düşünülüyor. Kesin olan tek şey onun belki bir Polonya yararına Polonya'da yaşayan bir keşiş ve yabancı olduğu.

Tarih

Genel olarak, orijinal metnin 1112 ile 1117 arasında bir noktada yazıldığı düşünülmektedir. Gesta'nın önsözündeki ithaf mektubu, orijinal metnin 1112 ile 1118 yılları arasında tamamlandığını belirtir. Çalışmada bahsedilen son olay, III. Bolesław'un 1112 veya 1113'te Macaristan'daki Székesfehérvár'a yaptığı hac ziyaretidir. Çalışma, neredeyse kesinlikle 1117-18'deki Skarbimir isyanından önce tamamlanmış ve sonradan eklenmiştir. Örneğin, Pomeranya Dükü Swietobor'un soyundan gelenlere atıfta bulunulmaktadır.

Hikaye

Gesta principum Polonorum un ilk sayfaları,Zamoyscianus Kodeksi, Varşova Ulusal kütüphanesi

Çalışma, Gniezno Başpiskoposu Martin 'e ve Polonya bölgelerinin piskoposlarına Simon (Plock Piskoposu, yaklaşık 1102-29), Paul (Poznan Piskoposu, 1098–c. 1112), Maurus'a bir adres ve ithaf ile başlar. (Kraków Piskoposu, 1110-18) ve Zyroslaw (Wroclaw Piskoposu, 1112-20). Thomas Bisson, metnin esas olarak, Dük Boleslaus III Wrymouth'un eylemlerini savunan ve hanedanını meşrulaştıran bir kutlaması olarak Latin edebiyatının gesta türünde (bakınız:Genre) yazıldığını savundu (Deeds of Louis the Fat ile karşılaştırın[3]).

Eser, şecere, siyaset ve savaşa odaklanan üç kitaba bölünmüştür. 31 bölümden oluşan birinci kitap, III. Bolesław 'ın (efsanevi Piast the Wheelwright ile başlayan) atalarının eylemlerini ve onların Rus, Bohemyalı, Pomeranyalı, Mazovyalı ve belirsiz Selencialılar gibi komşu Germen ve Slav halklarına karşı olan savaşlarını ele alıyor. İlk Kitap sözlü geleneğe dayandığını iddia eder ve karakter olarak I. Mieszko'ya kadar büyük ölçüde efsanevidir. Daha önceki materyaller, erken dönem Slav halk mitinde yaygın olan bir hikâye olan Piastların köylülükten hükümdarlığa yükselişlerini anlatır.

50 bölümden oluşan ikinci kitap, Bolesław'ın doğuşunu, çocukluktaki başarılarını izler ve kendisinin ve Skarbimir'i Pomeranyalılara karşı "kont palatine" tarafından yürüttüğü savaşları belgeler. 26 bölümden oluşan üçüncü kitap, Boleslaus ve Polonyalıların Pomeranyalılara, Alman imparatoru V.Heinrich ve Bohemyalılara ve Baltık Prusyalılarına karşı yürüttüğü savaşların hikâyesini sürdürüyor

El Yazmaları ve Baskılar

Gesta orijinalinde mevcut değildir, bunun yerine iki farklı geleneği temsil eden üç farklı el yazmasında varlığını sürdürmektedir. Codex Zamoyscianus (Z) ve Codex Czartoryscianus (S) ilk ve en eski belgelenmiş geleneği temsil eder, ikincisi birincisinden türetilmiştir. Heilsberg kodeksi, daha sonra ve daha az ayrıntılı olarak varlığını sürdürse de, metnin bağımsız bir tanığıdır ve ikinci ayrı geleneği oluşturur.[4]

Zamoyscianus Kodeksi

En eski versiyon, Codex Zamoyscianus veya Zamoyski Codex olarak bilinen el yazmasında yer almaktadır. Bu, 14. yüzyılın sonlarında, muhtemelen 1380 ile 1392 yılları arasında Kraków 'da yazılmıştır. 15. yüzyıla kadar Łaski ailesinin kütüphanesinde bulunuyordu. O sırada, Gniezno Katedrali'nin bir kanonu ve tarihçi Jan Długosz'un arkadaşı olan Czechłoj'lu Sandilogius (Sędziwój) (ö. 1476) ona sahip oldu. Daha sonra Zamość kontlarının kütüphanesindeydi, ancak şimdi Varşova'daki millî Kütüphanede Bayan BOZ cim olarak bulunuyor. 28.

Czartoryscianus Kodeksi

Gesta'nın ikinci bir versiyonu, Sędziwój Codex olarak da adlandırılan Codex Czartoryscianusta yer almaktadır. 1434 ve 1439 yılları arasında Çekyalı Sandivogius, kendisi için Codex Zamoyscianustaki versiyondan üretilmiş ikinci bir kopya yaptırdı. Doğrudan bir kopya olduğu için, orijinal metnin yeniden yapılandırılmasında kullanışlılığı sınırlıdır. Bu sürüm şu anda Kraków'daki Czartoryski Müzesi'nde bulunmaktadır.

Heilsberg Kodeksi

Metnin üçüncü ve son tanığı, sözde Heilsberg Kodeksi'ndeki versiyondur. Bu sürüm, önceki bir sürüme dayalı olarak 1469 ile 1471 arasında yazılmıştır. Sonuncusu 1330 civarında Krakov'da yazılmıştı, 1378'de Łekno manastırındaydı ve Warmia Piskoposu Marcin Krome'in (1579-1589) eline geçmeden önce Trzemeszno'daki manastıra transfer edilmişti.

16. yüzyılın ortaları ile 18. yüzyıl arasında, el yazması Almanca konuşulan Prusya kasabası Heilsberg'de (bugün Polonya'nın Lidzbark Warmiński kasabasında bulunuyordu (İsmini buradan almıştır.) Codex Czartoryscianustaki versiyonun aksine, bu orijinal metnin bağımsız bir tanığıdır. Şu anda Varşova'daki millî Kütüphanede bulunmaktadır.

Heilsberg kodeksi, diğer iki elyazmasında bulunan metnin büyük bölümlerini, örneğin Kitap I'deki 27 ve 28 gibi birkaç bölümü atlamaktadır.

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2022. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2022. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2022. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Hundsfeld Muharebesi veya Psie Pole Muharebesi 24 Ağustos 1109 tarihinde olduğu iddia edilen çatışma Zbigniew yararına, onun üvey kardeşi Polonya dükü III. Bolesław aleyhine Kutsal Roma İmparatorluğu'nun yaptığı muharebedir. Polonya kuvvetleri Bolesław komutasında, İmparatorluk kuvvetleri V. Heinrich komutasındaydı. Sonuç Polonya zaferiydi.

<span class="mw-page-title-main">Yuhanna cümleciği</span>

Comma Johanneum ya da Yuhanna cümleciği Eski Yunan edebiyatında toplam sekiz heceden uzun olmayan ibarelere κόμμα denirdi. Komma, özne ve yüklemden oluşan kısa bir cümledir. Comma Johanneum 1. Yuhanna Mektubu'nda bulunan sahte bir pasajdır.

<i>De Administrando Imperio</i>

De Administrando Imperio, 10. yüzyıl, Bizans İmparatoru VII. Konstantinos (905-959) tarafından yazılmış eserin Latince başlığı. Çalışmanın Grekçe orijinal adı Grekçe: Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ρωμανόν, Pros ton idion yion Romanon. Bu eser Konstantinos'un oğlu ve halefi, II. Romanos için yazılmış bir iç ve dış politika kılavuzudur. Eserin bulunan en eski el yazması geç 11. asırdan kalmadır. Kitabın şimdiki Latince başlığı ilk defa Hollandalı bilgin Johannes Meursius tarafından 1611'de eserin tercümesinde kullanılmıştır ve sonradan eserin evrensel adı olmuştur.

Oxford Üniversitesi'nin ana araştırma kütüphanesi olan Bodleian Kütüphanesi, Avrupa'nın en eski kütüphanelerinden biridir. On iki milyonun üzerinde esere sahip olan kütüphane İngiliz Kütüphanesi'nden sonra İngiltere'nin en büyük ikinci kütüphanesidir. 2003 Resmi Derleme Kütüphaneleri Kanunu'na göre İngiltere'de yayınlanan eserlerin derlendiği altı resmi derleme kütüphanesinden biri olduğu gibi İrlanda Kanunu'na göre de İrlanda Cumhuriyeti'nde yayınlanan her kitaptan bir nüsha talep etme hakkı bulunmaktadır. Oxford'a mensup kişiler arasında “Bodley” veya “Bod” olarak bilinen kütüphane öncelikli olarak araştırma kütüphanesi hizmeti verdiğinden belgeler genelde okuma salonlarının dışına çıkartılamaz.

Liber Pontificalis (Latince: Papalık Kitabı) veya Papaların Kitabı) Petrus'dan başlayarak 15. yüzyıla kadar giden papaların biyografilerinin anlatıldığı kitaptır. Orijinal Liber Pontificalis Papa II. Hadrianus (867-872) veya Papa V. Stephanus (885-891) ile birlikte durdurulmuştu ancak daha sonrasında farklı bir stil ile Papa IV. Eugenius (1431-1447) ve daha sonra Papa II. Pius (1458-1464) ile birlikte devam edildi. Eleştirilmeden 8 ile 18. yüzyıl arasında öğretilmişse de daha sonrasında modern bilim eleştirisinin altına girmiştir. Fransız rahip Louis Duchesne ve diğerleri temelde yatan bazı yanlış yönlendirmeler olduğunu ve bu şekilde asıl kıymetini kaybettiğini söylemiştir. O zamanın önemli yazar ve rahipleri bu kitabın diğer baskıları için "Gayriresmî Papalık Propagandası" eleştirisini yapmışlardır ancak kitabın orijinale bağlı kalmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Polonyalı Jadwiga</span>

Jadwiga ya da Hedwig, Polonya Krallığı'nın ilk kadın hükümdarıydı. 16 Ekim 1384'ten ölümüne kadar hüküm sürmüştür. Polonya ve Macaristan Kralı I. Louis ve eşi Bosnalı Elizabeth'in kızıydı. Jadwiga Capet-Anjou hanedanının bir üyesi olsa da, Polonyalı Piastlarla daha yakın ilişkileri vardı. 1997 yılında Katolik Kilisesi tarafından azize ilan edilmiştir.

Nag Hammadi Kütüphanesi 1945'te Yukarı Mısır'da Nag Hammadi kasabası yakınlarında keşfedilen erken Hristiyan ve Gnostik metinlerin bir koleksiyonudur.

<span class="mw-page-title-main">Bolesław Leśmian</span>

Bolesław Leśmian, Polonyalı bir şair, sanatçı ve Polonya şiirine Sembolizm ve Ekspresyonizmi tanıtan ilk şairlerden birisidir.Polonya Edebiyat Akademisi üyesiydi. Yaşamı boyunca büyük ölçüde marjinal bir figür olmasına rağmen, Leśmian şimdi Polonya'nın en büyük şairlerinden biri olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Petrus Damianus</span>

Petrus Damianus, daha sonra piskopos ve kardinal olmuş Benedikten Camaldolese keşişi.

Mihail, , ö. 1199 AD, onu yeğeninden ayırmak için Büyük Mihail ya da Michael Syrus ya da Yaşlı Mihail olarak da bilinir, 1166-1199 yılları arasında Süryani Ortodoks Kilisesi Patriğidir. Bugün en çok en büyük Orta Çağ Vakainamesi'nin yazarı olarak bilinir, eser Süryanice yazılmıştır. Kendi eliyle yazılan diğer çeşitli yazılar günümüze ulaşmıştır.

Salminius Hermias Sozomenus, aynı zamanda Sozomen olarak da bilinir, Hristiyan Kilisesi tarihçisiydi.

<span class="mw-page-title-main">Otto von Freising</span> Avusturyalı Orta Çağ vakainüvisi

Otto von Freising Alman papaz ve vakainüvis. 1138'den itibaren Otto I ismiyle Freising piskoposluğu yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Polotsklu Rogneda</span>

Polotsklu Rogneda, Rus prensesi Ragnheiðr'in Slavca adıdır. İskandinavya'dan gelen ve 10. yüzyılın ortalarında Polatsk'a yerleşen Ragnvald'ın kızıydı.

<span class="mw-page-title-main">Lestek</span>

Lestek Polanların ikinci dükü ve Siemowit'in oğlu y. 870-880'de doğdu. Lestek'den Gallus Anonimus'un yazdığı en eski Polonya kroniği olan Gesta principum Polonorum'da bahsedilmiştir. Polan dükleri, Polonya'nın ilk tarihi yönetici hanedanı olan Piast hanedanının temeliydi.

<span class="mw-page-title-main">Siemomysł</span>

Siemomysł veya Ziemomysł, Piast hanedanından Polanların üçüncü dükü ve Polonya'nın ilk Hristiyan hükümdarı I. Mieszko'nun babasıydı. Gallus Anonymous tarafından Gesta principum Polonorum'da listelendi ve bilinen ikinci Polan Dükü Lestek'in oğluydu. Gallus'un hesabına ve tarihsel araştırmasına göre Siemomysł, Polanlar, Goplanlar ve Mazovyalıların topraklarını hükümdarlığı sırasında onları daha da genişleten oğlu I. Mieszko'ya bırakmakla anılıyor.

Nawojka, 15. yüzyılda Kraków Üniversitesi'nde okumak için erkek çocuğu gibi giyindiği bilinen bir Orta Çağ Polonyalı kadınıydı. Daha sonra rahibe oldu. Polonya'daki ilk kadın öğrenci ve öğretmen olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Nuh'un gemisindeki çiftler</span>

İncil'de yer alan Tufan anlatımında Nuh'un Gemisindeki eşler Tufan'dan sağ kurtulan ailenin bir parçasıydı. Bu eşler Nuh'un karısı ve onun üç oğlunun her birinin karısıdır. Her ne kadar İncil sadece bu kadınların varlığından söz etse de, onlardan ve isimlerinden İncil dışında da bahsedilmektedir.

Liber Historiae Francorum, yaklaşık 727 yılında tamamlandığı düşünülen anonim bir Frank kaynağıdır. Frankların kökenlerinden başlayıp anlatısını sekizinci yüzyılın ikinci çeyreğine kadar devam ettiren bu kaynak, erken dönem Frank literatürünün en önemli eserlerinden bir tanesidir. Anonim yazar, metnin ilk bölümlerinde Frankların kökenlerinden bahsederken onların Troia kökenli olduklarına dair bir anlatı sunar. Buna ek olarak kaynağın son bölümlerinde Merovenj Hanedanı'nı tasfiye edip Frank Krallığı'nın başına geçen Karolenj Hanedanı'nın yönetime geçmeden önceki ilk dönemlerine dair de son derece orijinal bilgiler sunulur. Liber Historiae Francorum, 2023 yılında Erdinç Ofli tarafından "Liber Historiae Francorum " başlığıyla Türkçeye tercüme edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Viyana Dioskurides</span> Pedanius Dioscoridesun kitabı

Viyana Dioskurları, MS 1. yüzyıldan kalma bir eserin, Latince: De materia medica 6. yüzyılın başlarından kalma Bizans Yunancası tezhipli bir el yazmasıdır.(Περὶ ὕλης ἰατρικῆς : Orijinal Yunancada Perì hylēs iatrikēs) Pedanios Dioskurides tarafından Uncial yazılmıştır. Geç Antik Çağ bilimsel metinlerinin önemli ve nadir bir örneğidir. Konstantinopolis'te bin yılı aşkın bir süre kaldıktan sonra metin, İstanbul'un Fethi sonrası bir yüzyıl sonra, 16. yüzyılda Viyana'daki Kutsal Roma İmparatoru'na geçmiştir.

Guibert de Nogent bir Benedictine tarihçi, teolog ve otobiyografik anıların yazarıydı. Guibert, kendi döneminde nispeten tanınmıyordu ve çağdaşları tarafından neredeyse hiç anılmıyordu. Orta Çağ yaşamına ışık tutan kapsamlı otobiyografik anıları ve kişiliğiyle daha fazla ilgilenen akademisyenlerin dikkatini ancak son zamanlarda çekmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.